Σχεδιασμός πολιτιστικού masterplan για επιλεγμένες περιοχές

Το Υπουργείο Πολιτισμού, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου και ο Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Έρευνας του Πανεπιστημίου Αιγαίου κατέληξαν σε προγραμματική σύμβαση για το Ερευνητικό Έργο «Σχεδιασμός πολιτιστικού masterplan, πολιτιστικής αναπτυξιακής πολιτικής και πολιτιστικής ταυτότητας (brand) για επιλεγμένες περιοχές της χώρας».

Σκοπός της Σύμβασης είναι η εκπόνηση, με την ισότιμη σύμπραξη των αντισυμβαλλόμενων, του εν λόγω ερευνητικού έργου ως συνεισφορά στην ανάγκη διερεύνησης του ρόλου της περιφερειακότητας, της νησιωτικότητας και του μικρού μεγέθους στο πολιτιστικό τοπίο της ελληνικής περιφέρειας, αλλά και του ρόλου του πολιτισμού και των πολιτικών για τον πολιτισμό στην τοπική ανάπτυξη.

Ειδικότερα, επιδιώκεται να απαντηθούν τα παρακάτω βασικά ερωτήματα:

-Πως μπορεί ο πολιτισμός και η δημιουργικότητα να αποτελέσουν στοιχεία οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης για απομακρυσμένες και νησιωτικές περιοχές και πόλεις;

-Με ποιόν τρόπο οι διαδικασίες τοπικού και περιφερειακού προγραμματισμού / σχεδιασμού μπορούν να συμπεριλάβουν τον πολιτισμό και τη δημιουργικότητα σε συνεκτικά προγράμματα ανάπτυξης;

-Πώς μπορεί να σχεδιαστεί μία στρατηγική η οποία θα μεγιστοποιεί το όφελος από τα εργαλεία place branding;

Το Ερευνητικό Έργο αναμένεται να συμβάλει με δύο βασικούς τρόπους:

α. δημιουργία και διάχυση γνώσης για το πολιτιστικό περιβάλλον, τα χαρακτηριστικά της πολιτιστικής παραγωγής και κατανάλωσης, αλλά κυρίως τα ισχυρά και αδύνατα σημεία, τις ευκαιρίες και τις απειλές που αντιμετωπίζει ο πολιτισμός στις υπό μελέτη περιοχές. Η ομάδα στόχος αυτής της κατηγορίας επιπτώσεων είναι πολύ ευρεία και περιλαμβάνει την δημιουργική κοινότητα των περιοχών, τους καταναλωτές των πολιτιστικών προϊόντων και επιχειρήσεις άλλων κλάδων που σχετίζονται με τα τοπικά πολιτιστικά οικοσυστήματα.

β. παροχή σημαντικής γνώσης για τον ρόλο του πολιτισμού στην τοπική κοινωνία και οικονομία μέσω της οποίας αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο χάραξης στρατηγικής σε όλες τις κλίμακες: από την τοπική κλίμακα των επιχειρησιακών προγραμμάτων (και άλλων αντίστοιχων εργαλείων) των Δήμων, έως τις προτεινόμενες δράσεις του ΥΠΠΟ για την Προγραμματική Περίοδο 2021-2027 και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία.

Βασικός στόχος της έρευνας είναι ακριβώς να αποτελέσει μια συνέχιση της προαναφερθείσας μελέτης του 2017 για το ΥΠΠΟ, εξειδικεύοντάς την και εστιάζοντας στο τοπικό επίπεδο.

Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα, εκτός της αξιοποίησης των δευτερογενών δεδομένων στα οποία στηρίχθηκε και η προηγούμενη, φιλοδοξεί να ρίξει φως στους μηχανισμούς που συμβάλλουν στην πολιτιστική ζωτικότητα σε τοπικό επίπεδο, καθώς και σε αυτούς που παράγουν τις ανισότητες.

Για την επίτευξη αυτών των στόχων θα εστιάσει σε τρεις διακριτές κατηγορίες περιοχών:

- Στη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη σημαντικότερη μητροπολιτική περιοχή της χώρας, το πολιτιστικό τοπίο της οποίας δεν έχει μελετηθεί επαρκώς. Αν και ιστορικά η πόλη κατείχε κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων (Mazower, 2006), κατά την περίοδο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αναπτύχθηκε λίγο πολύ στη σκιά της Αθήνας (Λαμπριανίδης, 2008), ως αποτέλεσμα του έντονου συγκεντρωτισμού της μεταπολεμικής Ελλάδας. Η σχετική σημασία του βιομηχανικού τομέα της πόλης αύξησε την ευπάθειά της κατά την περίοδο μετά την ένταξη στην ΕΟΚ, ενώ το κυρίαρχο αφήγημα για την παραγωγική ταυτότητα της πόλης άρχισε πρόσφατα να μετατοπίζεται (Καλογερέσης & Κουρτέσης, 2016), εστιάζοντας προς τις πολιτιστικές και δημιουργικές δραστηριότητες.

- Στα αστικά κέντρα της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης (Δράμα, Καβάλα, Ξάνθη, Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη και Σουφλί), στην περίπτωση των οποίων, η φυσική γεωγραφία χαρακτηρίζεται από τα σημαντικά εμπόδια της περιφερειακότητας και της συνοριακότητας, ενώ η ανθρώπινη γεωγραφία από τις προκλήσεις της σύνθετης πολιτισμικής ταυτότητας που προκύπτει κυρίως από την ευμεγέθη Μουσουλμανική μειονότητα και

- Στα νησιά της Ανατολικού θαλάσσιου τόξου, τα οποία εκτός των κοινών χαρακτηριστικών της νησιωτικότητας και της μεγάλης απόστασης από την ηπειρωτική χώρα (και αντίστοιχα της γειτνίασης με την Τουρκία), δεν παρουσιάζουν ενιαία ταυτότητα και οικονομική ή πολιτισμική φυσιογνωμία, καθώς τα νησιά του Β. Αιγαίου παρουσιάζουν πολύ μικρότερη εξάρτηση από τον κλάδο του τουρισμού.