Δημήτρης Τζανιδάκης: Οι γεωπολιτικές αναταράξεις φέρνουν μόνιμο καθεστώς κρίσης για τον ελληνικό τουρισμό

• Της Χριστίνας Κουσουνή

«Ο ελληνικός τουρισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα περιβάλλον μόνιμης κρίσης, όπου γεωπολιτικές εντάσεις, ενεργειακές αναταράξεις, μεταναστευτικές ροές και διεθνείς οικονομικές πιέσεις διαμορφώνουν νέες προκλήσεις», τονίζει ο διεθνολόγος και πολιτικός επιστήμονας Δημήτρης Τζανιδάκης σε συνέντευξή του στο Tornos News. Την ίδια στιγμή, αναδεικνύει τις στρατηγικές ευκαιρίες που έχει η Ελλάδα για να κεφαλαιοποιήσει την εικόνα της ως ασφαλούς και σταθερού προορισμού, προσελκύοντας νέες αγορές και ενισχύοντας τον ρόλο της στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

-Ο ελληνικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό πυλώνα ανάπτυξης της χώρας, ωστόσο τα τελευταία χρόνια βρίσκεται αντιμέτωπος με έντονες γεωπολιτικές αναταράξεις. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι σημαντικότερες εξωτερικές απειλές που διαμορφώνουν σήμερα το τουριστικό μας τοπίο;

Δίχως αμφιβολία, ο τουρισμός αποτελεί για την Ελλάδα βασικό οικονομικό και αναπτυξιακό παράγοντα. Γι’ αυτό μάλιστα αναφέρεται συχνά από πολλούς ως η «βαριά βιομηχανία της χώρας» υπό την έννοια πως ως κλάδος παράγει σημαντικά έσοδα, δημιουργεί θέσεις εργασίας και συνεισφέρει στην οικονομία, με τον ίδιο τρόπο που μια παραδοσιακή βαριά βιομηχανία θα συνεισέφερε στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Ο χαρακτηρισμός αυτός βέβαια, υποδεικνύει εμμέσως και μια θλιβερή πραγματικότητα, αυτή της απουσίας σοβαρής βιομηχανικής δραστηριότητας στην χώρα τα τελευταία πολλά χρόνια.

Ο κλάδος του τουρισμού διαχρονικά εξαρτάται και επηρεάζεται από διεθνείς τάσεις, γεωπολιτικές εξελίξεις και από την παγκόσμια οικονομία. Η παρούσα ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα δε αν περάσει σε μία φάση έντονης κλιμάκωσης μπορεί να επηρεάσει την ροή επισκεπτών, καθιστώντας την ευρύτερη γειτονιά μας ως μη ασφαλή. Πολεμικές συγκρούσεις (πχ. Ουκρανία) μοχλεύουν το κόστος ενέργειας και επιτείνουν την οικονομική ανασφάλεια, επηρεάζοντας τις τουριστικές αφίξεις. Αντίστοιχα, αθρόες και ανεξέλεγκτες μεταναστευτικές ροές, οικονομικές διακυμάνσεις, υγειονομικές κρίσεις αλλά και η κλιματική αλλαγή συνδιαμορφώνουν ένα περιβάλλον σοβαρών δυνητικών απειλών για τον ελληνικό τουρισμό.

-Η Μέση Ανατολή και ειδικά το Ισραήλ υπήρξαν υπολογίσιμες αγορές για την Ελλάδα. Με τις τρέχουσες συγκρούσεις και την αβεβαιότητα στην περιοχή, πώς εκτιμάτε ότι επηρεάζονται οι αφίξεις και η εικόνα της χώρας ως ασφαλούς προορισμού;

Καταρχάς είναι σαφές πως θα μειωθούν οι ροές επισκεπτών και η ζήτηση για ταξίδια από χώρες οι οποίες βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, παρατηρούμε ραγδαία άνοδο στις αιτήσεις για golden visa από το Ισραήλ, ιδίως μετά την επίθεση της 7 Οκτωβρίου του 2023. Σύμφωνα με τα στοιχεία, αυξήθηκαν 90% οι αιτήσεις για εγκατάσταση, που σε αριθμούς μεταφράζεται σε περισσότερους από ένα εκατομμύριο Ισραηλινούς πολίτες. Αυτό εξηγείται λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας, της αίσθησης ασφάλειας που παρέχει η Ελλάδα αλλά και των διαχρονικών δεσμών φιλίας μεταξύ των δύο κρατών. Σε κάθε περίπτωση, εάν η ένταση στη Μέση Ανατολή εδραιωθεί και συνεχιστεί, η απώλεια αφίξεων από τη Μέση Ανατολή θα αναγκάσει την Ελλάδα να στηριχθεί ακόμη περισσότερο στις ευρωπαϊκές αγορές και τις ΗΠΑ.

-Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι εμπορικές πολιτικές τύπου «δασμοί Τραμπ» έχουν δημιουργήσει ένα νέο πλαίσιο για τις διεθνείς ροές ταξιδιωτών. Πόσο «ευάλωτος» είναι ο ελληνικός τουρισμός σε τέτοιου είδους εξελίξεις;

Πριν εστιάσουμε στις έμμεσες συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, καλό είναι να σταθούμε στις άμεσες. Πριν τον πόλεμο, οι δύο χώρες αντιπροσώπευαν περίπου 600.000 αφίξεις ετησίως. Με την επισφάλεια, τις κυρώσεις, την αναστολή πτήσεων και τους περιορισμούς στη χορήγηση visa, οι αφίξεις σχεδόν μηδενίστηκαν. Το κόστος ενέργειας από το 2022 και έπειτα έχει πολλαπλασιαστεί, επηρεάζοντας αεροπορικές πτήσεις, ξενοδοχεία και μεταφορές συλλήβδην. Φυσικά, το αυξημένο λειτουργικό κόστος μετακυλίεται στον καταναλωτή, με αποτέλεσμα τα πακέτα διακοπών να γίνονται ακριβότερα, όπως και το κόστος διαμονής και φαγητού να αυξάνεται, επηρεάζοντας τη ζήτηση.

Από την άλλη, οι δασμοί Τραμπ μπορεί να μην έχουν άμεσες συνέπειες στον τουρισμό, έχουν όμως έμμεσες επιπτώσεις. Οι οικονομικοί πόλεμοι δημιουργούν αβεβαιότητα αυξάνοντας το κόστος ζωής στις ΗΠΑ και μειώνοντας την αγοραστική δύναμη των Αμερικανών πολιτών. Όταν οι καταναλωτές νιώθουν οικονομική πίεση, περιορίζουν τα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων, όπως στην Ευρώπη. Για την Ελλάδα, όπου τα τελευταία χρόνια παρουσιαζόταν άνοδος στις αφίξεις Αμερικανών τουριστών, είναι σαφές πως η εμπορική ένταση και η οικονομική πίεση θα προκαλέσει συγκράτηση στη ζήτηση.

-Κοιτώντας συνολικά τον γεωπολιτικό χάρτη, θεωρείτε ότι η Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει αυτές τις προκλήσεις σε ευκαιρίες, για παράδειγμα προσελκύοντας νέες αγορές ή ενισχύοντας τον ρόλο της ως σταθερού προορισμού στην Ανατολική Μεσόγειο;

Η Ελλάδα παρά τις γεωπολιτικές προκλήσεις, έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει στρατηγικές ευκαιρίες, εδραιώνοντας την εικόνα «ασφαλούς προορισμού» που έχει. Αν παρατηρήσει κανείς τον χάρτη με έναν ευρυγώνιο φακό, θα εντοπίσει εντάσεις, πολέμους, αστάθεια και ανασφάλεια σε Βόρεια Αφρική, Υποσαχάρια Αφρική, Μέση Ανατολή και Ανατολική Μεσόγειο, δηλαδή στην ευρύτερη γειτονιά μας.

Η πατρίδα μας ως αναπόσπαστο κράτος μέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, ως μια σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία και ως ένας τόπος με ιστορία χιλιάδων ετών, αποτελεί πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας. Η προσέλκυση και εστίαση σε νέες, δυναμικές αγορές, όπως ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ασία (Κίνα, Ν. Κορέα, Ιαπωνία, Ινδία) αποτελεί σημαντική στρατηγική προοπτική. Παράλληλα, ενισχύοντας και αξιοποιώντας περισσότερο το θρησκευτικό και πολιτιστικό πρόσημο, μπορούμε να διαφοροποιήσουμε και να εξελίξουμε το τουριστικό μας μείγμα και την πελατειακή μας βάση ως προορισμός.

Συνοψίζοντας, παρά τις δυσκολίες, τις αβεβαιότητες και το εδραιωμένο πλέον καθεστώς μόνιμης κρίσης, η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να κεφαλαιοποιήσει την ασφάλεια, τη γεωγραφική της θέση και το ισχυρό τουριστικό brand της για να προσελκύσει νέες αγορές και να εδραιωθεί ως ο σταθερός πυλώνας τουρισμού στην Ανατολική Μεσόγειο.