Θα σπάσει το ρεκόρ η Φρίντα Κάλο;

Το El sueño (La cama) βγαίνει σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s και διεκδικεί να σημειώσει την υψηλότερη τιμή που έχει επιτευχθεί ποτέ για έργο γυναίκας καλλιτέχνιδας

• Γράφει η Χρύσα Κακιώρη

Η Φρίντα Κάλο είναι ίσως η πιο αναγνωρίσιμη γυναικεία φιγούρα της τέχνης του 20ού αιώνα. Η εικόνα της με τα έντονα φρύδια, τα λουλούδια στα μαλλιά και το έντονο βλέμμα έχει ξεφύγει από τα όρια της εικαστικής ιστορίας και έχει περάσει στη σφαίρα της ποπ κουλτούρας. Από αφίσες και t-shirts μέχρι κινηματογραφικές βιογραφίες, η Κάλο δεν είναι απλώς μια σπουδαία ζωγράφος, είναι ένα παγκόσμιο πολιτισμικό σύμβολο. 

Η επικείμενη δημοπρασία του έργου της El sueño (La cama) («Το Όνειρο (Το Κρεβάτι)»), τον ερχόμενο Νοέμβριο από τον οίκο Sotheby’s της Νέας Υόρκης, έρχεται να επιβεβαιώσει τον διαρκή διάλογο ανάμεσα στην τέχνη της και τον σύγχρονο κόσμο.

Το έργο, φιλοτεχνημένο το 1940, παρουσιάζει την καλλιτέχνιδα ξαπλωμένη σε ένα ξύλινο κρεβάτι με ουρανό, που αιωρείται σχεδόν σαν όραμα. Πάνω από το κρεβάτι δεσπόζει ένας σκελετός στολισμένος με λουλούδια αλλά και δεμάτια δυναμίτη, μια φιγούρα που η ίδια αποκαλούσε «Juda». Η εικόνα συνδυάζει την απειλή του θανάτου με την εορταστική διάσταση του Día de los Muertos (Ημέρας των νεκρών), μετατρέποντας τον πόνο σε θέαμα και την απώλεια σε τελετουργία ζωής. Δεν είναι τυχαίο ότι το κρεβάτι, σύμβολο ασθένειας, εγκλεισμού αλλά και γονιμότητας,  επανέρχεται συχνά στο έργο της Κάλο, ως ένα σύμβολο όπου διασταυρώνονται τα πιο προσωπικά της βιώματα.

Η Sotheby’s εκτιμά το έργο μεταξύ 40 και 60 εκατομμυρίων δολαρίων. Αν η τελική τιμή κινηθεί στο ανώτατο εύρος, θα καταρρίψει όχι μόνο το προσωπικό ρεκόρ της Κάλο (34,9 εκατ. δολάρια για το Diego y yo το 2021), αλλά και το παγκόσμιο ρεκόρ για έργο γυναίκας καλλιτέχνιδας, που κατέχει η Τζόρτζια Ο’Κιφ. Η συμβολική διάσταση ενός τέτοιου ρεκόρ είναι σαφής: επιβεβαιώνει ότι η αγορά τέχνης –παραδοσιακά εστιασμένη σε ανδρικές φιγούρες– αναγνωρίζει πλέον την αξία και την καθολικότητα μιας γυναικείας φωνής που στάθηκε κόντρα στην εποχή της.

Το El sueño (La cama) παρουσιάζεται στο πλαίσιο της συλλογής Exquisite Corpus, η οποία χρειάστηκε τέσσερις δεκαετίες  για να συγκεντρωθεί και αναδεικνύει το εύρος του σουρεαλισμού, με καλλιτέχνες όπως οι Νταλί, Μαγκρίτ, Ντοροθέα Τάνινγκ Ρεμέντιος Βάρο. Το γεγονός ότι η Κάλο βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της αφήγησης, δείχνει πως η καλλιτεχνική της γλώσσα δεν περιορίστηκε ποτέ στα στενά όρια του «μεξικανικού φολκλόρ», αλλά διασταυρώθηκε με τα μεγάλα κινήματα της εποχής της.

Η δύναμη της Κάλο πηγάζει από την ικανότητά της να μετατρέπει την ιδιωτική εμπειρία σε καθολικό αφήγημα. Τα ατυχήματα, οι χειρουργικές επεμβάσεις, η απώλεια παιδιών, η θυελλώδης σχέση της με τον Ντιέγκο Ριβέρα: όλα μεταπλάθονται σε εικόνες που μιλούν για την ταυτότητα, το φύλο, τον έρωτα, την εθνική συνείδηση. Αυτή η ακατέργαστη ειλικρίνεια είναι που συγκινεί το κοινό μέχρι σήμερα και που εξηγεί γιατί η Κάλο έχει ξεφύγει από τους τοίχους των μουσείων και έχει γίνει ένα παγκόσμιο brand, χωρίς να χάνει την καλλιτεχνική της βαρύτητα.