Η Βενετία υποδέχεται τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς

Η ιέρεια της performance art επιστρέφει στην πόλη που τη συγκίνησε από παιδί, με μια ιστορική έκθεση στα Gallerie dell’Accademia το 2026

• Γράφει η Χρύσα Κακιώρη

Η σχέση της Μαρίνα Αμπράμοβιτς με τη Βενετία είναι βαθιά προσωπική. Όταν, έφηβη ακόμη, επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Μπιενάλε με τη μητέρα της, θυμάται να συγκλονίζεται από την ατμόσφαιρα της πόλης, από το φως και την αίσθηση ότι βρισκόταν σε έναν τόπο που αιωρείται ανάμεσα σε γη και θάλασσα. Περισσότερες από έξι δεκαετίες αργότερα, επιστρέφει με την έκθεση «Marina Abramović: Transforming Energy», που θα παρουσιαστεί στις Gallerie dell’Accademia από τις 6 Μαΐου έως τις 19 Οκτωβρίου 2026, παράλληλα με την 61η Μπιενάλε.

Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή: είναι η πρώτη φορά που ένας ζωντανός γυναικείος καλλιτεχνικός λόγος θα τιμηθεί με τόσο εκτενή ατομική παρουσίαση στο συγκεκριμένο μουσείο. Η έκθεση συμπίπτει με τα 80ά γενέθλια της δημιουργού και λειτουργεί ως μια επιστροφή αλλά και ως μια υπέρβαση: η καλλιτέχνις εντάσσει τον θεατή στο έργο της, καθιστώντας τον πρωταγωνιστή μιας εμπειρίας μεταμόρφωσης.

Την επιμέλεια υπογράφει ο Σάι Μπαϊτέλ, καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Σαγκάη (MAM), σε στενή συνεργασία με την ίδια. Ιδιαίτερη σημασία έχει ότι η έκθεση απλώνεται σε ολόκληρο το μουσείο, τόσο στη μόνιμη συλλογή όσο και στους χώρους προσωρινών εκθέσεων, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί. Έτσι, η γλώσσα της performance art συνομιλεί άμεσα με τα αναγεννησιακά αριστουργήματα που καθόρισαν την ταυτότητα της Βενετίας.

Στον πυρήνα της έκθεσης βρίσκεται η συνάντηση αντιθέσεων: παρελθόν και παρόν, σώμα και πνεύμα, ύλη και άυλο. Οι επισκέπτες καλούνται να έρθουν σε επαφή με τα Transitory Objects, τα πέτρινα κρεβάτια και δομές με κρυστάλλους, πάνω στα οποία μπορούν να καθίσουν ή να ξαπλώσουν. Μέσα από αυτή τη σωματική συμμετοχή ενεργοποιείται η ιδέα της «μετάδοσης ενέργειας», δηλαδή η εμπειρία ότι η τέχνη δεν είναι μόνο θέαμα αλλά και ζωντανή, αμφίδρομη διαδικασία.

Παράλληλα, παρουσιάζονται εμβληματικά έργα που σημάδεψαν την πορεία της Αμπράμοβιτς, από το Rhythm 0 (1974) μέχρι το Balkan Baroque (1997) και το Carrying the Skeleton (2008). Ιδιαίτερη στιγμή της έκθεσης είναι η παρουσίαση του Pietà (with Ulay) (1983), σε διάλογο με την τελευταία, ημιτελή Πιετά του Τιτσιάνο. Η Πιετά (Αποκαθήλωση), η αναπαράσταση της Παναγίας που κρατά στα χέρια της το σώμα του Χριστού μετά την αποκαθήλωση αποκτά νέα διάσταση μέσα από την ερμηνεία της σύγχρονης καλλιτέχνιδας, που εξερευνά το πένθος, τη λύτρωση και την πνευματική υπέρβαση.

Ο κόσμος των υλικών που χρησιμοποιεί — χαλαζίας, αμέθυστος και άλλοι λίθοι — παραπέμπει με απλό και άμεσο τρόπο στην παράδοση των βενετσιάνικων ψηφιδωτών και στην αναγεννησιακή αναζήτηση της μετατροπής της ύλης σε πνευματική εμπειρία. Με αυτό τον τρόπο, η σερβικής καταγωγής δημιουργός ενσωματώνει τη δική της ερευνητική πορεία μέσα στο ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο της Βενετίας.

Η έκθεση υπογραμμίζει τον καθοριστικό ρόλο της Αμπράμοβιτς στην performance art, αλλά ταυτόχρονα ανοίγει έναν ευρύτερο διάλογο για τον ρόλο των παραδοσιακών μουσείων σήμερα. Δεν αρκεί η παρατήρηση, το ζητούμενο είναι η εμπειρία, η συμμετοχή, η δυνατότητα εσωτερικής μεταμόρφωσης.

Σε αυτό το πλαίσιο, η «Transforming Energy» δεν είναι μόνο ένας εορτασμός για τα 80 χρόνια μιας θρυλικής καλλιτέχνιδας· είναι μια δήλωση για τη δύναμη της τέχνης να συνδέει το παρελθόν με το παρόν και να ανανεώνει τη σχέση μας με το ίδιο μας το σώμα.