Ένα (ακόμη) ΕΣΠΑ για τον Τουρισμό... Ή μήπως όχι;

του Νικόλαου Σαρούκου *

Έως τα τέλη Φεβρουαρίου 2024, χιλιάδες επιχειρηματίες, μεταξύ άλλων και Μονάδων Ενοικιαζόμενων Επιπλωμένων Διαμερισμάτων – Δωματίων καθώς και Τουριστικών Επιπλωμένων Κατοικιών, οφείλουν – εφόσον το επιθυμούν – να καταθέσουν φάκελο υποψηφιότητας για έγκριση επένδυσης με συγκεκριμένες λειτουργικές και ποιοτικές απαιτήσεις που ορίζει το συγκεκριμένο πρόγραμμα αλλά και η τουριστική νομοθεσία αυτή κάθε αυτή.

Με ποσοστό επιδότησης που μπορεί να φθάσει, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ακόμη και το 60% του όλου πλαισίου, το νέο ΕΣΠΑ (για την ακρίβεια Δράση με τίτλο «Ενίσχυση της Ίδρυσης και Λειτουργίας Νέων Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων» υλοποιούμενο με πόρους  του Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα» του ΕΣΠΑ 2021 – 2027 συνολικού ύψους € 190.000.000) είναι πράγματι θέλγητρο και κίνητρο για τον – ομολογουμένως ηρωικό και πολύπαθο – τουριστικό κλάδο.

Μόνο που κάπου εδώ ο ρομαντισμός τελειώνει. Διότι μένει να δούμε κατά πόσον  το νέο ΕΣΠΑ, πέραν από χρηματοδοτικό εργαλείο, μπορεί να λάβει το “παράσημο” του καταλύτη στο τουριστικό αντικείμενο.

Και εδώ αρχίζει η παθογένεια και ο εντοπισμός σημείων που κρύβονται πίσω από ένα προπέτασμα ευφορίας:

Οι “δομικοί” γενικοί όροι συμμετοχής στο εν λόγω πρόγραμμα, είναι :

–   Τουλάχιστον Τρεις (03) Τουριστικές Επιπλωμένες Κατοικίες, εφόσον ο ενδιαφερόμενος επιλέξει αυτή την μορφή τουριστικού καταλύματος.

–   Οπωσδήποτε Κατηγορίας Τεσσάρων Κλειδιών (4Κ) με επίσης κατ΄ελάχιστο δυναμική Δώδεκα (12) Κλινών, εφόσον επιλεγεί η μορφή Ενοικιαζόμενων Επιπλωμένων Διαμερισμάτων - Δωματίων

Η υποχρεωτικότητα υπαγωγής στο πρόγραμμα ορίζεται στην πενταετία.

Μάλιστα...

Και μετά την λήξη του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος δηλαδή, τί ;

Πολύ απλά θα έχουμε μία επανάληψη άλλων “πολύφημων” και “ελεήμονων” προγραμμάτων, τα οποία για παράδειγμα τα συναντήσαμε κατά την δεκαετία 2000 – 2010  όταν στρατιές (δήθεν μου τάχα μου) επενδυτών συνέρρεαν στις αρμόδιες υπηρεσίες και στις αναπτυξιακές εταιρίες για την δημιουργία Τουριστικών Επιπλωμένων Κατοικιών. Μετά την ολιγόχρονη έλευση της υποχρεωτικότητας παραμονής στο τουριστικό κάδρο, τί απέμεινε; Είχαμε μια σωρεία εξαιρετικών ιδιωτικών εξοχικών κατοικιών, με πισίνες, κάποιες με μικρή παιδική χαρά, κ.α. Και όλα με την χρηματοδοτική συμβολή της Πολιτείας. Τεράστια μερίδα εκείνων των καταλυμάτων, βγήκε – εκούσια – εκτός τουριστικής αδειοδότησης με την λήξη της πενταετίας, καθώς ο σκοπός ήταν ακριβώς αυτός :  να εμφανιστεί δήθεν μια τουριστική δραστηριότητα, στην καλύτερη περίπτωση ας  “χωνευτεί” κιόλας, αλλά στο τέλος θα μας μείνει το σπίτι...

Και αυτές οι οικίες στη συνέχεια ανατροφοδότησαν τον κύκλο παράνομης λειτουργίας τουριστικών καταλυμάτων, την διάθεση μέσω περίεργων διαδικτυακών οδών χωρίς τη σύναψη οιουδήποτε παραστατικού μίσθωσης, προικοδότησαν την φοροδιαφυγή ενώ παράλληλα λειτούργησαν (και λειτουργούν) ως πρωτόλειο στην Βραχυχρόνια Μίσθωση [το παράδοξο είναι ότι ενώ στην οριστικοποίηση της νομοθεσίας περί Βραχυχρόνιας Μίσθωσης, συνυπάρχει η υπογραφή του εκάστοτε Υπουργού Τουρισμού, τα οικήματα αυτά δεν εκλαμβάνονται ως τουριστικά καταλύματα (δεν ελέγχονται ακόμη και σε περίπτωση σοβαρών καταγγελιών) με αποτέλεσμα να λειτουργούν με λειτουργικούς και ποιοτικούς όρους ξεχειλωμένους από την ασαφή λογική και κρίση του κάθε ιδιοκτήτη].  

Έτσι, με την ίδια ακριβώς συνταγή,  μένουμε στο ίδιο έργο θεατές. Παρακολουθούμε ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα το οποίο καλώς υπάρχει, αλλά ορίζει μια διαχειρίσιμη χρονική δέσμευση παραμονής σε αυτό, από δυνητικούς επιχειρηματίες, οι οποίοι προσανατολισμένοι ξεκάθαρα στο γενναίο ποσοστό χρηματοδότησης, δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να συντάξουν, έστω άτυπα, έστω πρόχειρα, έναν προγραμματισμό, μία στόχευση, ακόμη και μεσοπρόθεσμη, εκείνου που μεγαλύτερες σε μέγεθος και σε ένταση οντότητες θα όριζαν ως “master plan”.

Ας είμαστε ειλικρινείς. Μεγάλη μερίδα ενδιαφερομένων χτυπάνε την πόρτα του τρέχοντος ΕΣΠΑ με σκοπό την κατασκευή και δημιουργία υποδομών οι οποίες σε ένα ιδιαίτερα ορατό και άμεσο βάθος χρόνου, θα αποτελέσουν ιδιωτική οικία, διαμερίσματα προς μίσθωση, οικήματα υπαγόμενα σε καθεστώς βραχυχρόνιας μίσθωσης, στην υγειά του Δημόσιου Ταμείου (σε αντίθεση με προγράμματα που σχετίζονται με Ξενοδοχειακές μονάδες, όπου ο προγραμματισμός, από μέρους των ενδιαφερομένων, η σύνθεση χρηματοδοτικών προτάσεων, κ.α. “προδίδουν” ένα διαφορετικό τοπίο και επίπεδο επαγγελματισμού και τουριστικής αντιληψιμότητας).

Το νέο ΕΣΠΑ αναπαράγει μια εξαιρετικά ελλιπή συνταγή: χρηματοδοτεί τυφλά, χωρίς να  βοηθάει στην δημιουργία μακροχρόνιων θεμελίων που θα βοηθήσουν μικροκοινωνίες να αποκτήσουν μια διαφορετική, αλλά και μοναδική (άρα εξόχως ανταγωνιστική) τουριστική ταυτότητα.

Δεν μνημονεύει συμπράξεις με Ελαιοπαραγωγούς, Μελισσουργούς, Αγρότες, Κτηνοτρόφους, Τυροκόμους, κ.α. υπό ένα συνεργατικό πλαίσιο που θα ωθούσε τον τοπικό πρωτογενή τομέα αλλά και την μεταποίηση, με ρήτρα ορεινότητας αλλά και νησιωτικότητας.  

Δεν θέτει ρήτρα υποχρεωτικής εκπαίδευσης του αιτούντα με πιστοποιημένα τουριστικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Εκλαμβάνει τον κάθε συμμετέχοντα ως πολυπράγμονα και  γνώστη του τουριστικού αντικειμένου και  των ιδιαίτερων απαιτήσεων που αυτό έχει. Προσωπικά μπορώ να δηλώσω υπεύθυνα ότι η περιοχή που – για επαγγελματικούς λόγους – βρίσκεται υπό την εποπτεία και χωρική μου αρμοδιότητα, η Θεσσαλία, θα αγκιστρωθεί δια παντός καθηλωμένη στο 2% της τουριστικής “πίτας” της χώρας, όσο οι απασχολούμενοι στον τουριστικό κλάδο παραμένουν άγλωσσοι και “γνώστες των πάντων” (εξ εμπειρίας...) όπως και αρνητές διαρκούς κατάρτισης και εκπαίδευσης (άρα αδυναμίας ανάγνωσης στοιχειώδους επιχειρησιακού περιβάλλοντος). Και πρόκειται για ένα αρνητικό χαρακτηριστικό που δεν νομίζω να περιορίζεται μονάχα στη Θεσσαλία…

Το νέο ΕΣΠΑ δεν θέτει ρήτρα υποχρεωτικότητας ενεργής δραστηριοποίησης για τουλάχιστον έξι μήνες ανά έτος, κάτι που θα συνεισέφερε στο να ξορκίσουμε την κατ΄ επιλογήν εποχικότητα (ή εν πάσει περιπτώσει να συνδράμει δυναμικά στην πολυπόθητη και διαρκώς αναμασώμενη “παράταση της τουριστικής περιόδου”...).

Και τέλος, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στους “Συμβούλους” που σε περιπτώσεις δημοσίευσης χρηματοδοτικών προγραμμάτων ξεπηδούν από παντού. Πολλοί (μα πάρα πολλοί) εξ αυτών, χωρίς γνώση, χωρίς να έχουν ούτε ένα ένσημο στον τουριστικό κλάδο, χωρίς καμία επαφή  με την “πρώτη γραμμή”, αυτο-βαπτίζονται “σύμβουλοι” και επιβιώνοντας από την εξαιρετικά βολική άγνοια των ενδιαφερομένων,  απομυζούν – παρασιτικά – τον κλάδο, διασκορπώντας επικίνδυνες και άτοπες υποδείξεις και λειτουργώντας εις βάρος υγιώς σκεπτόμενων εισηγητών και πραγματικών γνωστών... Το ζω, το βλέπω, με εξοργίζει...

Ένα ΕΣΠΑ που (με ετεροβαρή προσέγγιση) διαφαίνεται να φλερτάρει περισσότερο με τον οικοδομικό / κατασκευαστικό κλάδο και λιγότερο με την μακροπρόθεσμη τουριστική στοχοπροσήλωση.

Τροφή για σκέψη λοιπόν...

(*) Ο Νικόλαος Σαρούκος είναι Προϊστάμενος Ελέγχου, Επιθεώρησης και Τουριστικής Ανάπτυξης Θεσσαλίας του Υπουργείου Τουρισμού