Αρχιτέκτονες Δωδεκανήσου: Όχι σε συνταγές στους μορφολογικούς κανόνες δόμησης

Την εναντίωσή του στους μορφολογικούς κανόνες δόμησης, που, όπως εκτιμά, αποτελούν "αρχιτεκτονικές συνταγές και στείρες μορφολογικές τυπολογίες προς αντιγραφή", εκφράζει ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου σε σχετική ανακοίνωση. 

Ζητεί δε να μη θεσμοθετηθούν οι σχετικές μελέτες στο σύνολό τους γιατί, όπως επισημαίνει, "παρεμβαίνουν κατά τρόπο που στερεί την ελεύθερη αρχιτεκτονική έκφραση και επί πλέον δεν εναρμονίζονται με τα συμπεράσματα σχετικού Συνεδρίου που συντάχθηκαν από ομάδα εργασίας και επί πλέον δεν εναρμονίζονται με τα συμπεράσματα σχετικού Συνεδρίου που συντάχθηκαν από ομάδα εργασίας".

Συγκεκριμένα, ο Σύλλογος επισημαίνει ότι για την προστασία, ανάδειξη και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν εδραιωθεί οι παρακάτω ΔΙΕΘΝΕΙΣ  ΣΥΝΘΗΚΕΣ  ΚΑΙ  ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ:

 Η ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ (1964): 

Το βασικότερο κείμενο για την προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και θεμέλιο όλου του μεταγενέστερου θεσμικού πλαισίου, που απαγορεύει την κιβδηλεία στην παραγωγή των αρχιτεκτονικών μορφών και καταδικάζει κάθε απομίμηση μορφολογικών στοιχείων και ιστορικές ανακατασκευές.  

 Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ (1975): 

Αναφερόμενη στην ενσωματωμένη προστασία, λαμβάνει υπόψη την ανάπτυξη, χωρίς να επαναλαμβάνει μορφές του παρελθόντος. 

 Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ (ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ), Ν 1126/1981: 

Η οποία προτρέπει να διαφυλαχθεί η αυθεντικότητα και ακεραιότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς. 

 Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (1985, «ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΡΑΝΑΔΑΣ» ), ‐Ν. 2039/1992, ΑΡΘΡΑ 15, 17: 

Είναι ανάγκη, τονίζει ο Σύλλογος, να διατηρήσουμε όχι μόνο τις ιστορικές μορφές, αλλά και τις δημιουργικές δυναμικές που τις παρήγαγαν, δίνοντας έτσι στην έννοια της αρχιτεκτονικής μορφής την πλήρη οντολογική της διάσταση, ως ζώσας οντότητας που πρέπει να εξελίσσεται κι όχι να αναπαράγεται με αντιγραφή. 

 Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΤΟΠΙΟ (2000), Ν. 3827/2010:

 Επιβάλλει την προστασία της σχέσης οικισμών και φυσικού περιβάλλοντος.

Για τους Μορφολογικούς Κανόνες Δόμησης έχουν διατυπωθεί οι παρακάτω ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣ ΦΟΡΕΩΝ:

 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ: 

«Η επιβολή κανόνων στην τέχνη γενικότερα επιτείνεται από το γεγονός ότι στην Ελλάδα αρχιτεκτονούν οι πάντες και μάλιστα για ανεξήγητους λόγους προστατεύονται, έτσι ώστε να διαιωνίζεται η κακοδαιμονία στο Ελληνικό τοπίο, να πλαστογραφείται η ιστορική καταγραφή και να παραβιάζεται η διεθνής Αρχιτεκτονική ηθική και νομιμότητα. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι η καταγραφή της Αρχιτεκτονικής κληρονομιάς σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί περιληπτικό οδηγό άσκησης νεοπαραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Η αρχιτεκτονική οφείλει να ασκείται ελεύθερα όπως θεσπίζεται και διασφαλίζεται από τις διεθνείς συνθήκες.»

 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ: 

«Η Γενική Συνέλευση ΕΜΠ δηλώνει την αντίθεσή της στη θεσμοθέτηση μορφολογικών κανόνων στους μικρούς οικισμούς και στην παγίωση «αρχιτεκτονικών προτύπων» καθώς αυτοί καταστρέφουν την αυθεντικότητα των οικισμών, παραποιούν την ιστορία τους με ψευδεπίγραφα κτίσματα, αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία τους με την επανάληψη πανομοιότυπων μορφών και παγώνουν την αναπτυξιακή τους δυναμική. Οι ειδικοί όροι δόμησης οφείλουν να κατευθυνθούν προς τον καθορισμό των ουσιαστικότερων εκείνων στοιχείων που αφορούν στην ογκομετρική οργάνωση ή στην κλίμακα των κτισμάτων, όπως και στη σχέση τους με το δημόσιο χώρο ή με τα συστατικά στοιχεία του φυσικού τους περιβάλλοντος. Η ανάγκη των μορφολογικών κανόνων δόμησης μπορεί να συσχετιστεί με την ελληνική πραγματικότητα, καθώς η αρχιτεκτονική στη χώρα μας ασκείται από μη αρχιτέκτονες, απαιτώντας επομένως μορφολογικές συνταγές αντί για πλαίσιο αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Οι αρχιτέκτονες είναι ο μόνος αρμόδιος κλάδος για την αρχιτεκτονική.»

 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ 

«Προτείνουμε πάντα θεσμικό πλαίσιο που δε θα επικεντρώνεται στο μεμονωμένο κτίριο / στοιχείο του κτιρίου, αλλά θα θεσπίζει ρυθμιστικά που θα αφορούν τη σχέση του οικισμού με το φυσικό του περιβάλλον, τον ιστό, στη θέση του κτιρίου στο οικόπεδο, στην ογκοπλασία, στο μέγιστο ύψος κα όχι συγκεκριμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτηρίων. Η πολιτεία όμως μέχρι σήμερα συνταγογραφεί με κάθε δυνατό τρόπο μοφολογικά πρότυπα και κανόνες ώστε όλοι όσοι δεν έχουν τα κατάλληλα προσόντα να συνεχίσουν να «αρχιτεκτονούν»»

Γ. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Σ.Α.Δ.  |  ΠΟΡΙΣΜΑTA ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ :

Για ένα Πλαίσιο Νέας Αρχιτεκτονικής Δημιουργίας (σε κλίμακα κτιρίων, δημόσιων χώρων, οικιστικών συνόλων, τοπίου) : 

 Ρυθμίσεις που θα απαγορεύουν, αποτρέπουν ή θα αποθαρρύνουν αποτελεσματικά τη δημιουργία ψευτο‐παραδοσιακών μορφών που αντιγράφουν άκριτα τα υφιστάμενα μορφολογικά χαρακτηριστικά. Είναι σημαντικό να αποκλειστεί η τάση για ευκολία μέσω της αναπαραγωγής που κυριαρχεί στα μέχρι σήμερα ΠΔ για τους οικισμούς και στην αγορά, όπως τα ΠΡΟΚΑΤ ‘παραδοσιακά’, και να κατακτηθεί η βαθμιαία αλλαγή της κοινωνικής αντίληψης για την αρχιτεκτονική.

 Ρυθμίσεις που θα ενισχύουν την αναζήτηση της αυθεντικότητας των επί μέρους χαρακτηριστικών, υλικών και άυλων, που μπορούν να ενσωματωθούν στις σημερινές ανάγκες διαβίωσης και τις υπάρχουσες δυνατότητες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία και τα νέα υλικά και θα ενθαρρύνουν την αρχιτεκτονική αναζήτηση και συνθετική επεξεργασία με συγκεκριμένα και απλά κριτήρια. Οι ελληνικοί οικισμοί έγιναν ά‐σχημοι γιατί χάθηκαν τα παλιά κτίριά τους, που είχαν απλά σχήματα και αντικαταστάθηκαν από νεώτερα που είχαν ως μόνο στόχο τη σχηματική εκζήτηση και τον εντυπωσιασμό. Η ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους προέκυπτε αβίαστα από την “πέμπτη όψη” τους, δηλαδή τα δώματα ή τις στέγες με τα γείσα τους, τα καθαρά κτιριακά πρίσματα, την αρμονική σχέση κτισμένου και υπαίθριου χώρου. Σήμερα πρέπει να δηλωθεί ότι υπάρχει θέση για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική στους μικρούς οικισμούς, υπό κάποιους, βεβαίως, γενικούς όρους: καθαρό σχήμα, επικρατούσα κλίμακα, ισορροπία κτισμένου και κενού.  

 Ρυθμίσεις που θα διαχωρίζουν την αρχιτεκτονική στέγασης ειδικών χρήσεων: π.χ. Δημαρχεία, Μουσεία, Εκπαιδευτήρια, Νοσοκομεία, Βιοτεχνίες, αλλά και Ξενοδοχεία, που πρέπει να προσαρμόζονται στην κλίμακα του οικισμού χωρίς να κατακερματίζονται σε επιμέρους όγκους μεγέθους κατοικίας.

Oι θέσεις του Σ.Α.Δ. είναι οι εξής:

 Εναντιωνόμαστε στην δημιουργία «αρχιτεκτονικών συνταγών» και «στείρων» μορφολογικών τυπολογιών προς αντιγραφή, που εγκλωβίζουν και κατά συνέπεια ακυρώνουν την αρχιτεκτονική δημιουργία και έκφραση.

 Εναντιωνόμαστε στον περιορισμό της ελευθερίας της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας και κριτικής καθώς και των σχεδιαστικών εργαλείων του αρχιτέκτονα.

 Εναντιωνόμαστε στην τυποποίηση των μορφολογικών κανόνων δόμησης καθότι κάθε οικισμός και κάθε κτίριο αποτελεί μοναδική περίπτωση.

 Εναντιωνόμαστε στην απαξίωση και τυποποίηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα.

 Εναντιωνόμαστε στην απαξίωση του αντικειμένου σπουδών του αρχιτέκτονα και της επιστημονικής και επαγγελματικής του επάρκειας στη γνωστική περιοχή της αρχιτεκτονικής.

 Επιθυμούμε τη δημιουργική ανάδειξη της φυσιογνωμίας των παραδοσιακών οικισμών και στο σεβασμό των τοπικών χαρακτηριστικών του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

 Το πλαίσιο γύρω από τους μορφολογικούς κανόνες δόμησης θα πρέπει να αφορά τη σχέση του οικισμού με το φυσικό του περιβάλλον, τον ιστό, τη θέση του κτηρίου στο οικόπεδο, την ογκοπλασία, το μέγιστο ύψος, τις αποστάσεις από τα όριο και όχι συγκεκριμένα μορφολογικά χαρακτηριστικά των κτηρίων.

 Πιθανή χρήση των εν λόγω μελετών ως ένας συμβουλευτικός οδηγός και όχι ως «τυπολόγιο μορφολογικών κανόνων», με στόχο να αποτελέσει ένα από τα εργαλεία για την ανάδειξη του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού.

 Ενίσχυση των κεκτημένων επαγγελματικών δικαιωμάτων με τον Ν.4030/11 και προβολή του ρόλου του Αρχιτέκτονα.

 Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, ενεργειακών συστημάτων, η έννοια 'παθητικό σπίτι- passive house', η απαίτηση ενεργειακής αναβάθμισης των υφιστάμενων κτιριακών όγκων, φυτεμένα δώματα και άλλες έννοιες θα πρέπει να συμπεριληφθούν σε κανονισμούς θεσμοθετημένους ή μη.

 Να δοθούν ανταποδοτικά οφέλη και κίνητρα στους μόνιμους κατοίκους των παραδοσιακών οικισμών για τη διατήρηση και ενεργειακή αναβάθμιση των κτισμάτων τους καθώς το κόστος κατασκευής και  συντήρησής τους είναι στις παρούσες συνθήκες απαγορευτικό.

"Πιστός στις αρχές του για παραγωγή και προώθηση ουσιαστικών και συγκεκριμένων κατευθυντήριων προτάσεων, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου  διεκδικώντας την ενίσχυση του ρόλου του αρχιτέκτονα και τον σεβασμό στην επιστημονική και επαγγελματική του επάρκεια στην άσκηση της Αρχιτεκτονικής θα συνεχίσει να τεκμηριώνει επιστημονικά τις διεκδικήσεις του για όλα τα ζητήματα που αφορούν την προάσπιση της Αρχιτεκτονικής μέσα στα πλαίσια της βιώσιμης εξέλιξης του τόπου μας, πάντοτε με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη σε όλα τα επίπεδα, από την κλίμακα του κτιρίου μέχρι την κλίμακα του τοπίου. Το δομημένο περιβάλλον είναι "ζωντανό" και διεκδικεί δυναμικό ρόλο  στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική συνέχεια στον χώρο μας, ενώ κυρίαρχο χαρακτηριστικό της ανθρώπινης μας ύπαρξης αποτελεί η εξέλιξη", τονίζουν οι αρχιτέκτονες.