Επιτακτική ανάγκη ένα δίκτυο Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών στην Ελλάδα

Ημερίδα με κεντρικό θέμα τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) στην Ελλάδα διοργάνωσαν, στις 2 Δεκεμβρίου 2024, το WWF Ελλάς και το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, έχοντας την υποστήριξη του γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα. Στην ημερίδα συμμετείχαν κυβερνητικοί εκπρόσωποι, περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και πολλοί επιστημονικοί και θεσμικοί φορείς.

Η ημερίδα είχε ως στόχο να συμβάλει στον δημόσιο διάλογο για την επίτευξη του νομικά δεσμευτικού στόχου της χώρας μας για ουσιαστική προστασία του 30% του θαλάσσιου χώρου της Ελλάδας έως το 2030 (ευρωπαϊκός στόχος 30Χ30).

Αφορμή στάθηκαν αφενός οι πολύ σημαντικές δεσμεύσεις που ανακοίνωσε τον περασμένο Απρίλιο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης (9η Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς) αναφορικά με το ζήτημα της διαχείρισης των ελληνικών ΘΠΠ, και αφετέρου η έκθεση αξιολόγησης της κατάστασης των περιοχών αυτών που δημοσίευσαν πρόσφατα 9 περιβαλλοντικοί οργανισμοί, σύμφωνα με την οποία εντοπίζονται σοβαρά κενά σε κρίσιμα πεδία για την αποτελεσματική προστασία των ΘΠΠ. Τα σοβαρά αυτά κενά πηγάζουν  από την αδικαιολόγητη καθυστέρηση εκ μέρους του ΥΠΕΝ, θέσπισης των αναγκαίων προεδρικών διαταγμάτων (ΠΔ) και των σχεδίων διαχείρισης (ΣΔ) για όλες τις ΘΠΠ της χώρας.

Την ημερίδα χαιρέτισε ο Επικεφαλής Γραφείου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Ελλάδα, Κωνσταντίνος Τσουτσοπλίδης, ο οποίος δήλωσε πως “μπαίνουμε σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών, διαπιστώνοντας πως μεγάλα προβλήματα θα έπρεπε σε ένα ιδεώδη κόσμο να αντιμετωπίζονται από μία παγκόσμια διακυβέρνηση. Επειδή διολισθαίνουμε, όμως, σε μία διακυβέρνηση στο δίκαιο του ισχυροτέρου, ως Ευρώπη συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε ότι πρέπει να υπάρχουν κανόνες”.

Τις συζητήσεις άνοιξε ο Κώστας Καδής, νέος Επίτροπος Αλιείας και Ωκεανών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο οποίος μέσα από ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα, τόνισε πως “η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει τη δημιουργία ενός αποτελεσματικού δικτύου προστατευόμενων περιοχών, το οποίο και θα αποτελεί τη συνεισφορά της ΕΕ στην εφαρμογή της σύμβασης για τη βιοποικιλότητα. Οι ΘΠΠ καλύπτουν σήμερα το 12% των θαλάσσιων και παράκτιων περιοχών της ΕΕ. Ωστόσο, η δημιουργία ενός συνεκτικού δικτύου με αποτελεσματικά μέτρα διαχείρισης δεν έχει φτάσει στα επιθυμητά επίπεδα”.

Κατά τη διάρκεια της ημερίδας η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από δύο βασικά θέματα: τη διεύρυνση του δικτύου ΘΠΠ στην Ελλάδα για την επίτευξη του στόχου 30Χ30 και την αποτελεσματική διαχείριση των ΘΠΠ στη χώρα μας. Οι συμμετέχοντες στις δύο αυτές θεματικές ενότητες ήταν οι Marta Marrero, EuropeanProgramDirector στη διεθνή πρωτοβουλία Oceans 5, Κώστας Τριάντης, Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), Ιωάννης Ανδρουλάκης, Πρόεδρος Διοικητικού Συμβουλίου στο Πράσινο Ταμείο, Άντζελα Λάζου Dean, GreeceProjectsManager στο BlueMarineFoundation, Ιωάννης Μητσόπουλος, Ειδικός Σύμβουλος στον ΟΦΥΠΕΚΑ, Κωνσταντίνα Ντεμίρη, Διευθύντρια της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, Ευάγγελος Κυριαζόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ναυτιλίας και Λιμένων (Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής) και ο Πέτρος Βαρελίδης, Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων (Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας).

Βασικά σημεία που επισημάνθηκαν από τους ομιλητές κατά την ημερίδα είναι τα εξής:

• Σε σχέση με τα δύο νέα θαλάσσια πάρκα σε Αιγαίο και Ιόνιο, ανακοινώθηκε ότι το προσχέδιο της απαραίτητης περιβαλλοντικής μελέτης για το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο έχει ήδη ολοκληρωθεί, ενώ το αντίστοιχο για αυτό του Ιονίου αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Ιανουάριο του 2025.
• Η ανάγκη να προχωρήσει άμεσα η έκδοση του ΠΔ για τη ΘΠΠ της Γυάρου καθώς και η εκκρεμότητα για τη δημιουργία ΘΠΠ στην Αμοργό.
• Την ανάγκη ενίσχυσης των υπαρχουσών ΘΠΠ παράλληλα με τη δημιουργία νέων, δεδομένων και των πολλαπλών οφελών (περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά) που επιφέρει η ορθή και αποτελεσματική διαχείριση των περιοχών αυτών.
• Την ανάγκη συνεργασίας όλων των φορέων και τον αναγκαίο συντονισμό που θα εξασφαλίσουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα σε σχέση με τη θεσμική θωράκιση, την οικονομική αυτάρκεια και την απαραίτητη στελέχωση για τη διαχείριση των ΘΠΠ. Εξίσου κομβική είναι και η ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών που θα στηρίξουν από την πλευρά τους την προστασία των περιοχών αυτών.
• Την κρίσιμης σημασίας εκτίμηση του κόστους που απαιτείται για την ορθή διαχείριση και λειτουργία των περιοχών αυτών, καθώς και την  ολοκλήρωση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού που έχει ήδη καθυστερήσει πολύ.
• Τη σημασία να ληφθούν υπόψη οικονομικά, πολιτιστικά και κοινωνικά στοιχεία κατά την επέκταση του δικτύου των ΘΠΠ.
• Την ανάγκη να επιλυθούν σημαντικά κενά που εμποδίζουν μια αποτελεσματική διαχείριση των ΘΠΠ στην Ελλάδα, όπως είναι η ελλιπής διακυβέρνηση και ο ανεπαρκής συντονισμός μεταξύ των αρμόδιων αρχών και φορέων, η υποστελέχωση των αρμόδιων φορέων, η απουσία της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στη διαχείριση των ΘΠΠ, οι περιορισμένοι πόροι, καθώς και οι ανεπαρκείς έλεγχοι και φύλαξη των περιοχών αυτών. Για την αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών, χρειάζεται ένας συνολικός ορθολογικός σχεδιασμός, ένα θεσμικό πλαίσιο, προκειμένου η προστασία των σημαντικών αυτών περιοχών να μην μείνει στα χαρτιά.
• Την επισήμανση για άλλη μία φορά πως η δραματική καθυστέρηση των προεδρικών διαταγμάτων και των Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών υπονομεύουν την προστασία της βιοποικιλότητας στη χώρα μας, δεδομένου ότι η προστασία των ΘΠΠ αποτελεί μια θετική επένδυση για το μέλλον μας.
   

Τέλος, παρουσιάστηκε το “WeSeaYou”, μια ψηφιακή πλατφόρμα που δημιούργησαν Greenpeace, WWF Ελλάς και Vouliwatch, με κεντρικό αντικείμενο την παρακολούθηση της προόδου των 21 κυβερνητικών δεσμεύσεων για την προστασία του ελληνικού θαλάσσιου περιβάλλοντος, που ανακοινώθηκαν τον περασμένο Απρίλιο κατά την 9η Διεθνή Διάσκεψη για τους Ωκεανούς. Με στόχο τη διαφάνεια, την ολοκληρωμένη ενημέρωση του κοινού, αλλά και τη συνεισφορά στην ενίσχυση κρίσιμων παραγόντων της χάραξης πολιτικής της Ελλάδας για την επίτευξη του στόχου 30Χ30, η πλατφόρμα θα είναι έτοιμη στις αρχές του 2025.

Την ημερίδα έκλεισε η Μαρία Δαμανάκη, πρώην Επίτροπος Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αφού χαιρέτησε τη συνεργασία των περιβαλλοντικών οργανώσεων στη χώρα μας για την προστασία των θαλασσών, ανέδειξε την κομβική σημασία του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, αναγνωρίζοντας πως παρά τα όποια βήματα έχουν γίνει, υπάρχει ακόμα ένα σημαντικό χάσμα μεταξύ όσων έχουν εξαγγελθεί και όσων έχουν γίνει για την επίτευξη του στόχου 30Χ30.

Ο Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής στο WWF Ελλάς και ο Νίκος Χαραλαμπίδης, γενικός διευθυντής στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, δήλωσαν από κοινού: "Οι συζητήσεις που έγιναν στην ημερίδα αυτή έδωσαν ένα δυνατό στίγμα για τις προκλήσεις, τα κενά, αλλά και τις προοπτικές που υπάρχουν στη χώρα μας για μια ουσιαστική προστασία των ΘΠΠ. Όλοι οι συμμετέχοντες - εκπροσωπώντας διαφορετικούς φορείς- έφεραν ο καθένας μια διαφορετική οπτική και εμπειρία. Ωστόσο, όλοι τους κατέληξαν σε ένα συμπέρασμα: ένα διευρυμένο δίκτυο ΘΠΠ που πλαισιώνεται από επαρκή θεσμικά μέτρα προστασίας είναι επιτακτική ανάγκη, όχι μόνο για την περιβαλλοντική θωράκιση, αλλά και την ανάδειξη οφελών για τις τοπικές κοινωνίες και οικονομίες. Τώρα είναι η στιγμή που πρέπει να προχωρήσει η κυβέρνηση από τις διακηρύξεις στην πράξη και να καλύψει τα κενά και τις εκκρεμότητες πολλών ετών."