Kύπρος: Αυθεντικές εμπειρίες μέσα από τους Δρόμους του Κρασιού

Το κρασί, απολαυστικό ποτό που έχει τις ρίζες του στα βάθη των αιώνων, έχει, ιστορικά, συσχετιστεί με  θρησκευτικές τελετουργίες, ενώ παραδοσιακά χρησιμοποιείται ως θρεπτικό ποτό, ως φάρμακο και καταναλώνεται και ως συμπλήρωμα διατροφής, τονωτικό  και ευφραντικό. Αναφορικά με τη θρεπτική του αξία, η θετική επίδραση του κρασιού στην υγεία του ανθρώπου, απαιτεί η κατανάλωση να γίνεται με μέτρο. Περαιτέρω, το κρασί είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τον τουρισμό, καθώς αποτελεί για πολλές χώρες ιδιαίτερη μορφή τουρισμού, προσελκύοντας ταξιδιώτες που είναι λάτρεις του είδους.

Για όλους τους παραπάνω λόγους και ακόμη περισσότερους, το κρασί κατέχει μία ξεχωριστή θέση σε πολλές οικονομίες παγκοσμίως.

Προς αυτή την κατεύθυνση, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη την οποία πραγματοποίησε το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στη Λευκωσία, σχετικά με την κυπριακή αγορά οίνου, αναφέρονται μεταξύ άλλων η ιστορία του, η αγοραστική του δύναμη και οι προοπτικές εξέλιξης.

Κουμανταρία, το παλαιότερο κρασί στον κόσμο

Μεταξύ άλλων, στη μελέτη αναφέρεται ότι η Κύπρος αποτελούσε, από την αρχαιότητα, μια από τις αρχέγονες κοιτίδες της αμπελουργίας και του κρασιού. Ήταν  στο  νησί  της  Αφροδίτης, όταν σύµφωνα µε τον  θρύλο, ο θεός Διόνυσος, γοητευµένος  από  το κάλλος της θεάς, της δίδαξε  την  τέχνη της καλλιέργειας και της οινοποιίας.  Έναντι του σχετικού µύθου, υπερέχει, ωστόσο, η πραγµατικότητα,  που ανάγει τη µακρά  οινοποιητική  παράδοση του νησιού, πριν  από  χιλιάδες  χρόνια,  µε την ιστορία  της  Κουµανταρίας, του παλαιότερου σε ηλικία κρασιού στον κόσµο, που παραµένει, μέχρι σήμερα, σε παραγωγή.

Η ιστορία της, χρονολογείται από τις Σταυροφορίες του 12ου  αιώνα,  έχοντας  ως  πρωταγωνιστές,  τον Ριχάρδο  τον Λεοντόκαρδο και  τους  Ιππότες  του Αγίου Ιωάννη, στους οποίους οφείλει και το όνοµά της: «Grande Commanderie» λεγόταν η περιοχή που ανήκε στους Ιππότες και στην οποία ξεκίνησε  η αρχική παραγωγή  του γνωστού αυτού κρασιού. Το 1224, μ.Χ., στον πρώτο  καταγεγραµµένο  οινικό  διαγωνισµό,  η Κουµανταρία  απέσπασε  το πρώτο βραβείο, µε το βασιλιά Φίλιππο - Αύγουστο της Γαλλίας  να  της αποδίδει το χαρακτηρισµό «Απόστολο των Οίνων» και να δίνει εντολή στον ποιητή της αυλής να συνθέσει έναν παιάνα, ως φόρο τιµής, στις εξαιρετικές της ιδιότητες.

Πρόσφατα  αρχαιολογικά  ευρήµατα, κοντά στο χωριό Ερήµη, µαρτυρούν, µάλιστα, πως η Κύπρος ήταν η πρώτη οινοπαραγωγική χώρα στην Ευρώπη, µε την τέχνη της οινοποιίας να επεκτείνεται, στη συνέχεια, και σε άλλους µεσογειακούς  πολιτισµούς, ενώ  η ευρωπαϊκή  λογοτεχνία, από την αρχαιοελληνική ποίηση έως τα µυθιστορήµατα του 19ου αιώνα, βρίθει  αναφορών, όπου ο  κυπριακός  οίνος εµφανίζεται ως πρώτη επιλογή για τον εορτασµό ειδικών περιστάσεων.

Σήμερα, αμπέλια καλλιεργούνται σε ολόκληρη τη χώρα και σε πολλές περιοχές παράγονται αξιόλογα κρασιά. Η γεωλογική ιδιομορφία της οροσειράς του Τροόδους, σε συνδυασμό με το ήπιο, μεσογειακό κλίμα, δίνουν κρασιά μοναδικών γεύσεων και αρωμάτων, φτιαγμένα από γηγενείς ποικιλίες που φυτρώνουν στο νησί για χιλιάδες χρόνια. Μεταξύ των αμπελώνων της Κύπρου συναντώνται περίπου δεκαπέντε ποικιλίες, που μπορούν να θεωρηθούν αυτόχθονες.

Σύμφωνα με στοιχεία  του Κλάδου Αμπελουργίας - Οινολογίας, στην  Κύπρο λειτουργούν 103 οινοποιεία, από τα οποία, 56 βρίσκονται στη Λεμεσό, 34 στην Πάφο, 10 στην Λευκωσία και 3 στην Λάρνακα. Ταυτόχρονα, η καλλιεργούμενη έκταση οινοποιήσιμων  αμπελώνων ανέρχεται στα 7.677 εκτάρια.

Η αμπελουργία συναντάται, κυρίως, στις επαρχίες Πάφου και Λεμεσού, λόγω της γεωλογικής ιδιαιτερότητας των επαρχιών αυτών αλλά και του προσανατολισμού τους στον ήλιο. Υπάρχουν όμως και συγκεκριμένες περιοχές της Λευκωσίας και της Λάρνακας που ασχολούνται με την αμπελοκαλλιέργεια σε πιο μικρή, όμως, έκταση.

Έµφαση στις αυτόχθονες ποικιλίες

Σήµερα, η νέα παγκόσµια οινική σκηνή δίνει έµφαση στις αυτόχθονες ποικιλίες και η Κύπρος, το τρίτο µεγαλύτερο νησί της Μεσογείου, καταβάλει  σημαντικές προσπάθειες  προς  αυτήν  την κατεύθυνση. Οι  πόροι  του εδάφους, του τοπίου και του κλίματος  χαρακτηρίζουν  την  Κύπρο  ως  παραγωγό κρασιού, υψηλής ποιότητας και μπορεί να θεωρηθεί ως σημαντικό σημείο πώλησης.

Τα κυπριακά κρασιά  δείχνουν  επίσης τάσεις  αναγέννησης, αποσπώντας  χρυσά, ασηµένια και χάλκινα µετάλλια σε διεθνείς διαγωνισµούς, σηµειώνοντας υψηλές βαθµολογίες σε έγκριτες εκδόσεις και με παρουσία σε Ηνωµένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ελβετία,  Γερµανία  και Πολωνία. Το σταθερά ήπιο κλίµα και το πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία έδαφος της Κύπρου αποτελούν, διαχρονικά, τους παράγοντες εκείνους που διασφαλίζουν την  παραγωγή σταφυλιών  µε  τα  απαραίτητα  στοιχεία  για  κορυφαία  οινοποιεία.

Συχνά, οι καλύτεροι αµπελώνες  βρίσκονται σε µεγάλο  υψόµετρο, γεγονός  που  προσδίδει  υψηλότερη  οξύτητα στα σταφύλια, ενώ κάποια  εκ  των µικροκλιµάτων  των κυπριακών αµπελώνων  έχουν αποδειχθεί ιδανικά για τις κλασικές ευρωπαϊκές ποικιλίες, όπως τα  Cabernet Sauvignon,  Chardonnay,  Syrah,  Sauvignon  Blanc, Mourvèdre, Ασύρτικο και Grenache, καθώς και το Μοσχάτο Αλεξανδρείας, το κατ’ εξοχήν σταφύλι επιδόρπιων οίνων.

 Η πρόσφατη τάση, µεταξύ των Κύπριων οινοποιών, είναι, ωστόσο, να εστιάζουν σε αυτόχθονες ποικιλίες, όπως, τα κόκκινα,  Μαραθεύτικο,  Γιαννούδι,  Μαύρο  και Όφθαλµο, τα λευκά, Ξυνιστέρι το οποίο είναι ιδιαίτερα δροσιστικό το καλοκαίρι, Σπούρτικο, Μωροκανέλλα, Πρωµάρα και Κανέλλα.

Ο οινικός τουρισμός

Από πλευράς ταξιδιωτικών τάσεων, ο οινικός τουρισμός  στην  Κύπρο προωθείται μεταξύ άλλων και μέσα από τους Δρόμους  του Κρασιού, προσελκύοντας τουρίστες και λάτρεις του κρασιού σε οινοποιεία και προορισμούς  κρασιών, δράση που δεν αφορά μόνο στην καλή ποιότητα  κρασιού για  γευσιγνωσία και αγορά, αλλά και σε αξέχαστες και αυθεντικές εμπειρίες κρασιού. Εξάλλου, σύμφωνα με έρευνες, η Ελλάδα και η Κύπρος βρίσκονται ανάμεσα  στις  καλύτερες χώρες στον κόσμο για οινοτουρισμό.

‘Όσον αφορά στα χαρακτηριστικά της εξέλιξης της προσφοράς οίνου, σε διεθνές επίπεδο υπάρχει μία κρίση στην παγκόσμια αγορά, αφενός λόγω του κόστους παραγωγής, που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων το κόστος πρώτων υλών, των καυσίμων και των λιπασμάτων, το οποίο έχει αυξηθεί λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ και τα ασφάλιστρα αυξάνονται, λόγω της κλιματικής αλλαγής, αφετέρου, λόγω του ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνή Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου, η παγκόσμια κατανάλωση υπολείπεται σε σχέση με την παραγωγή κρασιού, τουλάχιστον από το 1995, καθώς ο κλάδος έχει φτάσει σε σημείο καμπής, αφού τα μεταβαλλόμενα πρότυπα κατανάλωσης και οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες φαίνεται ότι ήρθαν για να μείνουν.

Για παράδειγμα, οι αλλαγές στις συνήθειες κατανάλωσης αλκοόλ εδραιώνονται, με το κόκκινο κρασί να δέχεται μεγαλύτερο πλήγμα. Περισσότεροι άνθρωποι πίνουν αφρώδη, ροζέ ή λευκά κρασιά με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ, αντί για κόκκινα, ενώ οι καταναλωτές της γενιάς «Gen Z» καταναλώνουν, επίσης, λιγότερο αλκοόλ, τροφοδοτώντας μια έκρηξη στα μη αλκοολούχα ποτά. Ωστόσο η κατάρρευση της προσφοράς δεν έχει προς το παρόν σημαντικές επιπτώσεις.

Εντούτοις, σημαντικές  προσαρμογές είναι ιδιαίτερα δύσκολο να γίνουν σε μια βιομηχανία, όπως η οινική. Πολλοί οινοπαραγωγοί έχουν παράδοση γενεών πίσω τους και είναι εμποτισμένοι με αυτήν την οικογενειακή παράδοση, ενώ η φύση της αμπελοκαλλιέργειας σημαίνει μεγάλους χρόνους επεξεργασίας του προϊόντος. Επίσης, οι οινοβιομηχανίες δεν έχουν κάνει αρκετά για να ανταποκριθούν στις νέες αλλαγές, ενώ η εστίαση στην ανάπτυξη επωνυμιών υψηλής ποιότητας, σε μια εποχή που οι προϋπολογισμοί των καταναλωτών συμπιέζονται, σημαίνει ότι η βιομηχανία αποτυγχάνει να δημιουργήσει μια νέα γενιά από «οινοπότες». Συνεπώς, χρειάζονται φθηνές, οικονομικές, αξιόπιστες μάρκες κρασιού, αλλιώς οι νεότεροι, ιδίως, καταναλωτές θα αφήσουν το κρασί και θα κατευθυνθούν σε έτοιμα, προς κατανάλωση κοκτέιλ ή μπύρες, ή φθηνές μάρκες αλκοολούχων ποτών.

Μία άλλη παρατήρηση, σύμφωνα με τη, εν λόγω μελέτη, είναι η μείωση της παραγωγής κρασιού, τόσο στην Κύπρο, όσο και στην Ελλάδα, με κύρια αιτία την κλιματική αλλαγή και τις ασθένειες. Παράγοντες της εγχώριας αγοράς αποδίδουν, επιπλέον, τη μεγάλη μείωση στο υψηλό κόστος παραγωγής και στην έλλειψη εργατικών χεριών για τη συγκομιδή και επεξεργασία.

Πάντως, σταθερός ηγέτης στην κατανάλωση κρασιού είναι, από το 2011, οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η κατανάλωση παραδοσιακών ήρεμων κρασιών παραμένει στάσιμη, ενώ η απήχηση αυξάνεται για τα φρέσκα λευκά κρασιά, τα αφρώδη κρασιά, τα ροζέ ή τα κοκτέιλ σε εξατομικευμένες συσκευασίες. Συνεπώς οι Αμερικανοί αναζητούν ευκολία και θέλουν επίσης να πειραματιστούν με νέα στυλ. Αυτές οι καταναλωτικές τάσεις έχουν ενδιαφέρον για την κυπριακή αγορά, στο μέτρο που μεταφέρονται μέσω τουριστικών ροών.

Οι ανωτέρω διαπιστώσεις, μεταξύ άλλων, έχουν ιδιαίτερη σημασία, προκειμένου οι ελληνικές οινοποιητικές επιχειρήσεις να προσαρμόσουν τη στρατηγική τους, τόσο στις λοιπές αγορές, όσο και στην σημαντική για τον κλάδο αγορά οίνου αγορά της Κύπρου, δεδομένου, ότι οι τάσεις αυτές,  χαρακτηρίζουν και ένα τμήμα της τουριστικής αγοράς στην Κύπρο. Για παράδειγμα, απαιτείται συχνότερη προβολή των ελληνικών οίνων στην Κύπρο, μέσω της πραγματοποίησης εκδηλώσεων οινογνωσίας, ενώ χρήσιμο θα ήταν να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αξιόλογη παρουσία των οινοχόων και των διαφόρων επαγγελματιών επιρροής στην τοπική αγορά καθώς και οι δυνατότητες που παρέχουν οι παρεμβάσεις προώθησης και πληροφόρησης στις αγορές των τρίτων χωρών και της ΕΕ αντίστοιχα.

Ειδικότερα, για την κυπριακή αγορά, διαπιστώνεται ότι ευκαιρίες υπάρχουν και πρέπει να αξιοποιηθούν, όχι μόνο σε εταιρικό επίπεδο οινοποίησης αλλά και σε επίπεδο εθνικού branding και παρουσίασής του σε ξένες αγορές, είτε από επίσημους φορείς της χώρας, είτε μέσω ιδιωτικών πρωτοβουλιών. Σημειώνεται ότι ο Ελλαδικός χώρος διαθέτει κρασιά, άμεσα συνδεδεμένα με την ιστορία, και με εκείνα τα συστατικά που θα μπορούσαν να τους προσδώσουν ένα εκλεπτυσμένο μείγμα μάρκετινγκ, όχι μόνο στο στενό τουριστικό πλαίσιο αλλά δημιουργώντας μία ευρύτερη αλληλεπίδραση με τις προτιμήσεις καταναλωτών σε μια διεθνή αγορά και βεβαίως και στην κυπριακή.

Τέλος, στην προώθηση των ελληνικών κρασιών στην Κύπρο και στην προβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών τους μπορεί να συμβάλει η συμμετοχή στις εκθέσεις που διοργανώνονται στη χώρα καθώς και δράσεις προβολής οινοποιείων.