Κυπριακός τουρισμός: Οι επιδόσεις του 2017 επιβάλλουν μεταρρυθμίσεις

Άρθρο του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού

Με την πρόσφατη ανακοίνωση των επισήμων συνολικών τουριστικών εσόδων για ολόκληρο το ημερολογιακό έτος 2017, που διαδέχτηκαν τα εξαιρετικά αποτελέσματα που σημειώθηκαν στις τουριστικές αφίξεις του ιδίου έτους, γράφτηκε και επίσημα ο επίλογος των ψηλότερων τουριστικών επιδόσεων στη ιστορία του κυπριακού τουρισμού.

Η αύξηση της τάξης του 11,7%  για το 2017 στα τουριστικά έσοδα, τα οποία έφτασαν τα €2,64 δις αποτελεί νέα συνέχεια στην ανοδική πορεία που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η συνολική αύξηση στα έσοδα, την περίοδο 2014-2017  ανήλθε στο πολύ ικανοποιητικό ποσοστό του 30%.

Αναλύοντας την αύξηση των τουριστικών εισοδημάτων, κυριότερος λόγος είναι αδιαμφισβήτητα  η αισθητή αύξηση ρεκόρ στις τουριστικές αφίξεις που για το 2017 έφτασε το 14,6% συγκριτικά με το 2016, ενώ για την περίοδο 2014-2017 το 50% περίπου, από 2,44 εκατομμύρια αφίξεις το 2014, σε 3,65 εκατομμύρια αφίξεις το 2017.

Εάν μελετηθεί κατά αγορά η πορεία των αφίξεων για το 2017, θετικά αποτελέσματα σημειώθηκαν σε όλες τις κύριες χώρες-πηγές τουριστικού ρεύματος όπως για παράδειγμα το Ην. Βασίλειο (αύξηση 8,3%), τη Ρωσία (αύξηση 5,5%), τη Γερμανία (αύξηση 52,2%), τις Βόρειες Χώρες (μέση αύξηση 17,6%) και το Ισραήλ (αύξηση 76,1%). Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η αύξηση που παρατηρήθηκε στις αφίξεις περιηγητών το 2017 ήταν κατανεμημένη σε όλους τους μήνες του έτους. 

Όσον αφορά τις αφίξεις της χειμερινής περιόδου, που αποτελούν ένα  μεγάλο στοίχημα της τουριστικής Κύπρου, σημειώνεται ότι οι αφίξεις του 2017 (Ιανουάριος-Μάρτιος και Νοέμβριος-Δεκέμβριος) ανήλθαν σε 529 χιλιάδες περίπου και κατέγραψαν αύξηση 14,1 % συγκριτικά με τις αφίξεις περιηγητών τους αντίστοιχους μήνες του 2016, οι οποίες είχαν ανέλθει σε 464 χιλιάδες περίπου. 

Εκτενέστερη ανάλυση  στα μεγέθη του 2016 και του 2017 καταδεικνύει ότι η μικρότερη αύξηση που παρατηρήθηκε στα τουριστικά έσοδα, σε σχέση με την αύξηση που σημειώθηκε στις αφίξεις περιηγητών οφείλεται στην μειωμένη μέση δαπάνη των περιηγητών που επισκέπτονται την Κύπρο. Πιο συγκεκριμένα, η δαπάνη ανά περιηγητή το 2017 μειώθηκε κατά 2,6% συγκριτικά με το 2016. Αξίζει να τονιστεί ότι η μείωση της δαπάνης ανά περιηγητή είναι μια διεθνής τάση, όπως είναι και ο μειωμένος ρυθμός αύξησης των εσόδων, σε σχέση με το ρυθμό αύξησης των τουριστικών αφίξεων που σημειώνονται παγκόσμια. Από την πιο πρόσφατη έκδοση του UNWTO World Tourism Barometer (January 2018) παρατηρείται ότι οι παγκόσμιες αφίξεις περιηγητών, την περίοδο 2008-2016, σημείωσαν αύξηση πέραν το 40% ενώ για την ίδια περίοδο, τα έσοδα από τον τουρισμό (σε πραγματικούς όρους) κατέγραψαν μικρότερη άνοδο (συνολική αύξηση 30% περίπου), γεγονός που οφείλεται στην φθίνουσα πορεία που ακολουθεί η μέση δαπάνη ανά περιηγητή κατά την υπό αναφορά περίοδο (σχετικό διάγραμμα πιο κάτω).

Άξιο βαθύτερης μελέτης είναι και το γεγονός ότι η μείωση στη μέση δαπάνη ανά περιηγητή την περίοδο 2016-2017 προήλθε εξολοκλήρου από την επίσης μειωμένη κατά 2,6% ημερήσια δαπάνη των περιηγητών αυτών (από €78,1 ημερησίως το 2016 σε €76,1 ημερησίως το 2017) εφόσον η μέση διάρκεια παραμονής έμεινε σταθερή τόσο για το 2016 όσο και για το 2017 στις 9,5 ημέρες. Για την περίοδο 2014-2017, η μεν ημερήσια δαπάνη κυμαινόταν μεταξύ €76 και €80 ημερησίως, η δε μέση διάρκεια παραμονής μειώθηκε σταδιακά από 10,7 ημέρες το 2014 σε 9,9 ημέρες το 2015 και σε 9,5 ημέρες το 2016 και 2017. 

Αναφορικά με την εξέλιξη των δεικτών αυτών, διαφαίνεται  ότι αυτοί επηρεάζονται τόσο από πραγματικές αλλαγές στη συμπεριφορά των περιηγητών (π.χ. διαφοροποίηση στο είδος ή στους όρους διαμονής που επιλέγουν οι περιηγητές, μειωμένη κατανάλωση, κλπ) όσο και από άλλους, τεχνητούς, παράγοντες όπως, για παράδειγμα, τη διαφοροποίηση του μείγματος των περιηγητών που επισκέπτονται την Κύπρο (π.χ. μια αύξηση του μεριδίου των αφίξεων από Ισραήλ επιφέρει μείωση στη μέση διάρκεια παραμονής) καθώς επίσης και από αλλαγές της αγοραστικής αξίας των χρημάτων των περιηγητών από κάθε χώρα. Οι δείκτες λοιπόν σίγουρα εξαρτούνται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό από εξωγενείς παράγοντες που δεν μπορούν να επηρεαστούν από δικής μας πλευράς. Υπάρχουν όμως και από πλευράς τουριστικής Κύπρου μεγάλα περιθώρια δράσεων και πρωτοβουλιών που μπορούν να επιφέρουν σημαντική βελτίωση.  Το θέμα χρήζει μελέτης και προβληματισμού από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Οφείλουμε όλοι, Ξενοδόχοι, άλλοι τουριστικοί επιχειρηματίες, εργαζόμενοι, συντεχνίες, τοπικές αρχές, εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, ΚΟΤ και γενικά ολόκληρο το οικοδόμημα του κυπριακού τουρισμού να αναζητήσουμε, σε πνεύμα συνεργασίας και αλληλοσεβασμού, τους τρόπους εκείνους που θα οδηγήσουν σε περαιτέρω βελτίωση, οδηγώντας τον τουριστικό τομέα του τόπου μας σε ακόμα καλύτερες μέρες. 

Προβληματισμοί και εισηγήσεις

Σε ένα πιο ευρύ επίπεδο, κοιτάζοντας γενικά τη σημερινή εικόνα του τουριστικού τομέα της Κύπρου και με αποδεκτό από όλους ότι τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί μεγάλη και σημαντική πρόοδος και βελτίωση, παρατίθενται πιο κάτω κάποιοι γενικότεροι προβληματισμοί και εισηγήσεις, αφού αναγνωρίζουμε ότι ο δρόμος για τον τουριστικό τομέα είναι ακόμα μακρύς και μερικές θετικές χρονιές δεν πρέπει να μας οδηγούν στον εφησυχασμό και στην παραγνώριση προβλημάτων: 

• Η ανάπτυξη του τουρισμού να προωθείται στα πλαίσια των αρχών της αειφορίας (προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος, ισότιμη, ισορροπημένη και οριζόντια οικονομική ανάπτυξη, διαφύλαξη των αρχών της κυπριακής κοινωνίας και της κοινωνικής ισότητας). Όχι στην υπέρμετρη, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη που θα επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, κοινωνικο-οικονομικές ανισότητες και, κυρίως, σοβαρές εκροές στην οικονομία (π.χ. εισαγωγή φυσικών υλών και καταναλωτικών αγαθών, εργοδότηση ξένου εργατικού δυναμικού). 
• Διατήρηση και ανάδειξη της πατροπαράδοτης κυπριακής φιλοξενίας  και  προτίμηση στο ντόπιο εργατικό προσωπικό.
• Ενθάρρυνση νέων επιχειρηματιών να στραφούν προς τον τουριστικό τομέα. Παροχή χορηγιών / σχέδια στήριξης για δραστηριοποίηση στον τουριστικό τομέα, Έμφαση στις εναλλακτικές μορφές τουρισμού με στόχο την αποσυμφόρηση των τουριστικών περιοχών και αντιμετώπιση του προβλήματος της εποχικότητας. 
• Προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της μοναδικής φυσικής ιστορίας και ομορφιάς της Κύπρου που αποτελούν κεντρικά στοιχεία προσέλκυσης ξένων επισκεπτών.
• Προσήλωση στην πολιτιστική κληρονομιά,  παράδοση, ήθη  και έθιμα, τοπικά παραδοσιακά προϊόντα και τέχνες, κ.α., που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία τουριστικών εμπειριών, επιτυγχάνοντας τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος, βελτίωση της ικανοποίησης των επισκεπτών και αύξηση της δαπάνης των τουριστών. Τα πιο πάνω, μπορούν επίσης να θεωρηθούν ως ευκαιρία δημιουργίας επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων. 
• Διατήρηση της ποιότητας και παροχή ψηλού επιπέδου προσφερομένων υπηρεσιών :

(α) εργοδότηση επαρκούς αριθμού προσωπικού σε όλες τις θέσεις εργασίας της κάθε επιχείρησης, 

(β) πρόσληψη προσοντούχων ατόμων- εκπαιδευμένου προσωπικού, 

(γ)  κατάλληλα προγράμματα κατάρτισης-εκπαίδευσης- επιμόρφωσης  νεοπροσληφθέντων και υφιστάμενου προσωπικού,

(δ) παροχή εργαλείων που διασφαλίζουν-συμβάλουν την παραγωγικότητα της επιχείρησης,

(ε) τήρηση συλλογικών αποφάσεων/συμβάσεων και υγειών συνθηκών εργασίας. 

• Οι τουριστικοί φορείς, η τοπική αυτοδιοίκηση και οι κοινοτικές αρχές καθώς και οι αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες θα πρέπει να είναι έτοιμες να φιλοξενήσουν τον αυξημένο αριθμό τουριστών κατά το 2018, να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των επισκεπτών και, κυρίως, να παρέχουν τις απαραίτητες υπηρεσίες (νερό, ρεύμα, τηλεπικοινωνίες, καθαριότητα, σκύβαλα, οδικό δίκτυο, ασφάλεια - αστυνόμευση,  κ.α.). Επίσης επιβάλλεται ακριβής προγραμματισμός εργασιών και ορθολογιστική κατανομή πόρων για χωρίς προβλήματα υποδοχή και εξυπηρέτηση των τουριστών (eg over-bookings, stop sales).

Καταληκτικά σημειώνεται ότι εκεί που θα πρέπει  να εστιάσουμε είναι στην αναβάθμιση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών.  Εκείνο που ζητά ο επισκέπτης, δεν είναι κατ’ ανάγκη χαμηλές τιμές, αλλά τιμές που να ανταποκρίνονται σε αυτό που καλείται να πληρώσει. Θα πρέπει  να διασφαλίζεται ότι οι τουριστικοί επαγγελματίες εξυπηρετούν τον τουρίστα με επάρκεια, του προσφέρουν μια αναβαθμισμένη εμπειρία και σέβονται γενικά την πελατεία τους με παράλληλη άσκηση δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής.   Στα πλαίσια αυτά, οι τουριστικοί επαγγελματίες θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι προσφερόμενες υπηρεσίες ανταποκρίνονται στην τιμή των παρεχόμενων υπηρεσιών που καλείται να πληρώσει ο επισκέπτης. 

Βασικός μας στόχος θα πρέπει να είναι η ικανοποίηση του καταναλωτή και η προσφορά ποιοτικής εξυπηρέτησης με λογικό αντίτιμο.  Οι πρακτικές του πρόσκαιρου κέρδους και της χαμηλής ποιότητας εξυπηρέτησης είναι ζημιογόνες.

Τέλος, ως ΚΟΤ, επιθυμούμε να τονίσουμε με εμφαντικό τρόπο το εξής προς κάθε άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενο με τον τουριστικό τομέα: Tα αποτελέσματα των τελευταίων χρόνων είναι μεν ελπιδοφόρα, όμως έχουμε, όπως περιγράφεται και πιο πάνω δρόμο ακόμα να διανύσουμε. Θα πρέπει να εργαστούμε ακόμα πιο σκληρά και συντονισμένα, μακριά από επανάπαυση και χαλαρότητα, διότι ο ανταγωνισμός γίνεται εντονότερος και χωρίς τη δέουσα προσοχή, ό,τι έχει με κόπο και θυσίες κτιστεί μπορεί εύκολα να καταρρεύσει.