Γιώργος Βερνίκος: Ελληνικός τουρισμός και βιώσιμη ανάπτυξη

• Άρθρο του Γιώργου Βερνίκου, γενικού γραμματέα του ΣΕΤΕ, και Προέδρου του ΙΝΣΕΤΕ

Το 2023 επιβεβαιώνει ότι ο ελληνικός τουρισμός αποτελεί την ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας.  Αναμένονται 34 εκατ. αφίξεις τουριστών από το εξωτερικό συν περίπου 2,5 εκατ. από την κρουαζιέρα.  Το άμεσα εισπραττόμενο συνάλλαγμα θα είναι περίπου 21 δις ευρώ και οι θέσεις απασχόλησης, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, είναι της τάξης των 700.000.  Η Ελλάδα έχει εδραιωθεί ως πρωταρχικός τουριστικός προορισμός, με σημαντική συνεισφορά του κλάδου στο ΑΕΠ της χώρας, που υπολογίζεται στο 25%. 

Έχουμε κάνει σημαντικά βήματα για τη βελτίωση του τουριστικού προϊόντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της κάθε περιοχής.  Ο ΣΕΤΕ, από την ίδρυσή του το 1991, έβαλε σαν πρωταρχικό στόχο την «ποιότητα» των παρεχόμενων υπηρεσιών του τουρισμού, στη συνέχεια τη σύνδεσή του με το περιβάλλον, τον πολιτισμό, την τοπική παραγωγικότητα και τη συνολική εμπειρία του ταξιδιώτη. 

Είναι εμφανές ότι βασικός πυλώνας της στρατηγικής μας είναι η «ποιότητα-βιώσιμη ανάπτυξη», που είναι άμεσα συνδεδεμένος με την εθνική στρατηγική μας για τον Ελληνικό Τουρισμό I Σχέδια Δράσεις 2030, που έχουμε εκπονήσει.   . 

Σήμερα, η βιώσιμη ανάπτυξη και μετάβαση είναι όρος με τον οποίο το επιχειρείν είναι σημαντικά πιο εξοικειωμένο από ότι στο πρόσφατο παρελθόν: έχουν εκπονηθεί πολλές σχετικές μελέτες, έχουν διαμορφωθεί κοινοτικές οδηγίες, έχουν αναπτυχθεί εργαλεία αξιολόγησης, έχει σχεδιασθεί ένα σύγχρονο στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης του τουριστικού τομέα, αναπτύσσονται εργαλεία πράσινης χρηματοδότησης, έχουν διοργανωθεί σχετικά συνέδρια, έχει γίνει αναλυτική συζήτηση με τους εμπλεκόμενους στον τομέα φορείς και έχουν δοθεί κατευθύνσεις προς τις επιχειρήσεις για έναν βιώσιμο τουρισμό.   Είναι η ώρα όλα αυτά να μετουσιωθούν σε δράσεις.

Από απλά και «ήπια» θέματα βιώσιμου τουρισμού που άπτονται της αγωγής, παιδείας, κοινής λογικής, αισθητικής, δημόσιας υγείας και ευαισθησίας στις πολεοδομικές παρεμβάσεις.  Ενδεικτικά αναφέρω θέματα διαχείρισης νερού, απορριμμάτων, κυκλικής οικονομίας, υποδομών, βέλτιστων πρακτικών για κάθε επιμέρους κλάδο του τουρισμού, κλπ.  Αλλά και από πιο «σκληρά» περιβαλλοντικά θέματα που έχουν σχέση με έντονες συγκρούσεις συμφερόντων και με πολιτικές που αφορούν τα ορυκτά καύσιμα, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την αυτοπαραγωγή ρεύματος με συμψηφισμό (net metering), το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ως το κορυφαίο και το πιο επείγον πρόβλημα. 

Οι μεγάλες επιχειρήσεις όλο και περισσότερο ενσωματώνουν την περιβαλλοντική, κοινωνική και εταιρική διακυβέρνηση-ΕSG στη στρατηγική τους, αλλά και στις νέες επενδύσεις.   Αλλά και οι νέες μικρές τουριστικές επενδύσεις λαμβάνουν -και πρέπει να λαμβάνουν- υπόψη τους τις βασικές αρχές της αειφορίας, καθώς η μετάβαση σε βιώσιμο μοντέλο επιχειρηματικότητας είναι, όλο και περισσότερο, ζητούμενο από τους τουριστικούς μας επισκέπτες και τους κατοίκους των τοπικών κοινωνιών, αλλά και σημαντικό κριτήριο χρηματοδότησης.

Οι εμπειρίες του τελευταίου έτους σε διεθνές επίπεδο αλλά  και στη χώρα μας, πυρκαγιές και πλημμύρες, επανέφεραν στην επικαιρότητα τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, που επηρεάζουν όλο και περισσότερο τη ζωή μας.   Με αφορμή και την επανάκαμψη του τουρισμού μετά την πανδημία covid-19 και παρά το σύνολο των δυσκολιών που βρίσκεται ο τομέας, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι όλο και σημαντικότερες. 

Το αίτημα ο τουρισμός, στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης, να μην αρκείται στο να μην είναι απλά επιβλαβής, αλλά να συμβάλει θετικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, γίνεται όλο και πιο έντονο και απαιτεί σημαντική στροφή του τομέα, ώστε ν’ ανταποκριθεί στην αυξανόμενη ζήτηση για βιώσιμες τουριστικές πρακτικές. 

Οι μελέτες προς ένα περιβαλλοντικό βιώσιμο τουριστικό αναπτυξιακό μοντέλο, με μετρήσιμα κριτήρια και δείκτες, προβάλλουν συγκεκριμένες συστάσεις, προκειμένου να διαμορφωθεί μια κοινή αντίληψη για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης και η κοινωνία μας και στον εντοπισμό νέων ευκαιριών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και τη συνεπή παρακολούθηση των σχετικών αποτελεσμάτων.

Οι βασικοί τέσσερις τομείς παρεμβάσεων αφορούν:

• Στη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος.  Με την υπεύθυνη ενίσχυση και προώθηση προορισμών με πλούσια βιοποικιλότητα, την επέκταση της τουριστικής περιόδου σε προορισμούς εκτός των καλοκαιρινών μηνών και την εμπορική προώθηση εναλλακτικών προτάσεων πέρα από το παραδοσιακό προϊόν «ήλιος-θάλασσα».
• Στην αναζήτηση συνεργασιών και στη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών. Με την ενίσχυση μοντέλων χρηματοδότησης για την υποστήριξη της ανάπτυξης μελλοντικών πρωτοβουλιών, την υποστήριξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, την προώθηση συνεργειών μεταξύ Δημοσίου και ιδιωτικών φορέων και τη διευκόλυνση της πολυμερούς συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο, ειδικά εντός των Δήμων.
• Στην τουριστική στρατηγική για πορεία προς ένα αμιγώς θετικό τουρισμό.  Με προώθηση και διευκόλυνση της υιοθέτησης εδραιωμένων πλαισίων του τομέα. ανάλυση των τρόπων μεταφοράς που χρησιμοποιούν οι επισκέπτες, δημιουργία τοπικών Οργανισμών διαχείρισης προορισμών, αξιολόγηση του βαθμού ενσωμάτωσης της κυκλικής οικονομίας, ενίσχυση της διαφάνειας και υιοθέτηση της βιωσιμότητας ως κοινής κοινωνικής αξίας.
• Στην παρακολούθηση και αξιολόγηση της Ελλάδας προς τον αμιγώς θετικό τουρισμό.  Αξιολόγηση της κατανάλωσης νερού στον τουριστικό τομέα, με την αντίστοιχη επικαιροποίηση του σχεδιασμού και της διαχείρισης των υποδομών.  Αξιολόγηση των προσπαθειών μείωσης των αποβλήτων και διαχείρισής τους.  Δείκτη επιτυχίας, που να περιλαμβάνει δείκτες βιωσιμότητας.  Αξιολόγηση των επιπτώσεων του τουριστικού τομέα στη βιοποικιλότητα, περιλαμβανομένων και ανθρωποκεντρικών δεικτών. 

 Το σύνολο των βασικών αξόνων και των βασικών συστάσεων αποτελεί στρατηγική επιλογή του ΣΕΤΕ, ανταποκρινόμενος στο ρόλο του ως κοινωνικός εταίρος.  Στόχος  να συμβάλουμε, να πληροφορήσουμε και να καθοδηγήσουμε με συγκεκριμένα εργαλεία που συμβάλουν στη μετάβαση στη βιωσιμότητα, μικρές και μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις.  Να συμμετέχουμε σε πολιτικές που αφορούν τον τομέα και τη διαχείριση των προορισμών, τόσο για πρακτικές βιώσιμης ανάπτυξης, όσο και της θετικής συμβολής του τουρισμού στους 17 στόχους και τους 169 υποστόχους για βιώσιμη ανάπτυξη του ΟΗΕ 2030. Στο πλαίσιο αυτό ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2023 ο ΣΕΤΕ είναι μέλος του United Nations Global Compact (UNGC) Network Greece, ενώ έχοντας πραγματοποιήσει μελέτη ουσιαστικότητας και ανάλυση ενδιαφερόμενων μερών, ο Σύνδεσμος έχει συνδέσει τη στρατηγική και δράσεις του των επόμενων ετών με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (UN SDGs).

Ο ΣΕΤΕ στο ετήσιο Συνέδριό του, που θα πραγματοποιηθεί στις 12 Δεκεμβρίου 2023 στο Ωδείο Αθηνών, έχει επίκεντρο την εκκίνηση, εξειδίκευση και εμβάθυνση ενός παραγωγικού διαλόγου για τον βιώσιμο τουρισμό, με τίτλο «Reframing Tourism». Στόχος του περιεχομένου είναι ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του τουρισμού για την κοινωνία, την οικονομία, την επιχειρηματικότητα και το περιβάλλον, με κοινό γνώμονα τον προσανατολισμό σε ένα βιώσιμο και ανταγωνιστικό μέλλον.