Βιέννη vs Αθήνα: Παράνομοι ξεναγοί- Γράφει ο Αριστοτέλης Κοσκινάς, αρχαιολόγος & ξεναγός

Τα τελευταία χρόνια, η Αθήνα, για να μην πω η Ελλάδα, έχει γεμίσει ξεναγούς: συνοδούς που, με το πρόσχημα της σπάνιας γλώσσας, παίρνουν άδεια από το κράτος να ξεναγούν, παράνομους ξεναγούς (αλλοδαπούς και ημεδαπούς) οι οποίοι ξεναγούν χωρίς άδεια και, τέλος, τους λεγόμενους Free Tours που ξεναγούν υποτίθεται δωρεάν, αλλά το φιλοδώρημα στο τέλος της ξενάγησης είναι υποχρεωτικό. Όλοι αυτοί εργάζονται χωρίς να πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις (άδεια ξεναγού), χωρίς να διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις (εκπαίδευση), αλλά κυρίως χωρίς να καταβάλουν ούτε ένα ευρώ ( φόρους ή ασφαλιστικές εισφορές) στο κράτος, του οποίου τους πόρους χρησιμοποιούν για τις ξεναγήσεις τους. Με λίγα λόγια, οι «ξεναγοί» αυτοί εξαπατούν τριπλά, το κράτος, τους πελάτες τους και όλους τους Έλληνες φορολογούμενους. 

Εθελοντές

Κοντά σ’ αυτούς λειτουργούν διάφορες πρωτοβουλίες εθελοντών (σε εισαγωγικά και μη) οι οποίοι (χωρίς ούτε αυτοί να διαθέτουν τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα) προσφέρουν ξεναγήσεις, «εναλλακτικούς» περιπάτους σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικά τοπόσημα της πόλης. 

Η προώθηση 

Το παράδοξο είναι πως τόσο οι παράνομοι όσο και οι εθελοντές που έχουν «φυτρώσει» τελευταία, προβάλλονται από πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης ως μια «εναλλακτική» και «σύγχρονη» προσέγγιση στο θέμα της ξενάγησης.  Μάλιστα, μια από αυτές τις εθελοντικές πρωτοβουλίες ενθαρρύνεται από το Δήμο Αθηναίων με το επιχείρημα ότι «συνεισφέρει στην τουριστική ανάπτυξη»!

Συγνώμη αν δεν κατάλαβα καλά – με τον όρο ανάπτυξη δεν εννοούμε έσοδα; Πώς θα έχουμε έσοδα από τον τουρισμό όταν σπεύδουμε να προσφέρουμε στους τουρίστες υπηρεσίες δωρεάν; 

Κι όμως, η προσφορά δωρεάν και εθελοντικής ξενάγησης σε ξένους τουρίστες προβάλλεται ξαφνικά ως ο καλύτερος τρόπος για την τουριστική ανάπτυξη. Μάλιστα, όσοι το υποστηρίζουν συχνά ισχυρίζονται πως τέτοιες πρακτικές ισχύουν σε άλλες χώρες και μάλιστα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Βιέννη, η ανταγωνίστρια

Ψάχνοντας λοιπόν το τι ισχύει αλλού, αναζήτησα πληροφορίες από συνάδελφο στη Βιέννη. Σημειωτέον ότι η Αυστρία είναι μέλος της ΕΕ, ανήκει στον κύκλο του Ευρώ και, εδώ και δεκαετίες, ακολουθεί το μοντέλο της ελεύθερης αγοράς. Επιπλέον η χώρα διαθέτει πλούσια ιστορία, πολιτιστική κληρονομιά και μεγάλη τουριστική κίνηση. Τι γίνεται λοιπόν στη Βιέννη που δέχεται 15,5 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο (έναντι της Αθήνας με μόλις 5 εκατομμύρια);

Αυστηρά κριτήρια

Εκεί για να γίνει κάποιος ξεναγός πρέπει να σπουδάσει σε σχολή πανεπιστημιακού επιπέδου για τρία χρόνια, όπου, μολονότι κρατική, τα δίδακτρα είναι 3.500 ευρώ το έτος. Σε άλλα αυστριακά κρατίδια η εκπαίδευση ξεναγών κρατά από δύο έως έξι εξάμηνα (1-3 χρόνια, ανάλογα με το εκπαιδευτικό υπόβαθρο του υποψηφίου). Βασική προϋπόθεση είναι η γνώση της γερμανικής γλώσσας και κατόπιν των γλωσσών στις οποίες θα ξεναγήσει ο υποψήφιος. Η γνώση, σημειωτέον, δεν πιστοποιείται με πτυχία που μπορεί να έχουν αποκτηθεί χρόνια πριν, αλλά με εξετάσεις που εξετάζουν το παρόν επίπεδο του υποψηφίου.

Για την απόκτηση πτυχίου (Βachelor’s) οι φοιτητές περνούν πολύ αυστηρές εξετάσεις, οι οποίες, εκτός από το γραπτό μέρος, συμπεριλαμβάνουν και τρίωρη προφορική εξέταση από πενταμελή επιτροπή. Μετά ακολουθεί ξενάγηση (πεζή και με λεωφορείο) στα πιο απίθανα σημεία της πόλης, με βάση διαδρομή που επιλέγει η επιτροπή. Κανείς δε λαμβάνει άδεια άσκησης επαγγέλματος αν δεν έχει περάσει τις -αυστηρότατες- αυτές εξετάσεις. Το ποσοστό αποτυχίας κυμαίνεται μεταξύ 38-47% και έχει συμβεί υποψήφιοι να δώσουν επανειλημμένα πριν περάσουν (ή τα παρατήσουν).

Ποιότητα και φορολόγηση

Φαίνεται πως στην Αυστρία προτεραιότητα των αρχών είναι η όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα και κατάρτιση των ξεναγών που εργάζονται στην περιοχή της πρωτεύουσας και άλλων περιοχών της χώρας. Μάλιστα, σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, δήμος, οικονομικό επιμελητήριο και το Υπουργείο Οικονομικών, συνεργάζονται έτσι ώστε να επιτευχθεί ή όσο το δυνατόν υψηλότερη ποιότητα στην παροχή υπηρεσιών - οι οποίες αμείβονται και αντίστοιχα. Σε μια πόλη με τουρισμό όλο το χρόνο, οι ξεναγοί παίρνουν από 180 έως 200 ευρώ για μια δίωρη πεζή ξενάγηση, ενώ για ξενάγηση έως τεσσάρων ωρών (με τα πόδια ή όχημα) οι αμοιβές κυμαίνονται από 180 έως 260 ευρώ. Όλα αυτά βέβαια με έκδοση αποδείξεων και την απόδοση των αντίστοιχων εισφορών στα κρατικά ταμεία. 

Η συμπεριφορά των μουσείων

Όσον αφορά τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, τα σημαντικότερα της χώρας δεν επιτρέπουν την είσοδο σε οργανωμένα γκρουπ, παρά μόνο αν συνοδεύονται από διαπιστευμένο ξεναγό. Μεγάλα μουσεία, όπως το παλάτι του Schönbrunn (το οποίο λειτουργεί από τα έσοδά του χωρίς καθόλου επιδότηση από το κράτος) συνεργάζονται με τους ξεναγούς και τα τουριστικά γραφεία – οι κρατήσεις σ’ αυτά γίνονται ηλεκτρονικά, όπως και η έκδοση των εισιτηρίων.

Free tours στη Βιέννη

Το θέμα των free tours, το οποίο παρατηρείται σ’ όλη την Ευρώπη εμφανίστηκε και στη Βιέννη, όπως με διαβεβαίωσε ο Αυστριακός συνάδελφος με τον οποίο μίλησα. Όμως, από το Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους, με υπουργική απόφαση, επενέβη η οικονομική αστυνομία για την πάταξη του φαινομένου. Free tour εξακολουθούν να παρέχονται, όμως μόνο από διπλωματούχους ξεναγούς, οι οποίοι ξεναγούν ομάδες έως και 30 ατόμων, μετά από ηλεκτρονική κράτηση, και με απολαβές οι οποίες μπορεί να ανέρχονται ως 450 ευρώ για μια ξενάγηση 2,5 ωρών. Οι συγκεκριμένοι ξεναγοί υποχρεούνται να εκδίδουν αποδείξεις για τα φιλοδωρήματα που λαμβάνουν και βάσει αυτών αποδίδουν ΦΠΑ και τις αντίστοιχες εισφορές. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζονται όχι μόνο τα εργασιακά δικαιώματα των διπλωματούχων ξεναγών, αλλά και τα έσοδα του κράτους και η ποιότητα των υπηρεσιών που απολαμβάνουν οι επισκέπτες του. 

Τα αποτελέσματα

Κι όπως γνωρίζουν όλοι όσοι εργάζονται στους τομείς παροχής υπηρεσιών, ένας ευχαριστημένος πελάτης είναι επένδυση για το μέλλον. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς ότι η μικρή Αυστρία (των 8,7 εκατομμυρίων κατοίκων) είναι 12η παγκοσμίως στην τουριστική κίνηση με 20,8 εκατομμύρια επισκέπτες, αλλά 9η όσον αφορά τις συνολικές εισπράξεις από τον τουρισμό (22,4 δισεκατομμύρια δολλάρια το 2017) και πρώτη αν οι εισπράξεις αυτές κατανεμηθούν ανά κάτοικο!

Η ελληνική πραγματικότητα

Εδώ πραγματοποιούνται καθημερινά πολλές από τις λεγόμενες «δωρεάν» ξεναγήσεις, με ομάδες 20-30 ατόμων που δίνουν, ο καθένας, «φιλοδώρημα» γύρω στα 20 ευρώ, από τα οποία ούτε ένα δεν αποδίδεται στο κράτος. Με λίγα λόγια, αντί να διασφαλίζεται το συμφέρον του κράτους, επιδοτείται η μαύρη και αδήλωτη εργασία, η παραοικονομία και η φοροδιαφυγή, ενώ οι νόμιμες επιχειρήσεις οδηγούνται στο κλείσιμο με μαθηματική ακρίβεια.

Περισσότερα έσοδα χάνονται από το κράτος όταν οι παράνομοι ξεναγοί ενεργά αποθαρρύνουν τους πελάτες τους από το να μπουν στους αρχαιολογικούς χώρους στους οποίους δεν έχουν άδεια να ξεναγήσουν. Τέλος, κανείς δε φαίνεται να ενδιαφέρεται για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και την ικανοποίηση που απολαμβάνουν (ή όχι) οι επισκέπτες της χώρας. Όσο για την εικόνα της χώρας και το πώς αυτή παρουσιάζεται από τους αυτοαποκαλούμενους ξεναγούς, αυτό είναι ένα θέμα που κανείς δεν έχει θίξει ακόμη. 

Ένα βιώσιμο μοντέλο

Το παράδειγμα της Αυστρίας μας δείχνει ότι υπάρχει και εφαρμόζεται ένα βιώσιμο μοντέλο όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών και ξεναγήσεων σε χώρα της ΕΕ, με τα καλύτερα αποτελέσματα για τους επαγγελματίες, τους επισκέπτες και το κράτος. Ένα τέτοιο μοντέλο θα έπρεπε να εφαρμόζεται και στην Ελλάδα, ιδίως στην κρίσιμη αυτή στιγμή για την οικονομία – αν υπήρχε η πολιτική βούληση. Δυστυχώς, προωθούνται άλλες λύσεις που στρέφονται ενάντια όχι μόνο στους Έλληνες πτυχιούχους ξεναγούς, αλλά και στις τουριστικές επιχειρήσεις και την ίδια την Ελληνική οικονομία.