Eurobank: Το μοντέλο του ελληνικού τουρισμού μεταβάλλεται - Λιγότερα έσοδα ανά επισκέπτη, περισσότερες αφίξεις

Σημαντικές μεταβολές στο μοντέλο του ελληνικού τουρισμού αναδεικνύει νέα μελέτη της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank, υπό την καθοδήγηση του οικονομολόγου Τάσου Αναστασάτου. Η βασική διαπίστωση της μελέτης είναι ότι ο τουρισμός στην Ελλάδα εξελίσσεται πλέον προς μια κατεύθυνση όπου «όλο και περισσότεροι τουρίστες διαμένουν όλο και λιγότερο και αφήνουν όλο και λιγότερα χρήματα».

Η μελέτη, με τίτλο «Πυλώνας τουρισμού: Βασικά χαρακτηριστικά, επίδραση στην οικονομία, προκλήσεις, ευκαιρίες και προτάσεις πολιτικής», αποδίδει αυτή την εξέλιξη αφενός σε αλλαγές στη διεθνή τουριστική ζήτηση –καθώς αυξάνεται η τάση για περισσότερα, αλλά μικρότερης διάρκειας ταξίδια– και αφετέρου στη γεωγραφική και ποιοτική διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος της χώρας.

Ειδικότερα, επισημαίνεται η άνοδος των city breaks, που χαρακτηρίζονται από μικρότερες διαμονές, αλλά και η αυξημένη ροή οδικών αφίξεων από γειτονικές βαλκανικές χώρες, ιδιαίτερα σε περιοχές όπως η Κεντρική Μακεδονία και η Ήπειρος, οι οποίες παραδοσιακά καταγράφουν μικρότερη μέση διάρκεια παραμονής.

Έσοδα και δαπάνες σε πτώση ανά επισκέπτη

Παρά την αύξηση των αφίξεων –με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,1% την περίοδο 2011-2024, φτάνοντας τα 40,7 εκατ. τουρίστες το 2024– η μέση δαπάνη ανά τουρίστα υποχώρησε στα 530 ευρώ, από 640 ευρώ το 2011. Την ίδια περίοδο, τα τουριστικά έσοδα αυξήθηκαν με ρυθμό 5,8% ετησίως, φτάνοντας τα 21,6 δισ. ευρώ ή το 9,1% του ΑΕΠ.

Ακόμη και η μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση, αν και αυξήθηκε ονομαστικά στα 89,7 ευρώ το 2024 από 68,6 ευρώ το 2010, στην πράξη παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη σε πραγματικούς όρους, λόγω πληθωρισμού. Συνεπώς, η αύξηση των εσόδων δεν αποτυπώνει αύξηση της ποιοτικής ή οικονομικής αξίας του τουριστικού προϊόντος, αλλά κυρίως την ποσοτική διόγκωση του αριθμού των επισκεπτών.

Το ζητούμενο: περισσότερα έσοδα ανά επισκέπτη

Η μελέτη τονίζει ότι η μακροχρόνια βιωσιμότητα του τουριστικού τομέα δεν είναι εξασφαλισμένη εφόσον η αυξανόμενη ζήτηση επιφέρει υποβάθμιση του περιβάλλοντος και του επιπέδου των παρεχόμενων υπηρεσιών. Αντιθέτως, κρίνεται απαραίτητη η μετάβαση σε ένα πιο ποιοτικό και βιώσιμο μοντέλο, με στόχο την αύξηση της δαπάνης ανά επισκέπτη, και όχι απλώς των αφίξεων.

Οι 10 προτάσεις

Η Eurobank καταθέτει δέκα προτάσεις πολιτικής, ώστε να επιτευχθεί αυτή η ποιοτική αναβάθμιση:

1. Αυστηρή εφαρμογή της νομοθεσίας για την αυθαίρετη και εκτός σχεδίου δόμηση, ώστε να προστατευτεί το φυσικό περιβάλλον από ανεξέλεγκτη τουριστική εκμετάλλευση.
2. Ρύθμιση της χωροθέτησης τουριστικών μονάδων ώστε να εντάσσονται αρμονικά στο φυσικό και πολιτιστικό τοπίο.
3. Προώθηση επενδύσεων σε ξενοδοχειακές μονάδες υψηλής στάθμης. Ήδη την τελευταία πενταετία οι 5άστερες μονάδες αυξήθηκαν κατά 37% και οι 4άστερες κατά 14%, ενώ μειώθηκαν αυτές χαμηλότερης κατηγορίας.
4. Ενίσχυση των υποδομών που εξυπηρετούν τον ποιοτικό τουρισμό: μεταφορές, ενέργεια, νερό, απορρίμματα, διαδίκτυο, πολιτιστικές δομές.
5. Αναβάθμιση του δημόσιου χώρου και του φυσικού περιβάλλοντος, με στόχο την αισθητική και λειτουργική βελτίωση των προορισμών.
6. Επένδυση στην κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού, ώστε ο κλάδος να προσφέρει υψηλότερης ποιότητας υπηρεσίες και καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας.
7. Κίνητρα για εναλλακτικές μορφές τουρισμού με υψηλότερη προστιθέμενη αξία, όπως ο πολιτιστικός, αγροτουριστικός ή θρησκευτικός τουρισμός και τα city breaks.
8. Υποστήριξη της βιωσιμότητας και του πράσινου μετασχηματισμού των τουριστικών επιχειρήσεων, με έμφαση στην κυκλική οικονομία και την προστασία της βιοποικιλότητας.
9. Ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, ώστε να αποφεύγεται η στρέβλωση του ανταγωνισμού και η πίεση στην αγορά κατοικίας. Η μελέτη προτείνει σαφή διάκριση μεταξύ πραγματικής «οικονομίας διαμοιρασμού» και επαγγελματικής δραστηριότητας.
10. Μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, όπως η αποφυγή δόμησης σε ευάλωτες περιοχές, ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας και επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με κίνητρα για ταξίδια εκτός θέρους.