Στρατηγική για την προσαρμογή των Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς στις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών θα συνεργαστούν, μέσω προγραμματικής σύμβασης, για την εκπόνηση Ερευνητικού Έργου με τίτλο: «Σχεδιασμός Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή των Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς στις Επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής».

Το ζήτημα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην Φυσική και Πολιτιστική Κληρονομιά απασχολεί εδώ και δεκαετίες διεθνείς οργανισμούς, όπως την UNESCO, τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (UNFCCC), την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Συμβούλιο της Ευρώπης και το ICOMOS, ενώ ήδη έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες και δράσεις παγκόσμιας εμβέλειας συμβάλλοντας σημαντικά στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση των κοινωνιών για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, και ειδικότερα στην κατάρτιση βασικών αρχών και κατευθυντήριων οδηγιών για την προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς έναντι των κλιματικών κινδύνων.

Η Ελλάδα συμμετέχοντας ενεργά τα τελευταία χρόνια στο διεθνή διάλογο για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής, ανέλαβε το Σεπτέμβριο του 2019, διεθνή πρωτοβουλία για το ζήτημα η οποία υιοθετήθηκε από τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, υποστηρίζεται από την UNESCO, το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS) και τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, και έχει ήδη υιοθετηθεί από 100 Κράτη μέλη. Παράλληλα, στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΠΚΑ 2016), η Πολιτιστική Κληρονομιά ενσωματώνεται ως διακριτή τομεακή πολιτική, με στόχο την προσαρμογή και ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής μέσα από ένα πλέγμα δράσεων και μέτρων.

Το γεγονός ότι ήδη στην Ελλάδα οι επιπτώσεις από ακραία καιρικά φαινόμενα(πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, καύσωνες, κ.α.) έχουν προκαλέσει καταστροφές σε μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους, ενώ σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται οι επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής να επιδράσουν περαιτέρω δυσμενώς σε στοιχεία της υλικής και άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αναδεικνύουν την αναγκαιότητα διερεύνησης και επιστημονικής τεκμηρίωσης του ζητήματος. Η επιστημονική τεκμηρίωση και αξιολόγηση των επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής σε στοιχεία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς θα οδηγήσει στο σχεδιασμό των κατάλληλων δράσεων και μέτρων πρόληψης και προσαρμογής σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού.

Σκοπός της Προγραμματικής Σύμβασης είναι η εκπόνηση, με την ισότιμη σύμπραξη των αντισυμβαλλόμενων, Ερευνητικού Έργου  ως συνεισφορά στην εθνική προσπάθεια για την αντιμετώπιση των κλιματικών κινδύνων και των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον τομέα του πολιτισμού, δημιουργώντας κατευθυντήριες οδηγίες και καλές πρακτικές σε επίπεδο υποδομών και δράσεων που υποστηρίζουν την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και εμπλουτίζουν την επιστημονική γνώση στο συγκεκριμένο τομέα.

Ειδικότερα οι προβλεπόμενες στο πλαίσιο του έργου δράσεις αποσκοπούν στην αναγνώριση και καταγραφή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς και το χωρο-χρονικό προσδιορισμό του τετράπτυχου «έκθεση-ευαισθησία-προσαρμοστική ικανότητα-τρωτότητα» σε συνδυασμό με την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής για επόμενες κλιματικές περιόδους μέσω προσομοιώσεων κλιματικών μοντέλων υψηλής χωρικής ανάλυσης.

Με την υλοποίηση του ανωτέρω σκοπού, υποστηρίζεται άμεσα και καθοριστικά η αποστολή του Υπουργείου Πολιτισμού σε ότι αφορά στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ειδικότερα, επιτυγχάνεται η δημιουργία πρωτότυπης γνώσης που υποστηρίζει το Υπουργείο στη συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στα μνημεία, στην επιλογή των κατάλληλων παρεμβάσεων και υποδομών, ανάλογα με τον κατά περίπτωση κλιματικό κίνδυνο και την τρωτότητα της περιοχής εφαρμογής ώστε να περιορίζονται οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά, στην εκπαίδευση του κρατικού μηχανισμού και την εν γένει εξασφάλιση της απαιτούμενης ετοιμότητας όλων των αρμόδιων φορέων, ώστε να διαφυλαχθεί η πολιτιστική κληρονομιά στο πλαίσιο εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.