Αργεί επικίνδυνα το Ταμείο Ανάκαμψης

Τον ενθουσιασμό για την κατ’ αρχήν πολιτική συμφωνία διαδέχεται η ανησυχία για την πρακτική υλοποίηση του εγχειρήματος: Γιατί καθυστερεί τόσο πολύ το Ταμείο Ανάκαμψης για την ευρωπαϊκή οικονομία; Η απάντηση στο ρεπορτάζ της DW.

Στα τέλη Ιουλίου η ατμόσφαιρα στις Βρυξέλλες ήταν πανηγυρική, μετά από πολύν καιρό: οι «27» είχαν καταλήξει σε μία κατ' αρχήν συμφωνία για ένα Ταμείο Ανάκαμψης άνω των 700 δισεκατομμυρίων ευρώ, που θα ανακουφίσει την ευρωπαϊκή οικονομία στην προσπάθειά της να ορθοποδήσει μετά την πανδημία. Η σχετική γαλλογερμανική πρωτοβουλία που αργότερα αποτυπώθηκε στην πρόταση της Κομισιόν είχε επιτέλους γίνει αποδεκτή από τους Ευρωπαίους ηγέτες, ακόμη και από τους «Φειδωλούς» με πρωταγωνιστή την Ολλανδία - με την υποσημείωση ωστόσο ότι τα περισσότερα χρήματα, περίπου 390 δις, θα είναι δάνεια και όχι απευθείας επιχορηγήσεις και ότι το Ταμείο θα συνδεθεί με τον πολυετή κοινοτικό προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-2027.

Λίγους μήνες αργότερα τον ενθουσιασμό διαδέχεται η προσγείωση στην πραγματικότητα. Εκταμιεύσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης δεν αναμένονται μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2021, αν και η πανδημία όχι μόνο δεν έχει υποχωρήσει, αλλά ήδη απειλεί με «δεύτερο κύμα». Που οφείλεται η καθυστέρηση; Μία εκτίμηση από τον ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ και αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Δημήτρη Παπαδημούλη: «Πρώτον, δεν έχουν ετοιμαστεί ακόμη τα νομικά κείμενα για την εφαρμογή του Ταμείου Ανάκαμψης. Δεύτερον, το Συμβούλιο αρνείται ουσιαστικά να αναζητήσει λογικό συμβιβασμό με το Ευρωκοινοβούλιο, το οποίο χαιρετίζει μεν το Ταμείο, αλλά ζητά πιο φιλόδοξο πολυετή προϋπολογισμό, για να μην κινδυνεύσουν κρίσιμα προγράμματα από υποχρηματοδότηση. Θέλει επίσης έναν δεσμευτικό οδικό χάρτη για τους ίδιους πόρους της ΕΕ, χωρίς τους οποίους το Ταμείο δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί, έναν μηχανισμό για τον σεβασμό του κράτους δικαίου ως προϋπόθεση για την εκταμίευση και επίσης μία δυνατότητα ελέγχου και εποπτείας».

Ανησυχία για την εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών

Ακολουθώντας τη γενικότερη καθυστέρηση, οι ελληνικές προτάσεις για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης δεν αναμένονται πριν τα μέσα Οκτωβρίου. Ο ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Γιώργος Κύρτσος θεωρεί ότι «υπάρχουν κυβερνητικές προτάσεις», αλλά χρειάζεται προσοχή γιατί, όπως επισημαίνει, «στην Ελλάδα πολλές φορές δεν έχουμε συνολική αντίληψη. Για παράδειγμα ο αγροτικός τομέας, που έχει ήδη πρόβλημα προσαρμογής ακόμη και στις συμβατικές αντιλήψεις, θα πρέπει τώρα να ακολουθήσει μία νέα τακτική, αυτό που λέμε ‘από το χωράφι στο πιάτο', να περιορίσει σημαντικά τα ζιζανιοκτόνα στα πλαίσια της πράσινης μετάβασης, η οποία όπως βλέπετε δεν είναι θέμα μίας περιορισμένης ελίτ, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας». Σημαντικό κομμάτι στις ελληνικές προτάσεις θα είναι και η απολιγνιτοποίηση, με τη συμμετοχή μάλιστα και Γερμανών επενδυτών. Ένα ζήτημα που εμπνέει ανησυχία, τονίζει ο Έλληνας ευρωβουλευτής, «είναι ότι τα δημοσιονομικά δεν πάνε καλά. Στο πρώτο επτάμηνο του 2020 έχουμε έλλειμμα αντίστοιχο με εκείνο που είχαμε στο πρώτο επτάμηνο του 2010 και ναι μεν μπορεί τώρα να είμαστε πιο αξιόπιστοι στις αγορές, αλλά αυτό δείχνει και τις διαστάσεις του προβλήματος. Αν μη τι άλλο υπάρχει κίνδυνος να μην μπορούμε να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας όσον αφορά τη συμπληρωματική χρηματοδότηση, γιατί βέβαια δεν μπορούμε να περιμένουμε 100% χρηματοδότηση από ευρωπαϊκά κονδύλια».

Από την πλευρά του ο Δημήτρης Παπαδημούλης επικρίνει το γεγονός ότι, σε σχέση με την αρχική πρόταση της Κομισιόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν ψαλιδίσει πόρους που αναλογούν στην Ελλάδα. Για παράδειγμα, επισημαίνει, «στο Ταμείο για τη Δίκαιη Μετάβαση η αρχική πρόβλεψη ήταν να πάρουμε 1,7 δις ευρώ, αλλά τελικά θα πάρουμε περίπου τα μισά. Οι πανηγυρισμοί δεν δικαιώνονται λοιπόν από τους αριθμούς». Από κει και πέρα, τονίζει ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, «με δεδομένο ότι το κομμάτι των δανείων θα το πληρώνουμε μέχρι το 2058, η κυβέρνηση οφείλει να παρουσιάσει την πρότασή της για να υπάρξει ουσιαστική ενημέρωση και διάλογος, τόσο στη Βουλή όσο και από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων».

Γερμανική στροφή ή εξαίρεση στη δημοσιονομική πειθαρχία;

Η συμφωνία για το Ταμείο Ανάκαμψης δεν θα είχε επιτευχθεί, αν η Γερμανία δεν έκανε μία εξαίρεση από την πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας λόγω της κρισιμότητας των συνθηκών. Ή μήπως δεν πρόκειται απλώς για μία εξαίρεση; Ο Δημήτρης Παπαδημούλης τονίζει ότι «το Ταμείο Ανάκαμψης είναι θετικό βήμα, αλλά δεν αρκεί ως λύση. Χρειαζόμαστε ισχυρούς, μόνιμους πόρους στο κοινό ευρωπαϊκό ταμείο, για να χρηματοδοτηθεί η ανάκαμψη, η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση, αλλά και η κοινωνική συνοχή». Στην ανάγκη των ιδίων πόρων φαίνεται να συμφωνεί και ο ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Γιώργος Κύρτσος, ο οποίος βλέπει το «μπαλάκι» στο Βερολίνο. «Πρέπει να προχωρήσουμε στους ίδιους πόρους, για παράδειγμα με τη φορολογία των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών», επισημαίνει. «Το είχε προτείνει ο Μπαρόζο από το 2011 με συγκεκριμένο σχέδιο, η Γαλλία δεν έχει αντίρρηση, αλλά η Γερμανία το σπρώχνει για το 2028».

Και όλα αυτά, ενώ μας περιμένει μία συζήτηση για πιθανές αλλαγές στο Σύμφωνο Σταθερότητας, η οποία προφανώς αποτελεί αφορμή για να αναβιώσουν τα μέτωπα Βορείων και Νοτίων. Κίνδυνος για την ομαλή υλοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης; «Δεν το βλέπω ως κίνδυνο», λέει ο Δημήτρης Παπαδημούλης, «αλλά το βλέπω ως μία δυνατότητα να οργανώσουμε την ανάκαμψη με σεβασμό στους δημοσιονομικούς κανόνες, αλλά ταυτόχρονα να κάνουμε τους κανόνες πιο έξυπνους και διορατικούς». Άλλωστε, επισημαίνει, «ο Ρομάνο Πρόντι σε πιο ήρεμους καιρούς είχε χαρακτηρίσει ηλίθιο το Σύμφωνο Σταθερότητας».