Γερμανία: Ο πληθωρισμός υποχωρεί, αλλά η "ιστορική μνήμη" δεν βοηθά την κατανάλωση

Παρά την υποχώρηση του πληθωρισμού στη Γερμανία και τη σταδιακή αποκλιμάκωση της κρίσης του κόστους ζωής, οι καταναλωτές στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης δεν έχουν επιστρέψει ακόμη στις αγορές – και οι λόγοι είναι βαθιά ριζωμένοι, τόσο στην πρόσφατη εμπειρία όσο και στην ιστορική μνήμη.

Ο πληθωρισμός στη Γερμανία κυμάνθηκε μεταξύ 1,6% και 2,6% τους τελευταίους 12 μήνες, πολύ κάτω από το ιστορικό υψηλό 70ετίας που καταγράφηκε το 2022 μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την ενεργειακή κρίση που ακολούθησε. Ωστόσο, οι τιμές παραμένουν περίπου 20% υψηλότερες σε σχέση με το 2020, γεγονός που επιβαρύνει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και αποθαρρύνει την κατανάλωση.

Ανησυχία για τον πληθωρισμό μεγαλύτερη από τον φόβο πολέμου

Σε μια χώρα με βαθιά ευαισθησία στο θέμα του πληθωρισμού, οι Γερμανοί φοβούνται περισσότερο τις αυξήσεις τιμών απ’ ό,τι τον πόλεμο. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που διενεργήθηκε από στρατιωτικό ερευνητικό κέντρο, η ακρίβεια θεωρείται μεγαλύτερη απειλή ακόμη και από έναν ενδεχόμενο πόλεμο μεταξύ Δύσης και Ρωσίας.

Αυτή η ανησυχία αποτυπώνεται και στις έρευνες καταναλωτικού κλίματος. Η τελευταία μέτρηση των GfK και NIM (Nuremberg Institute for Market Decisions) έδειξε πως η καταναλωτική εμπιστοσύνη παραμένει εξαιρετικά χαμηλή, παρά τη βελτίωση των οικονομικών δεικτών. Παράλληλα, το ποσοστό αποταμίευσης αυξάνεται, με τους καταναλωτές να επιλέγουν την ασφάλεια αντί για κατανάλωση.

Η απόσταση ανάμεσα στην πραγματικότητα και την αντίληψη

Η "ψυχολογία της κρίσης" φαίνεται πως έχει αφήσει βαθύ αποτύπωμα. Παρότι ο επίσημος πληθωρισμός το 2024 διαμορφώνεται μόλις στο 2,2%, μια έρευνα του Ινστιτούτου IW της Κολωνίας δείχνει ότι οι πολίτες αντιλαμβάνονται τον πληθωρισμό σε μέσα επίπεδα άνω του 15%. Το χάσμα είναι ιδιαίτερα έντονο μεταξύ των ψηφοφόρων ακραίων κομμάτων, όπως της ακροδεξιάς AfD και της νεοσύστατης αριστερής BSW, υπογραμμίζοντας τον ρόλο της πολιτικής ρητορικής και της πόλωσης στη διαμόρφωση των προσδοκιών.

«Μπορεί να χρειαστούν από ένα έως και πέντε χρόνια για να ευθυγραμμιστεί η αντίληψη των καταναλωτών με την πραγματικότητα», δηλώνει ο Ματίας Ντίερμαϊερ από το IW.

Επιστροφή στην αγορά: Όχι ακόμη

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: οι λιανικές πωλήσεις στη Γερμανία μειώθηκαν τους τρεις συνεχόμενους μήνες – Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο. Η οικονομία παραμένει στάσιμη ή σε ύφεση εδώ και δύο χρόνια, ενώ οι εξαγωγές αντιμετωπίζουν πιέσεις λόγω πιθανών αμερικανικών δασμών. Όλα αυτά συνθέτουν ένα τοπίο ανασφάλειας που εμποδίζει την επιστροφή στην κατανάλωση.

Σε ένα χαρακτηριστικό, αν και ακραίο, παράδειγμα της δημόσιας συζήτησης γύρω από τις τιμές, βουλευτές των Πρασίνων πρότειναν πρόσφατα την επιβολή ανώτατης τιμής στα παγωτά κατά τη διάρκεια του καύσωνα, ώστε να μην αποκλείονται τα παιδιά φτωχότερων οικογενειών από μια μικρή καλοκαιρινή απόλαυση.

Το βάρος της ιστορίας

• Ο φόβος για τον πληθωρισμό δεν είναι νέος στη Γερμανία. Η εφιαλτική εμπειρία της υπερπληθωριστικής δεκαετίας του 1920, που συνέβαλε στην άνοδο των ναζί, έχει χαραχθεί βαθιά στη συλλογική συνείδηση της χώρας. Αυτή η ιστορική μνήμη, σε συνδυασμό με το σοκ του 2022, καθιστά δύσκολη την ανάκαμψη της καταναλωτικής διάθεσης.

Η οικονομία της Γερμανίας, και ευρύτερα της Ευρωζώνης, χρειάζεται την ενίσχυση της ιδιωτικής κατανάλωσης για να ανακάμψει. Με τη μεταποίηση να παρουσιάζει παρατεταμένη αδυναμία, η ελπίδα για αναθέρμανση εναπόκειται στους καταναλωτές. Ωστόσο, όπως παρατηρεί η Λίζα Φέλκελ από την Ομοσπονδία Οργανώσεων Καταναλωτών: «Όταν τα ΜΜΕ επί χρόνια επαναλαμβάνουν ότι όλα είναι πιο ακριβά, ο κόσμος πιστεύει πως οι τιμές συνεχίζουν να ανεβαίνουν, ακόμη κι αν σταματήσουν».

Με τέτοια ψυχολογικά και οικονομικά βάρη, η επιστροφή στην κατανάλωση στη Γερμανία φαίνεται πως θα είναι αργή και σταδιακή – και σίγουρα όχι με φρενήρεις ρυθμούς.