Mετάβαση στην αγρο-οικολογική αμπελουργία στην Κρήτη

Με επιτυχία υλοποιήθηκαν οι εκδηλώσεις με θέμα τη μετάβαση στην αγρο-οικολογική αμπελουργία που οργανώθηκαν στις 21 και 22 Φεβρουαρίου, 2023 από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, σε συνεργασία με το Δήμο Πλατανιά και το Δήμο Αρχανών Αστερουσίων αντίστοιχα, στο πλαίσιο του έργου ECOVINEGOALS /INTERREG ADRION. 

Οι προαναφερόμενοι δήμοι αποτέλεσαν τις περιοχές μελέτης για το συγκεκριμένο έργο, με πολλές δράσεις να διεξάγονται σε συνεργασία με τοπικούς αμπελουργούς και εκπροσώπους εμπλεκομένων φορέων. 

Στις εκδηλώσεις συμμετείχαν εκπρόσωποι των δυο δήμων, των Περιφερειακών Δ/νσεων Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής, του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, του ΓΕΩΤΕΕ, του Πιστοποιητικού Οργανισμού ΔΗΩ, της Εκπαιδευτικής – Αναπτυξιακής ΠΛΟΗΓΟΣ, αμπελουργοί – οινοποιοί και άλλοι ενδιαφερόμενοι. 

Ο Δήμαρχος Πλατανιά κ Γ. Μαλανδράκης και ο Αντιδήμαρχος Δ. Αρχανών Αστερουσίων κ Ε. Σαμαριτάκης, αναφέρθηκαν στη σημασία της αμπελουργίας για την Κρήτη γενικά και για τους συγκεκριμένους δήμους ειδικότερα, για την συνεργασία τους με το ΜΑΙΧ στα πλαίσια του συγκεκριμένου έργου για το οποίο εξέφρασαν το ενδιαφέρον και ευχήθηκαν να υπάρξει συνέχεια. 

Το έργο ECOVINEGOALS Interreg ADRION, όπως ανέφερε η κ Ε. Σταματάκη (ΜΑΙΧ) στοχεύει στην υποστήριξη της μετάβασης από την εντατική στην αγροοικολογική αμπελουργία η οποία προτείνει πρακτικές που βελτιστοποιούν τη χρήση των πόρων, είναι συμβατή με τη διατήρηση και ανάδειξη των τοπίων, φυσικών οικοτόπων και της βιοποικιλότητας, προωθεί ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και προϊόντων που μπορούν να αναπτυχθούν σε σχέση με την αμπελουργία (αγρο-οινο-τουρισμός, τοπική γαστρονομία, κλπ) και ενθαρρύνει συνέργειες και διαδικασίες συμμετοχικής διακυβέρνησης.   

Μέλη της επιστημονικής ομάδας του έργου από το ΜΑΙΧ και συγκεκριμένα οι Φακωτάκης Ε. και Πιλαφίδης Σ. και οι εξωτερικές συνεργάτιδες Δρ Α. Σιντόρη και Β. Κωνσταντιδέλλη ερευνήτριες στο ΙΝΑΓΡΟΚ – ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, παρουσίασαν τα βασικά χαρακτηριστικά του αμπελοοινικού τομέα στους δυο δήμους και στην Κρήτη γενικότερα, αποσαφήνισαν τον όρο αγροοικολογία και αναφέρθηκαν στις καλές αγροοικολογικές πρακτικές καθώς και στην αξιολόγηση της αγροοικολογικής δομής και στα πιλοτικά σχέδια δράσης που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου. 

Οι εκδηλώσεις αποσκοπούσαν στη διάχυση των τελικών αποτελεσμάτων του έργου αλλά και στην ευαισθητοποίηση προς την κατεύθυνση μιας μορφής αειφόρου, βιώσιμης αμπελουργίας. Η μετάβαση προς την αγρο-οικολογική αμπελουργία, όπως συγκεκριμενοποιήθηκε στο πλαίσιο του συγκεκριμένου έργου, χρησιμοποιεί πρακτικές που στοχεύουν στην περιορισμένη αλλά και αποτελεσματικότερη  χρήση εισροών (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, καύσιμα, νερό, κ.λπ.) ενώ ενισχύουν την βιοποικιλότητα και προσφέρουν δίκαιο εισόδημα και καλές συνθήκες εργασίας με πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική κοινωνία και τον τομέα γενικότερα. Παράλληλα προωθούν τη διατήρηση και αξιοποίηση της τοπιακής κληρονομιάς και των οικοσυστημάτων της περιοχής, λαμβάνοντας υπόψιν ότι το τοπίο αποτελεί ένα δυναμικό σύστημα αλληλεπιδράσεων μεταξύ γεωργίας, φύσης και των κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων κάθε περιοχής.

Σήμερα, η Κρήτη, με μια μακραίωνη ιστορία 4000 χρόνων στην αμπελουργία και μια συνολική αμπελουργική έκταση 221.845 στρεμμάτων (ΕΛΣΤΑΤ, 2020) κατέχει την τρίτη θέση όσον αφορά στις εκτάσεις με οινάμπελα και τη δεύτερη στις εκτάσεις με σταφιδάμπελα, ενώ είναι γνωστή για πολλές τοπικές ποικιλίες (Ρωμέϊκο, Βιδιανό, Βιλάνα, Λιάτικο, κλπ).   

Η αγρο-οικολογία, ως επιστήμη, πρακτική και κοινωνικό κίνημα υιοθετεί μια ολιστική-διεπιστημονική προσέγγιση, βασίζεται στην εφαρμογή οικολογικών εννοιών και αρχών για το σχεδιασμό και διαχείριση αειφόρων και ανθεκτικών συστημάτων διατροφής και προωθεί λύσεις βασισμένες στις φυσικές και οικολογικές διεργασίες, προσαρμοσμένες στον κάθε τόπο. 

Το έργο ECOVINEGOALS προτείνει μια συνεχώς εμπλουτιζόμενη συλλογή από πρακτικές για την εφαρμογή των αρχών της αγροοικολογίας στο αμπέλι όπως διαχείριση του φυλλώματος και κλάδεμα του αμπελιού, βιοδιεγέρτες, χλωρή λίπανση, εδαφοκάλυψη, δρόμοι του κρασιού, βιολογική-αγροοικολογική περιφέρεια, παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν στο πλαίσιο των εκδηλώσεων. Πληφορορίες για τις πρακτικές αυτές είναι διαθέσιμες στη διαδικτυακή πλατφόρμα https://ecovineroads.com/el/. 

Η εκτίμηση της αγροοικολογικής κατάστασης των αμπελώνων των δυο δήμων και των δυνατοτήτων και εμποδίων σχετικά με την υιοθέτηση αγροοικολογικών πρακτικών επιχειρήθηκε στο πλαίσιο του έργου με τη συμβολή αμπελουργών οι οποίοι απάντησαν σε ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις. Η ανάλυση κατέδειξε ότι  μολονότι  η αγροοικολογική δομή στην περιοχή είναι ασθενώς ανεπτυγμένη, ωστόσο υπάρχει προοπτική – περιθώρια βελτίωσης με μικρές αλλαγές  όπως η φύτευση νέων φυτικών στοιχείων εσωτερικά και εξωτερικά του αμπελιού, η συγκαλλιέργεια αμπέλου με άλλα είδη (π.χ. ψυχανθή, σιτηρά), η παρουσία επιλεγμένων περιοχών με αυτοφυή φυτά-ζιζάνια και μηχανική καταπολέμηση στις υπόλοιπες περιοχές, η ανακύκλωση, επανενσωμάτωση φυτικών υπολειμμάτων, κλπ. 

Τέλος, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων αυτών έγινε συνοπτική παρουσίαση των τοπικών σχεδίων δράσης για την προώθηση, υποστήριξη και διαχείριση της αγροοικολογικής μετάβασης της αμπελουργίας στις περιοχές μελέτης και στην Κρήτη γενικότερα, που καταρτίστηκαν κυρίως μέσω συμμετοχικών διαδικασιών που ενθαρρύνουν και καλλιεργούν τη συνεργασία και την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων στη λήψη αποφάσεων. Τα σχέδια αυτά επικεντρώνονται σε δράσεις συνέργειας με τον τουρισμό, πληροφόρησης - εκπαίδευσης – συμβουλευτικής υποστήριξης, δικτύωσης-συνεργασίας, αναδιάρθρωσης-εκσυγχρονισμού, προώθησης των τοπικών ποικιλιών και της βιολογικής-αγροοικολογικής καλλιέργειας. 

Η Δρ Σιντόρη Α. η οποία παρουσίασε τα τοπικά σχέδια δράσης επεσήμανε ότι αυτά μπορούν να αποτελέσουν δεξαμενή ιδεών για την αγροοικολογική μετάβαση η οποία είναι μια μακρά διαδικασία πολλών βημάτων που στηρίζεται στη συνεργασία και στην ενεργό συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων.

Το έργο ECOVINEGOALS υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος INTERREG ADRION με επικεφαλής φορέα (Ομάδα Τοπικής Δράσης Ανατολικής Βενετίας – VeGAL) με συγχηματοδότηση από την ΕΕ και εθνικούς πόρους, ξεκίνησε το 2020 και ολοκληρώνεται το Φεβρουάριο 2023 ενώ συμμετέχουν 10 εταίροι από την την Ιταλία, την Κροατία, την Ελλάδα, το Μαυροβούνιο, τη Σερβία και τη Σλοβενία (https://ecovinegoals.adrioninterreg.eu/).