Θαλάσσιος τουρισμός: Μεγάλη ζήτηση για μαρίνες, αλλά μόνο 10 ξεπέρασαν τη γραφειοκρατία

Μεγάλες ευκαιρίες για περαιτέρω ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού (παράκτιος τουρισμός, κρουαζιέρα και γιώτινγκ), ενός κλάδου που εισφέρει πάνω από 1,5% στο ΑΕΠ της χώρας και δημιουργεί περισσότερες από 40.000 θέσεις εργασίας, χάνονται για την Ελλάδα ως αποτέλεσμα της σημαντικής υστέρησης της χώρας σε θέσεις ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής.

«Σκόπελος» στη δημιουργία των υποδομών αυτών είναι η γραφειοκρατία, οι καθυστερήσεις στις αδειoδοτήσεις των επενδύσεων καθώς και το υψηλό επενδυτικό ρίσκο, παράγοντες οι οποίοι επιχειρήθηκε να αποτιμηθούν μέσα από τη νέα μελέτη με τίτλο «Χωροταξικός Σχεδιασμός Δικτύου Τουριστικών Λιμένων στην Ελλάδα» που εκπόνησε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Πειραιώς για λογαριασμό της Ένωσης Μαρινών Ελλάδος (Ε.ΜΑ.Ε.).

Τα ευρήματα είναι αποκαλυπτικά: Μέχρι το 2030, θα υπάρχουν μόλις 10 μαρίνες περισσότερες σε λειτουργία από σήμερα, τη στιγμή που η ζήτηση για θαλάσσιο τουρισμό στην Ελλάδα κορυφώνεται. Την τελευταία τριετία η Ελλάδα συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη ζήτηση από όλες τις χώρες της Μεσογείου για μεγάλα σκάφη αναψυχής κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.

Πρέπει να ανοίξει ο δρόμος για πιο γρήγορη αδειοδότηση και δημιουργία νέων θέσεων ελλιμενισμού σε λιμένες και λιμενικές ζώνες, υπογράμμισε ο πρόεδρος της Ε.ΜΑ.Ε., κ. Σταύρος Κατσικάδης, σε ημερίδα που διοργάνωσε η Ε.ΜΑ.Ε. τη Δευτέρα για την παρουσίαση της μελέτης.

Άλλωστε, η προστιθέμενη αξία των μαρινών είναι ιδιαίτερα σημαντική για την τοπική και εθνική οικονομία. Για κάθε 100 θέσεις ελλιμενισμού δημιουργούνται 6 άμεσες και 100 έμμεσες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο Ναυτιλιακών Ενώσεων, για κάθε 1 ευρώ που δαπανάται για τέλη ελλιμενισμού, επιπλέον 5 έως 10 ευρώ ξοδεύονται σε γενικές προμήθειες, καύσιμα, επισκευές, συντήρηση, φορολογία, μισθοδοσία και υπηρεσίες πρακτόρευσης. Η μέση τουριστική δαπάνη των επισκεπτών με σκάφη στις μαρίνες είναι περίπου 5 φορές μεγαλύτερη από τη μέση τουριστική δαπάνη των επισκεπτών του ξενοδοχειακού τουρισμού.

Η μελέτη βαθμονομεί, για πρώτη φορά, τις δυνατότητες ανάπτυξης των τουριστικών λιμένων της χώρας, με βάση 23 κριτήρια και χαρακτηριστικά ανά Περιφέρεια και Δήμο, ώστε να αποτελέσει μια χαρτογραφημένη πρόταση που μπορεί να αξιοποιηθεί στο νέο ειδικό χωροταξικό σχεδιασμό για τον τουρισμό. Τα κριτήρια αυτά αξιολογήθηκαν από εκπροσώπους Φορέων του yachting ως ιδιαίτερα σημαντικά για την βιώσιμη ανάπτυξη του Θαλάσσιου Τουρισμού.

Όπως φαίνεται στα ευρήματα, η Αττική συγκεντρώνει το μεγαλύτερο μέρος θέσεων ελλιμενισμού αλλά και διέλευσης σκαφών αναψυχής ενώ ο δήμος Κεντρικής Κέρκυρας – Διαποντίων Νήσων αναδεικνύεται ως ο πιο ελκυστικός στην Ελλάδα για τη χωροθέτηση μαρίνας.

Ο κ. Κατσικάδης ανέδειξε την ανάγκη για εξορθολογισμό του θεσμικού πλαισίου με κατάλληλες θεσμικές παρεμβάσεις ώστε να δημιουργηθεί ευνοϊκό περιβάλλον για την προσέλκυση επενδύσεων. Απαιτείται, όπως είπε, «γρήγορη αδειοδότηση, απλές διαδικασίες, λιγότερες υπηρεσίες, Κεντρικός συντονισμός».

Στο πλαίσιο επιτάχυνσης των διαδικασιών ο πρόεδρος της ΕΜΑΕ αναφέρθηκε στην πρόσφατη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων χωρικού σχεδιασμού των τουριστικών λιμένων που βρίσκονται σε Οργανισμούς Λιμένων και ζώνες Λιμένων, από το Υπουργείο Τουρισμού στο Υπουργείο Ναυτιλίας.

Εξέφρασε δε την αγωνία του για το πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0 Αναβάθμιση Τουριστικών Λιμένων» με προυπολογισμό 139 εκ. ευρώ από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, το οποίο έχει προωθήσει σημαντικά έργα αναβάθμισης υποδομών (Βουλιαγμένη, Νάυπλιο, Άγιος Κοσμάς στο Ελληνικό, Olympic Marine στο Λαύριο, Φλοίσβος, Γουβιά στην Κέρκυρα κλπ), όμως, όπως είπε, το μεγάλο στοίχημα της ουσιαστικής αξιοποίησης των πόρων του θα κριθεί τους επόμενους 2 μήνες και θα εξαρτηθεί κυρίως από την ταχύτητα των εγκρίσεων τροποποίησης χωροθέτησης των επιχειρησιακών σχεδίων που έχουν ήδη εγκριθεί και ενταχθεί.

Β. Κικίλας: Να δώσουμε τη δυνατότητα για ισόρροπη ανάπτυξη σε όλες τις περιοχές

Η ανάπτυξη της αγοράς τουριστικών σκαφών, γιώτινγκ και κρουαζιέρας στην Ελλάδα είναι τόσο μεγάλη τα τελευταία χρόνια που αρχίζει να δημιουργείται η ανάγκη να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε σε επίπεδο υποδομών, υπογράμμισε σε χαιρετισμό του στην ημερίδα ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, κ. Βασίλης Κικίλας.

Όπως τόνισε, η Μακεδονία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη του κλάδου, με νέες μαρίνες, αγκυροβόλια και πλωτές εξέδρες, και πρέπει να δώσουμε τη δυνατότητα σε όλες τις περιοχές να αναπτύσσονται ισόρροπα. Είναι εντολή της κυβέρνησης, είπε, να αξιοποιηθεί το δυναμικό της χώρας, να δοθεί ώθηση στις επενδύσεις στον κλάδο στο πλαίσιο ενός σύγχρονου πατριωτισμού ώστε οι προσπάθειες αυτές να έχουν προστιθέμενη αξία για την Ελληνική οικογένεια.

Ο. Κεφαλογιάννη: Προϊόν υψηλών προδιαγραφών στον θαλάσσιο τουρισμό

Από τη δεκαετία του ’60 όταν ανατέθηκε στον ΕΟΤ η χωροθέτηση και κατασκευή τουριστικών λιμένων στη χώρα, μέχρι σήμερα, η ανάπτυξη ενός δικτύου λιμένων είναι στενά συνδεδεμένη με την αναπτυξιακή πορεία του τουρισμού στη χώρα μας, ανέφερε στο χαιρετισμό της η υπουργός Τουρισμού, κ. Όλγα Κεφαλογιάννη.

Η υπουργός υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει τον θαλάσσιο τουρισμό ως πυλώνα ανάπτυξης του τουρισμού στη χώρα, με πολλαπλασιαστικά οφέλη στην εθνική και τοπικές οικονομίες. Στόχος, όπως είπε, είναι ένα προϊόν υψηλών προδιαγραφών με συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων, υπουργείων και επιχειρήσεων με προσέγγιση για μακροπρόθεσμη ανάπτυξη με όρους ποιότητας και αειφορίας.

Η στρατηγική αυτή στοχεύει στον εμπλουτισμό της τουριστικής προσφοράς, στη διασφάλιση της βιωσιμότητας των προορισμών, στην ενδυνάμωση των τοπικών κοινωνιών, στις επενδύσεις σε σύγχρονες υποδομές και στην προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος, τόνισε η κ. Κεφαλογιάννη.

Η υπουργός αναφέρθηκε στο μεγαλύτερο σε προϋπολογισμό έργο που χρηματοδοτεί το υπουργείο Τουρισμού με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ύψους 139 εκατ. ευρώ, με σκοπό την αναβάθμιση των υποδομών τουριστικών λιμένων της χώρας. Στόχος, είπε, είναι η αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών, η καλύψη της αυξημένης ζήτησης και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του προϊόντος στο διεθνές περιβάλλον. Ήδη έχουν εγκριθεί 28 επενδυτικά σχέδια ενώ βρίσκεται σε διαδικασία δημοσίευσης διακήρυξη με αντικείμενο την εκπόνηση μελετών ωρίμανσης για ήδη χωροθετημένους λιμένες.

Παράλληλα, πρόσθεσε ότι έχει δρομολογηθεί η ανάπτυξη ειδικής ψηφιακής πλατφόρμας τουριστικών λιμένων που θα περιλαμβάνει και εφαρμογή για καταγραφή και διαχείριση του συνόλου των υποδομών του θαλάσσιου τουρισμού στην Ελλάδα, που θα ενσωματώνει το ηλεκτρονικό μητρώο τουριστικών λιμένων και θα διασυνδέεται με το μητρώο τουριστικών επιχειρήσεων. Θα έχει δε δυνατότητα ενσωμάτωσης και άλλων κατηγοριών θαλάσσιου τουρισμού, όπως οι υποδομές καταδυτικού τουρισμού. Θα περιλαμβάνει ακόμα σύστημα προβολής των λιμένων για το ευρύ κοινό με δυνατότητα χρήσης τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης.

Τι προβλέπει το Χωροταξικό για το γιώτινγκ

Παράλληλα, η υπουργός αναφέρθηκε στον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου για αδειοδότηση των τουριστικών λιμένων και, στο πλαίσιο προσφοράς κινήτρων για να αρθούν τα εμπόδια στην επιχειρηματότητα, σε πρόσφατες τροποποιήσεις της νομοθεσίας που διευκολύνουν τη διαδικασία εκτέλεσης εργων πρόσθετων κατασκευών και υπηρεσιών και προβλέπουν πλωτές εξέδρες για επιπλέον θέσεις ελλιμενισμού πλέον των ήδη εγκεκριμένων θέσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, η κ. Κεφαλογιάννη χαρακτήρισε το επικείμενο Χωροταξικό Σχεδιασμό για τον τουρισμό πολύτιμο αναπτυξιακό εργαλείο για την τουριστική ανάπτυξη που θα συμβάλει και στη νομική ασφάλεια των επενδύσεων. Για τον τουρισμό γιώτινγκ, το σχέδιο Σχέδιο προκρίνει

• την πύκνωση του δικτύου, λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία όπως τις θέσεις των λιμένων,
• την εξασφάλιση βέλτιστων συνθηκών εξυπηρέτησης και ανεφοδιασμού  των τουριστικών σκαφών μέσω της ορθολογικής διασποράς των υποδομών
• της ζήτηση θέσεων ελλιμενισμού
• τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, τη μορφολογία του τοπίου, τις χρήσεις γης και τυχόν υφιστάμενα ειδικά καθεστώτα προστασίας των προτεινόμενων θέσεων.

Όσον αφορά τη μέριμνα για τη χωρική διάσταση της τουριστικής ανάπτυξης και στον θαλάσσιο χώρο, η κ. Κεφαλογιάννη αναφέρθηκε στο Παρατηρητήριο για τον Παράκτιο και Θαλάσσιο Τουρισμό στην Ανατολική Μεσόγειο, σε εφαρμογή του μνημονίου συνεργασίας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, με το οποίο γίνεται συστηματική καταμέτρηση των περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων του παράκτιου και θαλάσσιου τουρισμού.

Η «ακτινογραφία» του θαλάσσιου τουρισμού στην Ελλάδα

Στη χώρα μας λειτουργούν 104 τουριστικοί λιμένες (μαρίνες, καταφύγια, αγκυροβόλια, ξενοδοχειακοί λιμένες) με περίπου 16.500 θέσεις ελλιμενισμού. Επιπλέον περίπου 3.000 θέσεις ελλιμενισμού λειτουργούν σε Οργανισμούς και Ζώνες Λιμένων, ενώ για πρώτη φορά καταμετρήθηκαν περίπου 12.000 θέσεις διαχείμασης σε χώρους εναπόθεσης και parking σκαφών. Η ΕΜΑΕ εκπροσωπεί 26 μαρίνες μέλη με περίπου 9.000 οργανωμένες θέσεις ελλιμενισμού με πλήρεις παροχές και ποιοτικές υπηρεσίες. Από το 2020 οι μαρίνες στην Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Αττική παρουσιάζουν αυξημένες πληρότητες.

Σύμφωνα με την τελευταία εκτίμηση από την ICOMIA του 2018 στην Ελλάδα ο στόλος σκαφών αναψυχής υπολογίζεται σε 170.600 σκάφη, το 63% των οποίων είναι mega yacht (άνω των 30 μέτρων) και το 21% μεγαλύτερα (40 έως 50 μέτρων).

Οι περισσότερες διελεύσεις σκαφών αναψυχής, πραγματοποιούνται στην Αττική (40%), στα Ιόνια Νησιά, Ήπειρο και Δυτική Ελλάδα (13,1%), στις Κυκλάδες (12,9%) και στα Δωδεκάνησα (12,4%).

Αναφορικά με τα ιστιοπλοϊκά, οι περισσότερες διελεύσεις γίνονται στην Περιφέρεια Αττικής (25%) και ακολουθούν τα Ιόνια Νησιά, η Ήπειρος και η Δυτική Ελλάδα (19%), τα Δωδεκάνησα (15,2) και οι Κυκλάδες (14,9%).

Στα μηχανοκίνητα οι περισσότερες διελεύσεις καταγράφονται στην Περιφέρεια Αττικής (56%), στις Κυκλάδες (11%), στα Δωδεκάνησα (9,5%) και στα Ιόνια Νησιά, Ήπειρο και Δυτική Ελλάδα (7,4%).

Σύμφωνα με στοιχεία της ICOMIA από το 2023, η μέση χωρητικότητα ανά μαρίνα στην Ελλάδα ανέρχεται σε 250 θέσεις, αριθμός μικρός αλλά ικανοποιητικός σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο ο αριθμός μαρινών είναι μόλις 60, με 15.000 θέσεις ελλιμενισμού, και μία θέση ελλιμενισμού ανά χιλιόμετρο ακτογραμμής, έναντι 155 της Σουηδίας, 100 της Πολωνίας, 74 της Γαλλίας, 26 της Ισπανίας και 23 της Ιταλίας.

Η μελέτη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου για το 2025 ανέδειξε στην Ελλάδα 61 χωροθετημένες μαρίνες (που δεν έχουν υλοποιηθεί) με 18.500 θέσεις ελλιμενισμού  και 304 θέσεις ανά μαρίνα, και 39 μαρίνες σε λειτουργία, με 12.300 θέσεις ελλιμενισμού και 316 θέσεις ανά μαρίνα.

Οι περισσότερες θέσεις μαρινών βρίσκονται στην Αττική (4.570), στα Ιόνια Νησιά (1.677), στη Δ. Ελλάδα (1.510) και στο Νότιο Αιγαίο (1.328).

Παράλληλα, η μελέτη προβλέπει ότι το 2030 θα υπάρχουν μόλις 10 περισσότερες μαρίνες σε λειτουργία σε σχέση με το 2025 και 2.311 νέες θέσεις, ήτοι συνολικά 49 μαρίνες, με 14.800 θέσεις ελλιμενισμού και 303 θέσεις ανά μαρίνα, ενώ οι χωροθετημένες θα είναι 62, με 19.400 θέσεις ελλιμενισμού και 314 ανά μαρίνα.

Μέχρι το 2030 στην Ελλάδα θα υπάρχουν 51 τουριστικά καταφύγια σε λειτουργία -έναντι 43 σήμερα- με 3.787 θέσεις και 74 θέσεις ανά καταφύγιο

Οι θέσεις ελλιμενισμού στο υπόλοιπο λιμενικό δίκτυο, εκτός τουριστικών λιμένων, είναι 3.118 σε 51 λιμένες.

Αναφορικά με τις θέσεις διαχείμασης σκαφών αναψυχής, σε βάθος 5 χλμ. από την ακτογραμμή, καταγράφονται 66 εγκαταστάσεις σε όλη τη χώρα, και ανέρχονται σε 11.783 θέσεις. Οι περισσότερες θέσεις καταγράφονται στην Αττική (3.000) και ακολουθούν τα Ιόνια Νησιά (1.700), η Δυτική Ελλάδα (1.520) και το Νότιο Αιγαίο (1.385).

Οι πιο ελκυστικές περιοχές στην Ελλάδα για χωροθέτηση μαρίνας

Οι 10 δήμοι που συγκέντρωσαν την υψηλότερη αξιολόγηση ως προς την ελκυστικότητά τους για δημιουργία μαρίνας, με κριτήρια υποδομών κοινής ωφέλειας, τουριστικών υποδομών, κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών και γεωγραφικών και περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών, είναι οι Κεντρικής Κέρκυρας – Διαποντίων Νήσων, Σκιάθου, Μυκόνου, Πειραιώς, Λευκάδας, Σκοπέλου, Πρέβεζας, Ρόδου, Πάτμου και Καλαμαριάς.

Οι πιο ελκυστικές περιφέρειες, με βάση τους δήμους που συγκέντρωσαν της υψηλότερη βαθμολογία, είναι η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (5 δήμοι, 25%), η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων (4 δήμοι, 20%),  η Περιφέρεια Αττικής (3 δήμοι, 15%), η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (3 δήμοι, 15%), η Περιφέρεια Θεσσαλίας (3 δήμοι, 15%) και η Περιφέρεια Ηπείρου (2 δήμοι, 10%).

Τα 5 κορυφαία κριτήρια ελκυστικότητας της περιοχής για δημιουργία μαρίνας, σύμφωνα με 186 εκπροσώπους εταιριών διαχείρισης/ ναύλωσης σκαφών αναψυχής, μαρινών/τουριστικών λιμένων και πλοιάρχων σκαφών αναψυχής, είναι..

-η ασφάλεια ναυσιπλοϊας

-η επάρκεια θέσεων ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής σε ακτίνα 5 ν.μ.

-η ύπαρξη καταστημάτων λιανική τροφίμων

-η επίπτωση στο περιβάλλον της περιοχής

-η εγγύτητα σε περιοχές διέλευσης σκαφών αναψυχής.

Σε πάνελ που ακολούθησε, ο υφυπουργός Ναυτιλίας, Στέφανος Γκίκας, αναφέρθηκε σε πλάνο ανάπτυξης πέντε συν 2 μαρινών στην Κέρκυρα, τον πιο ελκυστικό δήμο για χωροθέτηση μαρίνας, αρκεί, όπως είπε, να τρέξουν οι διαδικασίες γιατί η γραφειοκρατία τις φρενάρει.

Μέχρι το τέλος του έτους το Χωροταξικό για τον Τουρισμό

Μέχρι το τέλος του έτους θα έχει ολοκληρωθεί το Χωροταξικό για τον Τουρισμό, ανέφερε ο Γ.Γ. Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, Ευθύμιος Μπακογιάννης. Αυτή τη στιγμή είναι σε εκκρεμότητα και αναμένεται να βγει σε διαβούλευση η δέουσα εκτίμηση, οι επιπτώσεις του χωρικού σχεδίου στις περιοχές Natura, καθώς εμπεριέχει στοιχεία και από άλλα χωροταξικά πλαίσια (ΑΠΕ και ορυκτών), η οποία μέχρι το καλοκαίρι θα έχει ολοκληρωθεί, όπως είπε.

Δεν ισχύει οτι ξαναγράφεται το χωροταξικο για τον Τουρισμό, αλλά υπάρχουν αναδιατυπώσεις, υπογράμμισε, ενώ ο βασικός κορμός που θα θεσμοθετηθεί στο τέλος του έτους παραμένει η προστασία του περιβάλλοντος απο τη μεγαλύτερη τουριστική ανάπτυξη.

Πάντως, στις κατευθύνσεις για το Χωροταξικό είναι να μην υπάρχουν οριζόντιες απαγορεύσεις αλλά να μπουν μόνο θεσμικές γραμμές εκεί όπου πραγματικά υπάρχει δυσκολία στη χωροθέτηση, και για την προστασία αρχαιολογικών χώρων, περιοχών με ιδιαίτερο τοπίο κλπ, τόνισε.

Στα έργα υποδομών θαλάσσιου τουρισμού που έχουν δρομολογηθεί στην Επίδαυρο, στην Ερμιονίδα, στο Πόρτο Χέλι, το Ναύπλιο, το Άστρος, το Λεωνίδιο, τη Μονεμβασιά και στην Καλαμάτα αναφέρθηκε ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου, κ. ∆ημήτριος Πτωχός, ενώ τόνισε ότι η Περιφέρεια πιστεύει στις δυνατότητες του θαλάσσιου τουρισμού και στις συνέργειες που αυτός μπορεί να αναπτύξει με άλλες μορφές τουρισμού.

Στο πάνελ συμμετείχε και ο Επικεφαλής Αρχής Σχεδιασμού Λιμένων Υπερταμείου, Γιώργος Παπαχρήστου.

Το «παρών» έδωσαν ακόμα εκπρόσωποι του Κοινοβουλίου, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης,  κορυφαία στελέχη που δραστηριοποιούνται στη ναυτιλία και στον τουρισμό,  ειδικότερα δε στον θαλάσσιο τουρισμό και στις μαρίνες.

Η μελέτη που εκπονήθηκε θα αποτελέσει αντικείμενο διαβούλευσης σε επίπεδο εμπλεκομένων φορέων αλλά και κοινωνικών εταίρων για την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής συναίνεσης για την διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού δικτύου μαρινών στην Ελλάδα.