Α. Ανδρεάδης/ τουρισμός: Θετικές οι ενδείξεις για το 2017- προσφυγικό & αξιολόγηση θα κρίνουν τη χρονιά

Θετικές είναι οι πρώτες ενδείξεις για τον ελληνικό τουρισμό το 2017, καθώς διαπιστώνεται αυξημένη ζήτηση για περισσότερες αεροπορικές θέσεις ενώ και η πορεία των προκρατήσεων είναι αυξητική. Ωστόσο, η χρονιά θα κριθεί από τη διαχείριση του προσφυγικού-μεταναστευτικού καθώς και από τις εξελίξεις στην αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας.

Αυτό ανέφερε σήμερα ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, κ. Ανδρέας Ανδρεάδης στην καθιερωμένη ετήσια συνάντηση με τους τουριστικούς συντάκτες εν όψει των εορτών των Χριστουγέννων.

Διαβάστε όλη την ομιλία:

«Όπως κάθε χρόνο τέτοια περίοδο, συναντιόμαστε για να ανταλλάξουμε ευχές και να συζητήσουμε σε εορταστικό κλίμα σχετικά με τον ελληνικό τουρισμό. Πρέπει να ομολογήσω ότι τα τελευταία χρόνια ο ελληνικός τουρισμός συνεχίζει να μας εκπλήσσει ευχάριστα. Δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει ότι ο τομέας έχει επιδείξει τεράστιες αντοχές σε όλα τα επίπεδα. Βασική μας κατάκτηση είναι ότι κατά τη διάρκεια της κρίσης έχουμε πετύχει να αναπροσαρμόσουμε το μοντέλο μας και να γίνουμε ο πιο δυναμικά εξαγωγικός τομέας της ελληνικής οικονομίας. 

Το 2016 ήταν ακόμα μια χρονιά που ο τουρισμός αποδείχθηκε σωτήριος για τη χώρα. Όσον αφορά στα έσοδα του κράτους, δεν χωράει αμφιβολία, ότι ένα μεγάλο μέρος των δημόσιων εσόδων και σημαντικό μέρος των εσόδων των Ταμείων, οφείλεται στις εισφορές και τους αυξημένους φόρους που απέδωσαν οι επιχειρήσεις του τουρισμού. Για παράδειγμα, τα έσοδα από τον ΦΠΑ το τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου ανήλθαν σε 3,4 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 354 εκατομμύρια ευρώ ή 12% σε σχέση με το ίδιο διάστημα πέρυσι και υπερέβησαν κατά 221 εκατομμύρια ευρώ τον στόχο του προϋπολογισμού ή 7%. 

Παράλληλα, νομίζω ότι δεν χρειάζεται να αναλύσω τη συμβολή του τομέα στην απασχόληση. Έχουμε φτάσει σε έμμεση και άμεση απασχόληση τις 800 χιλιάδες, ενώ έχει τη δυναμική να υπερβεί το 1 εκατομμύριο έως το 2021. Είναι θεωρώ κατανοητό από όλους πόσο καθοριστική σημασία παίζει ο τουρισμός, ιδίως στις νησιωτικές και στις απομακρυσμένες περιοχές. Η συμμετοχή του τουρισμού στο ΑΕΠ στις περιοχές αυτές, παρά την εποχικότητά του, είναι μεγαλύτερη του 50%: στο Νότιο Αιγαίο είναι 68%, στην Κρήτη 52% και στα Ιόνια 58%. 

Τέλος, πρέπει να αναφερθώ στο νέο ιστορικό υψηλό των αφίξεων. Και θα αναφερθώ στο νέο ρεκόρ, όχι για να πανηγυρίσω, αλλά για να επιβεβαιώσω ότι η χώρα μας έχει εδραιώσει την εικόνα και την αντίληψη ότι πρόκειται για έναν τουριστικό προορισμό που είναι μοναδικός στον κόσμο και αξίζει να βρεθεί στο top δέκα παγκοσμίως.  

Τα έσοδα

Από την άλλη πλευρά, είναι μάλλον βέβαιο ότι τα έσοδα, φέτος, δεν θα ακολουθήσουν παράλληλη πορεία με αυτή των αφίξεων. Αναμένουμε τα επίσημα στοιχεία ώστε να ξέρουμε το μέγεθος της απόκλισης από το 2015. Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να πω λίγα πράγματα σχετικά με αυτή την πτώση, γιατί έχουν ακουστεί πολλά.  

Τα έσοδα του τομέα υπολογίζονται μέσω της Έρευνας Συνόρων της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία ακολουθεί την ίδια ακριβώς διαδικασία και το ίδιο ερωτηματολόγιο με πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η Έρευνα Συνόρων μετράει την συνολική δαπάνη του τουρίστα στη χώρα μας. Δηλαδή κάνει την ερώτηση «πόσα χρήματα ξοδέψατε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σας;». Βγαίνει έτσι ένα συνολικό ποσό δαπάνης των τουριστών, όπου με έναν αλγόριθμο υπολογίζονται τα συνολικά καθαρά έσοδα για την χώρα. Ο υπολογισμός αποτελεί εκτίμηση και μπορεί να μην είναι απόλυτα ακριβής. Είναι όμως συστηματικός και γίνεται με τον ίδιο τρόπο που γίνεται και σε πολλές άλλες χώρες, με την έγκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. 

Αυτό όμως που σίγουρα ισχύει είναι ότι δεν ευσταθούν οι απόψεις που λένε ότι τα έσοδα είναι μειωμένα διότι οι επιχειρήσεις πληρώνονται στο εξωτερικό, ή γιατί δεν παρουσιάζουν όλα τα έσοδα. Η συγκεκριμένη μεθοδολογία ρωτά τους τουρίστες το συνολικό ποσό που ξόδεψαν κατά τη διάρκεια των διακοπών τους και άρα δεν υπάρχει τρόπος να συμπεράνει κανείς από αυτήν την έρευνα αν και πόσο φοροδιαφεύγει μια τουριστική επιχείρηση. Επίσης, ακόμα και αν οι επιχειρήσεις κρατούν ένα μέρος των χρημάτων τους εκτός Ελλάδος για να έχουν την απαραίτητη ρευστότητα και να είναι σε θέση να πληρώνουν προμηθευτές, αυτό δεν έχει σχέση με τα έσοδα, ούτε με την φορολογία, αφού οι επιχειρήσεις έχουν την έδρα τους στην χώρα μας και φορολογούνται εδώ. 

Οι πραγματικοί παράγοντες που επηρέασαν τα έσοδα φέτος είναι, η υπερφορολόγηση, η πανευρωπαϊκή τάση μείωσης της Μέσης Τουριστικής Δαπάνης, ο μειωμένος χρόνος παραμονής στη χώρα μας και οι εκπτώσεις στις οποίες προχώρησαν οι επιχειρήσεις ώστε να μπορέσουν να προσελκύσουν κομμάτι της ζήτησης των πελατών τελευταίας στιγμής.  

Είναι γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι τουρίστες μείωσαν την Μέση Δαπάνη τους και αυτό είναι μια τάση η οποία καταγράφεται παντού. Και στην Ισπανία και στην Ιταλία και σε όλους τους ανταγωνιστικούς προορισμούς. Είναι βέβαια πολύ θετικό το γεγονός ότι η Μέση Δαπάνη ανά Διανυκτέρευση στην Ελλάδα, έχει διατηρηθεί σταθερή τα τελευταία χρόνια στα 75 ευρώ. Ταυτόχρονα, η αύξηση των τουριστών City Break και η διείσδυση των low cost carriers, έχει ρίξει το μέσο όρο παραμονής από τις 10,7 στις 7,8 ημέρες. 

Πρέπει σε αυτό το σημείο να επισημάνω ότι η ζήτηση και για του χρόνου είναι αυξημένη. Ήδη τα πρώτα μηνύματα από τον προγραμματισμό των αεροπορικών θέσεων είναι αισιόδοξα, όπως θετική είναι και η εικόνα από τις προ-κρατήσεις της Βρετανικής αγοράς. Σύντομα θα ολοκληρώσουμε την επεξεργασία των στοιχείων και θα είμαστε σε θέση να σας δώσουμε συγκεκριμένα νούμερα.  

Η ασφάλεια

Είναι θετικό το γεγονός ότι η Ελλάδα παραμένει ένας από τους πιο ασφαλείς προορισμούς της ανατολικής Μεσογείου διατηρώντας εικόνα φυσιολογικής και ήρεμης χώρας. Βεβαίως θα πρέπει συνεχώς να ενισχύουμε την εικόνα μας, καθώς ακόμα υστερούμε σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Τη στιγμή αυτή βρισκόμαστε πάνω από την Τουρκία, την Αίγυπτο και την Γαλλία, αλλά κάτω από την Κροατία, την Ισπανία και την Ιταλία. Παράλληλα, το γεγονός ότι οι γειτονικοί προορισμοί είναι ουσιαστικά κλειστοί, μας δίνει την ευκαιρία να προσελκύσουμε μεγαλύτερα μερίδια. 

Από την άλλη πλευρά, διαπιστώνουμε ότι το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα, συνεχίζει, στη συνείδηση των τουριστών, να συνδέεται με ζητήματα ασφάλειας, οπότε θα πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας όσον αφορά στην προετοιμασία και στη διαχείριση του ζητήματος. Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στους χώρους υποδοχής και φιλοξενίας των προσφύγων, χρήζει επείγουσας αντιμετώπισης και η ανάγκη να δημιουργηθούν κατάλληλοι χώροι με αξιοπρεπείς συνθήκες για τους ανθρώπους αυτούς είναι επιτακτική πρωτίστως για τους ίδιους και τις τοπικές κοινωνίες και δευτερεύοντος για τους τουριστικούς προορισμούς. Επίσης βοηθά πολύ το γεγονός ότι η ισοτιμία με το δολάριο – για όσο διαρκεί – μειώνει το κόστος στο καλάθι του τουρίστα και συμβάλει στο να είναι ανταγωνιστικός ο τουρισμός μας για τις χώρες εκτός Ευρώ.  

Δεν θα ήθελα σήμερα να μείνουμε άλλο στα νούμερα του 2016 και στις πρώτες θετικές ενδείξεις που έχουμε για την επόμενη τουριστική περίοδο, αλλά να αναλύσουμε ένα πολύ σημαντικό ζήτημα το οποίο μπορεί να επηρεάσει μέσο-μακροπρόθεσμα τις εξελίξεις στον ελληνικό τουρισμό. 

Τουρισμός 2 ταχυτήτων

Βλέπουμε πλέον μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα να διαμορφώνεται μπροστά μας. Δημιουργούνται δύο ταχύτητες στον ελληνικό τουρισμό και στην ανταγωνιστικότητα τόσο των ελληνικών τουριστικών επιχειρήσεων όσο και των περιοχών. Η μια ταχύτητα είναι αυτή των περιοχών και των επιχειρήσεων που προωθούν και διαχειρίζονται ένα επώνυμο (branded) προϊόν, με ολοκληρωμένες εταιρικές διαδικασίες, εξειδικευμένα συστήματα και έντονη εξωστρέφεια. Το πιο ισχυρό και έντονα αναπτυσσόμενο κομμάτι του ελληνικού τουρισμού. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι συνήθως μεγάλες και καλά οργανωμένες, ή είναι μικρές αλλά προσφέρουν διαφοροποιημένες και μοναδικές υπηρεσίες, ενώ οι περιοχές είναι αυτές που έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν μια υψηλού επιπέδου, εικόνα παγκόσμιου προορισμού. 

Η άλλη ταχύτητα είναι αυτή της άγνωστης Ελλάδας με την χαμηλή τουριστική περίοδο και τις χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες πασχίζουν, χωρίς να προσφέρουν κάποιο επώνυμο προϊόν, με λιγοστά μέσα και σχεδόν καθόλου υποστήριξη να επιβιώσουν στον αδυσώπητο ανταγωνισμό και στις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες επιχειρηματικότητας της χώρας μας. Αποτελούν το πιο ευάλωτο κομμάτι που δεν έχει επαρκή διέξοδο στην διεθνή αγορά και υποφέρει ακόμα πιο πολύ από την πτώση της εσωτερικής κατανάλωσης στο 1/3, λόγω της οικονομικής κρίσης στη χώρα. 

Όλες οι μελέτες με στοιχεία απόδοσης των επιχειρήσεων που βγαίνουν κατά καιρούς αντλούν στοιχεία κυρίως από τις μεγάλες και πιο θωρακισμένες επιχειρήσεις. Το ισχυρό και, εν πολλής, branded κομμάτι. Κανένα πρόβλημα έως εδώ. Η παγίδα είναι αλλού. Είναι λογικό τα αποτελέσματα πολλών από τις μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις να ήταν σχετικά θετικά και αυτή τη χρονιά, όμως η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική για τη δεύτερη ταχύτητα των χιλιάδων μικρών τουριστικών επιχειρήσεων, των αυτοαπασχολούμενων ιδιοκτητών, των μικρών οικογενειακών επιχειρήσεων κλπ.  

Διαβάζοντας τα πιο θετικά στοιχεία από την ισχυρή πλευρά, εύκολα μπορεί κάποιος να σκεφτεί ότι η υπερφορολόγηση και η αύξηση των υποχρεώσεων, δυσκολεύουν μεν τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, σε σχέση με τους ξένους ανταγωνιστές τους, αλλά με δεδομένο ότι αποτελούν σχετικά μικρό ποσοστό της συνολικής προσφοράς, εξακολουθούν και έχουν ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και βλέπουν απλώς να μειώνεται το ποσοστό κέρδους τους. Την ίδια ώρα όμως, η υπερφορολόγηση κυριολεκτικά εξοντώνει την πιο αδύναμη πλευρά, που όμως είναι και το μεγαλύτερο ποσοστό του ελληνικού τουρισμού. 

Επίσης, με ισοπεδωτικές οριζόντιες ρυθμίσεις, όπως το Τέλος Διανυκτέρευσης, οξύνεται το πρόβλημα, αφού το μέτρο επιβαρύνει δυσανάλογα τις χαμηλές τιμές, την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και τις άγνωστες περιοχές της Ελλάδας. Πολύ φοβούμαστε λοιπόν ότι αν συνεχίσουμε έτσι, οδηγούμε την δεύτερη ταχύτητα - τις περιοχές αυτές και την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα - σε ραγδαία συρρίκνωση. Κινδυνεύει να χαθεί η άγνωστη και πανέμορφη Ελλάδα, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των κρυμμένων προορισμών, οι μοναδικές τουριστικές εμπειρίες αλλά και οι χιλιάδες επιχειρήσεις, οι θέσεις εργασίας και η κοινωνική συνοχή, ιδιαίτερα στις περιοχές που ζουν από τον τουρισμό. 

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επιμένουμε στο γεγονός ότι η υπερφορολόγηση του Ελληνικού τουρισμού τελικά τον καθιστά ευάλωτο. Η αντίληψη ότι ο ελληνικός τουρισμός είναι η εικόνα που δίνουν οι μεγαλύτερες και πιο καλά οργανωμένες επιχειρήσεις και μάλιστα αυτές που λειτουργούν στους πιο προβεβλημένους τουριστικούς προορισμούς, είναι στρεβλή και επικίνδυνη. Όλες οι τελευταίες ρυθμίσεις, η αύξηση του ΦΠΑ, οι ρυθμίσεις για τα ακριτικά νησιά, το ενιαίο τέλος διανυκτέρευσης, ενισχύουν το πρόβλημα που περιγράφω. 

Προκύπτει λοιπόν η απόλυτη ανάγκη να χαράξουμε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την επόμενη μέρα της χώρας μας και του ελληνικού τουρισμού, που θα αναδείξει τις πραγματικές του δυνάμεις και θα τον απεγκλωβίσει από τις διάφορες συγκυρίες. Και χρειάζεται να το κάνουμε συντεταγμένα και συντονισμένα. Χρειαζόμαστε ένα όραμα για την επόμενη μέρα της Ελλάδας. Τη στρατηγική εκείνη η οποία θα καταγράψει την ανάγκη να δημιουργηθούν κίνητρα για την δεύτερη ταχύτητα των επιχειρήσεων και να επενδυθούν κονδύλια προβολής για τις περιοχές που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη.  

Και είναι απαραίτητο η Πολιτεία να δώσει συγκεκριμένα κίνητρα. Χωρίς ουσιαστικά και ρεαλιστικά κίνητρα δεν πρόκειται να υλοποιηθούν επενδύσεις. Και χωρίς επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίας, περισσότερο εισόδημα, και του χρόνου εδώ θα βρισκόμαστε να περιμένουμε την ανάπτυξη και να αναλύουμε τους λόγους για τους οποίους η χώρα μας παραμένει φυλακισμένη στην κρίση. 

Η μίσθωση σπιτιών

Επιτρέψτε μου σε αυτό το σημείο να αναφερθώ και στην εξάπλωση του φαινομένου των μισθώσεων καταλυμάτων. Εδώ και ένα χρόνο μιλάμε για τον αθέμιτο ανταγωνισμό που έχει δημιουργηθεί. Έπρεπε να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος μέχρι να δούμε ένα σχετικό νομοσχέδιο. Δεν θα μιλήσουμε εδώ για το τι περιλαμβάνει και αν κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση ή τι αλλαγές πρέπει να γίνουν. Θα αναφερθώ στο γεγονός ότι η απραξία εδώ και ένα χρόνο έχει δώσει χώρο και κίνητρο σε πολλές μικρές επιχειρήσεις να στραφούν προς τη νέα αυτή τάση. Βλέπουμε λοιπόν να πραγματοποιείται μια αλλαγή που αφαιρεί προστιθέμενη αξία από τα προϊόντα και τις υπηρεσίες του τουρισμού. Προσθέτουμε υποδομές χωρίς να προσθέτουμε υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας. Σκεφτείτε την εικόνα και τη φήμη που δημιουργεί σε ένα προορισμό ένα εξαιρετικό Boutique αυθεντικό ξενοδοχείο, το οποίο προσφέρει μοναδικές εμπειρίες και συγκρίνετέ το με την εικόνα που δίνουν πενήντα δωμάτια τύπου Airbnb. Είναι αναγκαίο να σχεδιαστεί μια σωστή κατανομή, ώστε να διαφυλάξουμε την αυθεντικότητά μας. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χρειάζεται να φροντίσουμε να έχουμε μαζί με την ποσοτική ανάπτυξη και ενίσχυση στους ποιοτικούς δείκτες του τομέα. Πρέπει να φροντίσουμε να ενισχύσουμε την πιο αδύναμη πλευρά εκπαιδεύοντας την σε τεχνικές marketing, προώθησης, σωστής τιμολόγησης, προσέλκυσης και εξυπηρέτησης πελατών. Πρέπει παράλληλα να διεισδύσουμε ακόμα πιο βαθιά στη συνείδηση του κάθε Έλληνα, ώστε να αποτυπωθεί το μήνυμα πως η χώρα μας μπορεί να γίνει ηγέτιδα στην παροχή υπηρεσιών ξεκινώντας από τον τουρισμό. Πρέπει να προφυλάξουμε και να αναπτύξουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής, ιδιαίτερα της άγνωστης Ελλάδας, τα οποία θα προωθήσουμε στις κατάλληλες αγορές. Να εντάξουμε τις αρχές της αειφορίας στις διαδικασίες των επιχειρήσεων. Το 2017 μας δίνει μια εξαιρετική αφορμή για να ενεργοποιήσουμε τη στρατηγική μας. Υιοθετούμε το Διεθνές Έτος Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού και ξεκινάμε σειρά ενεργειών προς την κατεύθυνση της αειφορίας. 

Κλείνοντας θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι οι επιχειρήσεις του τουρισμού αποδεικνύουν καθημερινά την αφοσίωσή τους στον τομέα. Η ζήτηση για τη χώρα μας και τα τουριστικά προϊόντα και τις υπηρεσίες μας, παραμένει ισχυρή και για του χρόνου.

Είμαστε αποφασισμένοι να δώσουμε τη μάχη, ώστε και το αδύναμο κομμάτι του τουρισμού να γίνει και αυτό πιο δυνατό και ανθεκτικό".