Τουρισμός: Πειρατές και γοργόνες στους Πύργους της Χαλκιδικής

Η Χαλκιδική φαίνεται σαν να ζωντάνεψε μαγικά μέσα από μια προϋπάρχουσα, τέλεια θαλασσογραφία: αγαπημένος καλοκαιρινός προορισμός, ξελογιάζει με τις αψεγάδιαστες αμμουδιές της, τα παραμυθένια νερά και την χορταστική φύση όπου κυριαρχούν τα πευκοδάση, τα λιβάδια με τα ηλιοτρόπια και οι λεβάντες.  Μπορεί σήμερα οι περιοχές της να  απολαμβάνουν το ενδιαφέρον ταξιδιωτών από όλο τον κόσμο, παλαιότερα όμως, αποτελούσε την πρώτη επιλογή  των Ελλήνων και ξένων πειρατών αλλά και … των γοργόνων.

Αν ιστορικά υπήρχαν τα υπέροχα αυτά πλάσματα, τότε μπορεί κανείς να φανταστεί γιατί επέλεξαν ως τόπο κατοικίας τους κυρίως τα παράλια της Κασσάνδρας και της Σιθωνίας- όπως άλλωστε είναι ευνόητο γιατί οι πλούσιες χερσόνησοι δεινοπάθησαν για αρκετούς αιώνες από τους πειρατές.

Τον 15ο αιώνα, υπήρχαν στη Χαλκιδική πάνω από 100 πύργοι, από τους οποίους σήμερα σώζονται σε καλή κατάσταση μόνο οι 6. Σκοπός τους ήταν κυρίως η προστασία των μετοχιών του Αγίου Όρους από ληστές και πειρατές, ιδιαίτερα την μετεπαναστατική εποχή, όπου οι Βόρειες Σποράδες μετατράπηκαν σε επικίνδυνες και πολυπληθείς φωλιές κουρσάρων. Για να είναι όσο πιο απόρθητοι γίνεται, οι Πύργοι δεν είχαν πόρτες, αλλά παράθυρα σε μεγάλο ύψος, από όπου οι παρατηρητές έμπαιναν χρησιμοποιώντας ξύλινες σκάλες που μετά τις τραβούσαν μαζί τους στους ανεβαίνοντας στους επόμενους πέτρινους, στενούς ορόφους.

Σε κάθε πειρατική απειλή, οι παρατηρητές ειδοποιούσαν κυριολεκτικά όλη τη Χαλκιδική,  ανάβοντας διαδοχικά φωτιές στο ψηλότερο σημείο των Πύργων. Ο τρόπος άμυνας των γοργόνων, ήταν φυσικά πολύ διαφορετικός: λέγεται ότι κάθε φορά που αντίκριζαν τις φλόγες στον ουρανό, έσπευδαν να κρυφτούν στις μικρές θαλάσσιες σπηλιές της σημερινής Νέας Φώκαιας. Επομένως η αγριότητα των επιδρομών διαφαίνεται και από αυτό το στοιχείο της παράδοσης, που αναφέρει ότι μέχρι και τα υποθαλάσσια πλάσματα κινδύνευαν από τους πειρατές.

Οι έξι Πύργοι που στέκονται ακόμη επιβλητικοί σε πείσμα του χρόνου, αξίζουν την προσοχή του ταξιδιώτη. Στην Κασσάνδρα, ο Πύργος της Σάνη ή Πύργος του Σταυρονικήτα ή Πίνακα, ο οποίος χρονολογείται από το 14ο αιώνα , προστάτευε το μετόχι Πίνακας της αγιορείτικης Μονής Σταυρονικήτα και είναι και ο μοναδικός που διατηρεί μέχρι και τις επάλξεις. Ακολουθεί ο Πύργος της Νέας Φώκαιας κι έπειτα ο Πύργος Προσφορείου στην Ουρανούπολη, που σήμερα λειτουργεί ως μουσείο  και ίσως είναι ο μόνος επισκέψιμος εσωτερικά, λόγω του ότι είναι ο καλύτερα σωζόμενος πύργος στη Χαλκιδική.

Στις ιστορίες που μεταφέρονται μέσα στους αιώνες από στόμα σε στόμα, λέγεται ότι οι φωτιές των κοντινών Πύργων της Σάνης και της Νέας Φώκαιας, ήταν ορατές μέχρι τον μακρινό Πύργο της Ουρανούπολης και αντιστρόφως- γεγονός που λόγω της απόστασης θα ήταν είτε εξωπραγματικού χαρακτήρα είτε απίθανου μεγέθους. Στην αριστερή πλευρά του επαρχιακού δρόμου προς Πολύγυρο, συναντάται ο Πύργος της Ολύνθου, ο οποίος ανήκει στην κατηγορία πυργόσπιτα και αποτελούσε κέντρο κτήματος της Μονής Δοχειαρείου, ενώ στην ομώνυμη περιοχή, ο Πύργος της Κρούνας μέχρι το 1542 υπαγόταν στην μονή Χελανδαρίου. Ένας επίσης ενδιαφέρων Πύργος είναι ο  αθέατος Πύργος της Γαλάτιστας, ο οποίος περιβάλλεται από έναν μυστήριο θρύλο: στην αφήγηση αναφέρεται ότι ο Πύργος ήταν προστατευμένος από τις επιδρομές των πειρατών, λόγω του πυκνού δάσους που τον περιέβαλλε.

‘Όμως μία μέρα, ενώ η βασίλισσα Γαλάτεια πήγαινε στη βρύση για νερό, της έπεσε ένα κουβάρι και κύλησε ως τα Βασιλικά όπου το βρήκαν οι πειρατές και τυλίγοντάς το οδηγήθηκαν στον πύργο. Η βασίλισσα σκοτώθηκε και το χωριό πήρε το όνομά της. Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι σήμερα έχουν επιβιώσει πολλές γοητευτικές ιστορίες μιας εποχής κατά τα άλλα ιδιαίτερα σκληρής, όμως είναι εκπληκτικότερο το ότι ο σύγχρονος ταξιδιώτης έχει την ευκαιρία να γίνει ο ίδιος μάρτυρας μιας σημαντικής ιστορίας αιώνων.

Ο πύργος της Νέας Φώκαιας

Ο πύργος της Ουρανούπολης