Σεμινάριο στη Νάξο για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος από καταστροφές

Με απόλυτη επιτυχία πραγματοποιήθηκε στη Νάξο το Σεμινάριο εντατικής εκπαίδευσης “Μελέτη και αποκατάσταση περιβάλλοντος από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές”, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus+, με ακρωνύμιο LANDCARE. 

Με επικεφαλής την Καθηγήτρια του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκη Ευελπίδου, πλήρως καταρτισμένοι επιστήμονες από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο του Santiago de Compostela στην Ισπανία, το Πανεπιστήμιο της Pisa στην Ιταλία, το Πανεπιστήμιο της Lisbon στην Πορτογαλία και το Πανεπιστήμιο της Teheran στο Ιράν, επισκέφθηκαν και φιλοξενήθηκαν στη Νάξο, η οποία αποτέλεσε το φυσικό εργαστήρι στην εκπαίδευση των μεταπτυχιακών φοιτητών αναφορικά με τις περιβαλλοντικές καταστροφές, οι οποίες είναι αποτέλεσμα φυσικών αλλά και ανθρωπογενών παραγόντων. 

Ο φυσικός πλούτος του νησιού και η πληθώρα των γεωμορφολογικών και περιβαλλοντικών αλλοιώσεων αποτέλεσαν πόλο έλξης της διεπιστημονικής ομάδας, η οποία εργάστηκε με στόχο τον συγκερασμό επιστημονικών ερευνών, γνώσεων και θεωριών. Πανεπιστημιακοί καθηγητές με διαφορετικό επιστημονικό υπόβαθρο και ετερογενές αντικείμενο έρευνας, από σημαντικά πανεπιστήμια ανά τον κόσμο, συζήτησαν και πρότειναν λύσεις για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζητημάτων που παρατήρησαν, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον τους στις πιέσεις και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα υδάτινα οικοσυστήματα, στην παράκτια διάβρωση, στην υποβάθμιση των εδαφών και στις πυρκαγιές. Ταυτόχρονα, εκπαίδευσαν επιλεγμένους μεταπτυχιακούς φοιτητές από τα παραπάνω ιδρύματα μέσω εντατικής εκπαίδευσης, το μεγαλύτερο τμήμα της οποίας έλαβε χώρα στην ύπαιθρο. 

Η επιστημονική ομάδα είχε την ευκαιρία να επισκεφθεί αρκετούς χώρους, όπως ορυχεία εξόρυξης σμύριδας, λατομεία μαρμάρου, αλυκές και λίμνες (Γλυφάδα, Άγιος Προκόπιος, περιοχή Αεροδρομίου Νάξου), καθώς και περιοχές που πρόσφατα πλήγηκαν από πυρκαγιές. Επίσης, επισκέφθηκαν την παράκτια περιοχή του Αγίου Γεωργίου, η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά, καθώς και την παραλία «Χαβάη», στο Αλυκό, στην οποία παρακολουθείται και καταμετράται συστηματικά η διάβρωση από την κα Νίκη Ευελπίδου. Τέλος, η εκπαίδευση περιελάμβανε επίσκεψη και ξενάγηση σε σημαντικά περιβαλλοντικά έργα, όπως είναι το φράγμα της Φανερωμένης, η λιμνοδεξαμενή Εγγαρών, ο Βιολογικός Καθαρισμός της Νάξου και ο Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων. 

Με στόχο τη διάχυση όλου αυτού του πλούτου γνώσης στην τοπική κοινωνία, αλλά και την ευαισθητοποίηση και την προώθηση της ανάγκης για επίδειξη του απαιτούμενου σεβασμού στο ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον του νησιού, με τη συνεργασία της Διευθύντριας του 2ου Γυμνασίου Νάξου, κας Σοφίας Κρητκού, μικροί μαθητές εκπαιδεύτηκαν, ώστε η νεότερη γενιά να γνωρίσει την σπουδαιότητα του πλούτου της Νάξου, να αγαπήσει, να σεβαστεί και να προστατέψει το περιβάλλον, στο οποίο ζει. Το εκπαιδευτικό σεμινάριο, που πραγματοποιήθηκε, αποτελεί μια εναλλακτική μορφή προβολής της Νάξου, καθώς οι εργασίες επιστημόνων από διάφορα μέρη του κόσμου θα αποτελέσουν θέματα συζήτησης και περαιτέρω έρευνας , προβολής και προσέγγισης του νησιού για μελλοντικές εργασίες, εξασφαλίζοντας νέες γενιές ερευνητών που θα εργάζονται στο νησί καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, γεγονός σημαντικό σε εποχή οικονομικής ύφεσης.

Τι δήλωσαν οι εκπαιδευτές:

Dr. Serena Doni, Βιοχημικός, Ερευνήτρια στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας, Ινστιτούτο Μελέτης Οικοσυστημάτων

“Στη Νάξο υπάρχει μεγάλη ποικιλία φυσικών και ανθρωπογενών βιοτόπων, που εναλλάσσονται μεταξύ τους, όπως είναι οι μικρές λιμνοθάλασσες, οι αγροτικές περιοχές, οι περιοχές εξόρυξης, οι αμμοθίνες, οι βραχώδεις ακτές και οι πετρώδεις ορεινές περιοχές. Το μεγάλο εύρος τύπων βιοτόπων που παρουσιάζει η Νάξος σε συνδυασμό με την πλούσια βιοποικιλότητά της καθιστούν ολόκληρο το νησί μια μοναδική περίπτωση μελέτης, την πλέον κατάλληλη για το πρόγραμμα κατάρτισης Landcare”.

 Agustin Merino Garcia: (Καθηγητής, Τμήμα Εδαφολογίας και Γεωργικής Χημείας του Παν/μίου του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, Ισπανία)

“Το νησί της Νάξου αποτελεί παράδειγμα ιδιαίτερης ευθραυστότητας των οικοσυστημάτων, κυρίως λόγω των κλιματικών περιορισμών. Ο μαζικός τουρισμός, η εκμετάλλευση των πόρων και η διαχείριση των αποβλήτων αποτελούν πραγματικές προκλήσεις για τη διατήρηση των πολύτιμων οικοσυστημάτων.”

Parvaneh Sayyad-Amin (Μεταδιδάκτωρ του Παν/μίου Τεχεράνης, με ειδικότητα στην Αλατοποίηση και απερήμωση)

«Παρά την τουριστική ένταση και τη μακροχρόνια εκμετάλλευση του μικρού αυτού νησιού με τους περιορισμένους φυσικούς πόρους, η Νάξος προσπαθεί την τελευταία δεκαετία να αποκαταστήσει το κατεστραμμένο φυσικό περιβάλλον. Αυτό το νησί μπορεί να θεωρηθεί ως ένας μικρός πιλοτικός χώρος για την αποκατάσταση γης από διαφορετικές όψεις, και να χρησιμοποιηθεί σε εντονότερα υποβαθμισμένες περιοχές  του κόσμου, ως παράδειγμα επανόρθωσης των κατεστραμμένων πόρων τους

Patricia Maria Rodriguez Gonzalez: Μεταδιδάκτωρ στο Κέντρο Δασικών Σπουδών, Τμήμα Γεωπονίας του Πανεπιστημίου της Λισαβόνας, Πορτογαλία.  Ειδικότητα: Υγρότοπος και παράκτια δάση οικολογία

«Θα πρότεινα μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τον σχεδιασμό των χρήσεων γης σε ολόκληρη την κλίμακα του νησιού και παράλληλα την ενίσχυση της προστασίας των περιοχών με υψηλή οικολογική αξία, υπογραμμίζοντας τη σημασία τους σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Σαφώς, οι όμορφες παράκτιες περιοχές με τα σπάνια συστήματα αμμoθινών που επισκεφθήκαμε, αποτελούν ένα παράδειγμα, καθώς επίσης και οι εύθραυστες παραποτάμιες περιοχές που αντέχουν σε τόσο σκληρό περιβάλλον. Το παραποτάμιο δάσος στις Εγγαρές διαθέτει δέντρα Alnus glutinosa, είδος που απαντάται γενικά σε πολύ υγρές περιοχές της Ευρώπης. Αντίθετα η Νάξος αποτελεί νησιωτικό περιβάλλον και μακράν από τα νοτιότερα σημεία του εύρους κατανομής τους. Οπότε πιθανόν να έχουμε να κάνουμε με πολύ ιδιόμορφους πληθυσμούς, οι οποίοι θα είναι ευαίσθητοι στην υπερθέρμανση του πλανήτη και στις ανθρωπογενείς πιέσεις.»

Δρ. Μιλτιάδης Αθανασίου (Περιβαλλοντολόγος, Ειδικός στις δασικές πυρκαγιές, M.Sc. στην Πρόληψη και Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών)

«Η εγκατάλειψη των αγροτικών περιοχών, τα οικοσυστήματα που είναι επιρρεπή σε πυρκαγιά και τα οποία είναι εξαιρετικά εύφλεκτα και η κακή διαχείρισή τους έχουν αυξήσει τους κινδύνους πυρκαγιάς κατά τις τελευταίες δεκαετίες στη Νάξο.»

Δρ. Νίκη Ευελπίδου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Η Νάξος αποτελεί ένα περιβαλλοντικό εργαστήρι, δίνοντας τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες του σεμιναρίου εντατικής εκπαίδευσης, LANDCARE, να μελετήσουν μια σειρά θεμάτων που άπτονται του αντικειμένου, όπως παράκτια διάβρωση, υποβάθμιση και μόλυνση εδαφών, υποβάθμιση υγροτόπων και δασικές πυρκαγιές σε μικρή έκταση. Η Νάξος αποτελεί αντικείμενο μελέτης επί πολλά χρόνια, ώστε να θεωρείται πλέον δεύτερο σπίτι μας. Θα συνεχίσουμε αμείωτα την επαφή, το ενδιαφέρον και την έρευνά μας στα τόσο ευαίσθητα για το νησί θέματα περιβάλλοντος.