Μαργαρίτης Σχοινάς: Ο τουρισμός τραβάει το κάρο της ελληνικής οικονομίας και χρειάζεται πολλαπλή στήριξη

"Η ΕΕ αντιμετωπίζει μια χωρίς προηγούμενο αλληλουχία πολύ-κρίσεων η οποία αν και την κλονίζει, δεν στάθηκε ικανή να την αποσταθεροποιήσει όπως πολλοί καταστροφολόγοι ήλπιζαν. Πρόκειται για τους ίδιους καταστροφολόγους που προέβλεπαν ήδη από το 2011 ότι η Ευρωζώνη θα διαλυθεί και ότι η Ελλάδα θα επιστρέψει στη δραχμή. Διαψεύστηκαν τότε θα διαψευστούν και τώρα", τόνισε σήμερα στο 15ο συνέδριο του ΣΕΤΕ ο Επικεφαλής Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ.Μαργαρίτης Σχοινάς.

Ο κ.Σχοινάς ανέλυσε τις εξελίξεις στην Ευρώπη, καθώς και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, αναφέροντας, μεταξύ άλλων:

1. Η Ευρώπη κλονίζεται αλλά αντέχει  

Υπό προϋποθέσεις, η εμφάνιση των απρόβλεπτων κρίσεων (προσφυγικό, Brexit, τρομοκρατία) ίσως να δρα και ενοποιητικά για το συνολικό εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Μερικά παραδείγματα: Στο προσφυγικό - τη μεγαλύτερη κίνηση πληθυσμών στην Ευρώπη μετά τον Β´ Παγκόσμιο πόλεμο - ο Οκτώβριος του 2016 μας βρίσκει σε πολύ καλύτερη κατάσταση από το δραματικό καλοκαίρι του 2015. Στην οικονομία η απασχόληση  επανέρχεται στα προ κρίσης επίπεδα και τα ελλείμματα μειώνονται. Το σχέδιο Γιούνκερ φέρνει πάνω από 120 δις επενδύσεις μέχρι τώρα στη πραγματική οικονομία. Στο περιβάλλον, η ΕΕ ηγείται της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής επικυρώνοντας από τους πρώτους τη Συμφωνία COP21 που συμφωνήθηκε πέρυσι στο Παρίσι. 

Από εδώ κι εμπρός προβάλλουν 2 κύριες προτεραιότητες :

α) να ενισχυθεί η συνοχή των 27 με μία θετική πολιτική ατζέντα που εξυπηρετεί τα κοινά τους συμφέροντα

β) να προωθηθούν συγκεκριμένα μέτρα που βελτιώνουν τη καθημερινότητα των πολιτών (καταπολέμηση ανεργίας με επέκταση και διπλασιασμό των πόρων του επενδυτικού σχεδίου Γιούνκερ) και ιδίως των νέων ευρωπαίων (5G μέχρι το 2025, ελεύθερο wifiμέχρι το 2020, ευρωπαϊκό σώμα εθελοντών).  

Η μάχη κατά του λαϊκισμού και όσων υπόσχονται εύκολες και άκοπες λύσεις απομονωτισμού, θα κερδηθεί μόνο μέσω παραγωγής συγκεκριμένων πολιτικών λύσεων από τις Βρυξέλλες για τους πολίτες, όχι μέσω μιας Βρυξελλοκεντρικής θεώρησης της πραγματικότητας.  

2. Η Ελλάδα στο δρόμο της ελπίδας 

Η Ελλάδα δεν βρίσκεται απλά σε διαδικασία ανάταξης της οικονομίας της, αλλά με τη συνδρομή της ΕΕ σε μια δύσκολη πορεία οικοδόμησης ενός πιο άξιου και σύγχρονου κράτους. Η πορεία αυτή είναι φυσικό να δημιουργεί εντάσεις, να συναντά αντιδράσεις και συχνά να υποτιμάται, αλλά είναι σίγουρο ότι α) ήδη παράγει - όχι πάντα ορατά, αλλά σίγουρα υπαρκτά - αποτελέσματα β) ανατρέπει παθογένειες του παρελθόντος (πελατειακό κράτος – εργοδότης αντί κράτος – πάροχος υπηρεσιών για τον πολίτη, αχαλίνωτα ελλείμματα σε βάρος των νεότερων γενεών) και γ) κτίζει νέες δομές που εισάγουν διαφάνεια και αποτελεσματικότητα (Ανεξάρτητη Γενική Γραμματεία Εσόδων, Χρηστή διοίκηση του Τραπεζικού Συστήματος, Αναδιοργάνωση της Δικαιοσύνης, Καταπολέμηση της Διαφθοράς και πολιτικού χρήματος). 

Από εδώ κι εμπρός προέχει η συνεπής ολοκλήρωση του προγράμματος το 2018, η δημιουργία κλίματος επενδυτικής ασφάλειας και προβλεψιμότητας, η ειλικρινής πολιτική αντιστήριξη του συνολικού εγχειρήματος αλλά και η ιδιοκτησία της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας από τη κοινωνία.

Οι μεγάλες θυσίες των Ελλήνων τα τελευταία επτά χρόνια δεν πρέπει να πάνε χαμένες. Βρισκόμαστε στο κατώφλι ελπιδοφόρων εξελίξεων με την επιστροφή στην ανάπτυξη ίσως να έρχεται και νωρίτερα του αναμενόμενου και με τη γρήγορη – όπως όλοι ελπίζουμε - ολοκλήρωση της β´ αξιολόγησης - που ξεκινάει αυτή την εβδομάδα - να συμπληρώνει τις σημαντικότερες μεταρρυθμιστικές εκκρεμότητες.  

Εξυπακούεται ότι τα ελπιδοφόρα αυτά στοιχεία στο θερμοκήπιο της ελληνικής οικονομίας προμηνύουν και αντίστοιχα θετικά μηνύματα για τη σημαντικότερη ελληνική καλλιέργεια του θερμοκηπίου, τον Ελληνικό Τουρισμό.  

3. Οικονομία- Τουρισμός- Ανάπτυξη: έννοιες αλληλένδετες 

Κανείς δεν δικαιούται να παραγνωρίζει τη σημαντική συμβολή του Τουρισμού στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν...  Στο τέλος της επόμενης δεκαετίας, το 2026, η συνολική συμβολή του Τουρισμού στο ΑΕΠ της χώρας θα ξεπεράσει το 22%, ενώ η άμεση και έμμεση απασχόληση που συνδέεται με τον τομέα θα φτάσει το 28% του συνόλου της απασχόλησης. Αυτά και μόνο τα δυο στοιχεία, πιστοποιούν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ο τουρισμός είναι ο πραγματικός "τίγρης" της ελληνικής οικονομίας.

Αυτά είναι τα καλά νέα.  

Την ίδια ώρα που ο τουρισμός απογειώνεται, η ελληνική οικονομία συνεχίζει το δύσκολο δρόμο της ανάκαμψης.

Πριν από λίγες εβδομάδες δημοσιεύθηκε η ετήσια έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ για την ανταγωνιστικότητα (Global Competitiveness Report 2016-2017), η οποία δείχνει την επιδείνωση της θέσης της ελληνικής οικονομίας στην διεθνή ανταγωνιστικότητα.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα έχει χάσει πέντε θέσεις στη λίστα με τις πιο ανταγωνιστικές οικονομίες και πλέον καταλαμβάνει την 86η θέση μεταξύ 138 κρατών.

Σε κρίσιμους δείκτες για την ανταγωνιστικότητα, όπως είναι η ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η Ελλάδα κατέχει την 136η θέση μεταξύ 138 χωρών και την 137η –προτελευταία θέση- όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

Αυτά είναι τα άσχημα νέα. 

Το συμπέρασμα μάλλον απλό: ο τουρισμός τραβάει το κάρο της ελληνικής οικονομίας, αλλά πρέπει και η ελληνική οικονομία να αλλάξει οριστικά σελίδα για να διευκολύνει - αντί να επιβραδύνει – τον τουρισμό.  

4. Ο Τουρισμός αποτελεί θέμα συλλογικής εθνικής ευθύνης 

Παρά τις δυσκολίες των τελευταίων ετών, ο ελληνικός Τουρισμός κατόρθωσε να διαφυλάξει την ανταγωνιστικότητα του τουριστικού προϊόντος. 

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται πολλαπλή στήριξη τόσο σε εθνικό, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν σημαίνει ότι κάτι που λειτουργεί καλά, εξαιρετικά θα έλεγα, πρέπει να αφήνεται στην τύχη του. 

Η στήριξη του ελληνικού Τουρισμού δεν είναι θέμα μερικής, τομεακής ή περιφερειακής λογικής και σκοπιμοτήτων, αλλά ευρύτερης συλλογικής και εθνικής ευθύνης.

Από τη προνομιακή - και κατ´ανάγκη πιο ευρυγώνια - αντίληψη του Έλληνα της διασποράς, και χωρίς καμία σκιά υποκειμενικότητας, διαπιστώνω καθημερινά το αυτονόητο : ότι η χώρα μας αποτελεί την ομορφότερη περιοχή της Μεσογείου, έναν από τους πιο γνωστούς και ελκυστικούς προορισμούς παγκοσμίως.  

Πέρα από το ιδιαίτερο φυσικό κάλλος, Ελλάδα αποτελεί σήμερα σημείο αναφοράς ως μοναδική όαση σταθερότητας και φάρος ασφαλείας, σε μια ευρύτερη αποσταθεροποιημένη περιοχή. Στα μάτια των πολλών είναι το επίκεντρο του ευρωπαϊκού softpower, ήπιας ισχύος, σε μια περιοχή όπου οι γείτονες και ανταγωνιστές στα βόρεια, ανατολικά και νότια σύνορα μας ταλανίζονται από χρόνια και νέα προβλήματα. Με μια κοινωνία φιλόξενη, ανοικτή, ανεκτική. Με υποδομές - ξενοδοχειακές και μη - που ξεχωρίζουν. Με τοπία, μνημεία, ιστορία, και πολιτισμό μοναδικά στον κόσμο. Με προϊόντα, διατροφή και γαστρονομία απόλυτα συνώνυμες με την υγεία και τη μακροζωία. Όλα αυτά είναι το ισχυρό μας χαρτί. Αλλά αρκούν για να συντηρήσουν την άνοιξη του ελληνικού τουρισμού;  

Κατά τη γνώμη μου όχι. Οι παραπάνω αναγκαίες, αλλά όχι επαρκείς συνθήκες χρειάζονται συμπλήρωση κυρίως  με διδάγματα που προκύπτουν από την διεθνή και ευρωπαϊκή εμπειρία. 

Σε εθνικό επίπεδο: 

Πρώτον, το πανίσχυρο ελληνικό τουριστικό brand απαιτεί απόλυτη πολιτική και διοικητική επάρκεια στις κρατικές δομές υποστήριξης. 

Οι γεωπολιτικές εξελίξεις των τελευταίων μηνών, τα ζητήματα ασφαλείας των ταξιδιωτών, οι ραγδαία μεταβαλλόμενες κανονιστικές συνθήκες, ανέδειξαν την επιτακτική ανάγκη ύπαρξης ενός  επιτελικού Στρατηγείου για τον Τουρισμό, που θα λαμβάνει άμεσα αποφάσεις για θέματα που τον επηρεάζουν αλλά αποτελούν αρμοδιότητα άλλων Υπουργείων και κρατικών δομών εκτός αυτού του Τουρισμού. Στα κράτη της ΕΕ όπου υπάρχουν "εθνικοί πρωταθλητές" η κρατική υποστήριξη προκύπτει άμεσα πέρα και πάνω από παραδοσιακές έριδες για αρμοδιότητες, υπογραφές και κλαδικά βιλαέτια.  Όπως είδαμε πρόσφατα και στο προσφυγικό όπου η χώρα ανέλαβε - με την απλόχερη στήριξη της ΕΕ - μεγάλες υποχρεώσεις στο όνομα της Ευρώπης, σε τομείς αιχμής η πολιτεία  χρειάζεται ισχυρές και αντιγραφειοκρατικές δομές διαχείρισης, όχι απλά διοικητικά κελύφη. 

Δεύτερον, αντίστοιχης σημασίας είναι ο ρόλος της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης.  

Η τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση έχει πολλά να διδαχθεί από ευρωπαϊκά πρότυπα μητροπολιτικών συνεργασιών που οικοδομούν σε βάση συναίνεσης την αντιμετώπιση θεμάτων όπως η διαχείριση απορριμμάτων, ο περιφερειακός σχεδιασμός και οι νέες μορφές τουρισμού. Πολλές φορές η έλλειψη συναντίληψης των τοπικών και περιφερειακών αρχών, οι ευκαιριακές πολιτικές σκοπιμότητες και τοπικισμοί καταλήγουν να ανταγωνίζονται, αν όχι να υποσκάπτουν, το τουριστικό προϊόν. 

Πόροι, υποδομές, διαχείριση περιβαλλοντικών βαρών και τοπικές αναπτυξιακές προτεραιότητες πρέπει να αποτελούν αντικείμενο συνολικής θεώρησης από τις τοπικές κοινωνίες και μάλιστα σε μεσομακρόθεσμο ορίζοντα. 

Τρίτον, το σάρωμα των κανονιστικών περιορισμών και γραφειοκρατικών εμποδίων.  

Καταρχήν, σε πολλές περιπτώσεις αυτά υπάρχουν για να προστατεύουν τους "μέσα" σε βάρος των "έξω". Στην ευρωπαϊκή λογική δεν νοείται η αρχή "beatipossidentes", μακάριοι οι έχοντες. Και στον τουρισμό όπως και σε άλλες βιομηχανίες με ισχυρό αναπτυξιακό πρόσημο, οι ευκαιρίες πρέπει να δίνονται και στους νεοεισερχόμενους όχι μόνο να συντηρούν τα προνόμια που κατοχύρωσαν οι νυν πάροχοι. Επιπρόσθετα, πολλές από αυτές τις κανονιστικές αγκυλώσεις προκύπτουν από ιστορικές συνθήκες που αν και ξεπεράστηκαν στη πράξη, παρέμειναν στη νομοθεσία υπενθυμίζοντας το πόσο εύκολα κατοχυρώνεται η είσοδος στο ΦΕΚ αλλά το πόσο δύσκολη είναι η απλοποίηση της νομοθεσίας και η μάχη κατά της πολυνομίας.  

Συμπερασματικά, η περαιτέρω βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού σε εθνικό επίπεδο δεν πρέπει να στηρίζεται αποκλειστικά σε θετικές συγκυρίες. Η διατήρηση της τουριστικής άνοιξης στη χώρα μας απαιτεί διοικητική, πολιτική και αυτοδιοικητική στήριξη, κοινωνική αποδοχή, αξιοποίηση των βέλτιστων ευρωπαϊκών πρακτικών, της εμπειρίας των συνεργειών και της συνεργασίας.  

5. Ο ρόλος και η συμβολή της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζει επί δεκαετίες πρωταρχικό ρόλο για τον εκσυγχρονισμό  της ελληνικής οικονομίας και ειδικότερα για τον Τουρισμό.  

Κατά μέσο όρο συνεισφέρει κάθε χρόνο περίπου το 3%  του ΑΕΠ της χώρας σε διαρθρωτική βοήθεια, συνολικά περίπου 80 δις μόνο από το 2000 μέχρι σήμερα. 

Για τη τρέχουσα περίοδο 2014-2020 προβλέπεται για την Ελλάδα συνολικός προϋπολογισμός 25 δις για επενδύσεις σε διάφορους τομείς ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα των μικρο-μεσαίων επιχειρήσεων και να προστατευθεί το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι.  

Ιδιαίτερα για τον τουρισμό, μόνο την περίοδο 2007-2013 χρηματοδοτήθηκαν με 623 εκατομμύρια συγκεκριμένα σχέδια τουριστικού ενδιαφέροντος όπως το αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου, η συντήρηση μνημείων της Ακρόπολης, η διαμόρφωση της παραλίας της Θεσσαλονίκης, και η ανάδειξη σχημάτων γεωτουριστικών και οινολογικού τουρισμού. 

Για την περίοδο 2014-2020 προβλέπεται το ποσό των 557 εκατομμυρίων για να στηριχθούν πολιτιστικές και φυσικής καλλονής τοποθεσίες με στόχο να αυξηθεί ο αριθμός των επισκεπτών και να επεκταθεί η τουριστική περίοδο.

Εδώ μπροστά σε αυτό το επιχειρηματικό ακροατήριο, θα ήθελα να κάνω ειδική αναφορά στο πρόγραμμα COSME που αποσκοπεί στην ενθάρρυνση του επιχειρηματικού πνεύματος και στην  προαγωγή της δημιουργίας και ανάπτυξης Μικρομεσαίων επιχειρήσεων συμπεριλαμβανομένου του Τουρισμού. Χάρη στο πρόγραμμα COSME έχουμε ήδη προχωρήσει στη  συγχρηματοδότηση φορέων που προώθησαν βιώσιμα τουριστικά προϊόντα στην Ελλάδα συμβάλλοντας στη διαφοροποίηση της τουριστικής προσφοράς.

Τέλος, από πέρυσι η Επιτροπή Γιούνκερ έχει  προσθέσει ένα νέο καινοτόμο χρηματοδοτικό μέσο, το Επενδυτικό Σχέδιο Γιούνκερ συνολικού ύψους 315 δις που ήδη παράγει απτά αποτελέσματα μέσω μόχλευσης κοινοτικών πόρων με ιδιωτικά επενδυτικά κεφαλαία.  

Το Σχέδιο Γιούνκερ αφορά και τη χώρα μας. Απαιτούνται όμως ορισμένες προϋποθέσεις που εισάγονται για πρώτη φορά στο πεδίο των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων: Πρώτον, την ανατροπή του μέχρι τώρα γνωστού μοντέλου επιδοματικής αντίληψης και την αντικατάσταση του με την αρχή του επιχειρηματικού ρίσκου. Δεύτερον, την επικέντρωση σε τομείς της νέας οικονομίας όπως το περιβάλλον, η πράσινη ενέργεια, η ψηφιακή οικονομία, η έρευνα και η καινοτομία, όχι πια σε άσφαλτο και τσιμέντο.  Τρίτον, τον διαγωνισμό των επενδυτικών σχεδίων στη βάση της ποιότητας και της αρτιότητας τους, χωρίς κανέναν εκ των προτέρων προκαθορισμένο εθνικό, τομεακό η γεωγραφικό καταμερισμό πόρων. 

Το Σχέδιο Γιούνκερ έχει ήδη στηρίξει πάνω από 120 δις επενδύσεις στη πραγματική οικονομία και δημιουργήσει 150.000 θέσεις εργασίας. Στη χώρα μας έχουν ήδη ενταχθεί πέντε έργα συνολικού ύψους 574 εκατομμυρίων ευρώ. Αυτό αναμένεται να πυροδοτήσει επενδύσεις συνολικής αξίας 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ και να υποστηρίξει πάνω από 1.200 θέσεις εργασίας. Είμαστε ακόμη στην αρχή, τα περιθώρια κι άλλων επενδύσεων είναι μεγάλα, μιας και μόλις τον περασμένο μήνα ανακοινώσαμε την επέκταση του Σχεδίου Γιούνκερ μέχρι το 2020 και μάλιστα με διπλασιασμό των πόρων του.  

Ιδού λοιπόν πεδίο δόξης λαμπρό για όσους έχουν καινοτόμες ιδέες και θέληση για επενδυτικές πρωτοβουλίες. Η Κομισιόν αλλά και η ΕΤΕ έχουν μάλιστα θεσπίσει ειδικές συμβουλευτικές και υποστηρικτικές δομές που τίθενται στη διάθεση των επενδυτών έτσι ώστε τα επενδυτικά σχέδια του να είναι όσο το δυνατόν αρτιότερα.  

6. Ελπιδοφόρο μέλλον αλλά όχι εφησυχασμός  

Το μέλλον του ελληνικού τουρισμού προβάλει θετικό, περισσότερο από ποτέ στην νεότερη ιστορία. Μια σειρά από εξελίξεις στοιχίζονται στη σωστή διάσταση δημιουργώντας ένα μοναδικό αναπτυξιακό  οικοσύστημα για τη περαιτέρω ενδυνάμωση του.  

Η εγχώρια επιχειρηματικότητα του τουρισμού  είναι τώρα σε θέση να εξασφαλίσει την ζήτηση από παλαιές και νέες αγορές συμβάλλοντας και στην ουσιαστική εξομάλυνση της εποχικότητας που αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό του τομέα έως σήμερα. Η ικανοποίηση των πελατών από την παροχή υπηρεσιών στα ελληνικά ξενοδοχεία είναι σημαντικά υψηλότερη από την αντίστοιχη σε διεθνώς ανταγωνιστικούς προορισμούς.

Η βελτίωση του ευρύτερου οικονομικού και επιχειρηματικού κλίματος, η είσοδος στην ελληνική αγορά μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, η ουσιαστική βελτίωση της επιχειρηματικής και οργανωτικής λειτουργίας των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αλλά και η επιτέλους διαφαινόμενη ομαλή εξέλιξη του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων δημιουργεί σταδιακά κλίμα ασφαλείας και προβλεψιμότητας.  

Η στήριξη από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές τόσο σε διαρθρωτικό όσο και σε επενδυτικό και σε κανονιστικό επίπεδο, προσθέτει πόντους στο ανταγωνιστικό μείγμα της χώρας και του τομέα. Όταν οι συνθήκες ωριμάσουν - και πιστεύω ότι δεν βρισκόμαστε μακριά από αυτό το σημείο - η σημερινή βαριά φορολογική συμμετοχή του τουρισμού στη προσπάθεια ανάταξης της οικονομίας ελπίζω ότι θα επανεκτιμηθεί ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο η πηγή που γεννάει πλούτο για τη χώρα αλλά και για τα δημόσια ταμεία. 

Τα μοναδικά μας φυσικά και πολιτιστικά κάλλη αλλά και η αμετάκλητη και βαθιά ριζωμένη παρουσία της χώρας σε όλες τις μορφές ευρωπαϊκής και διεθνούς ολοκλήρωσης (ΕΕ, ΝΑΤΟ, Ευρωζώνη, Σένγκεν) καθορίζει και πολλαπλασιάζει τη σημασία του στίγματος μας στον κόσμο και τη περιοχή.  

Με λίγα λόγια έχουμε  πολλά – αν όχι όλα- από όσα ψάχνουν να αποκτήσουν οι ανταγωνιστές μας.  

Το μέλλον είναι γεμάτο ελπίδα, αλλά δεν δικαιολογεί εφησυχασμό.   

Η Ευρώπη θα σταθεί ως ακλόνητος αρωγός και συμπαραστάτης, αλλά η δουλειά θα πρέπει να γίνει εδώ, σ’ αυτόν τον τόπο, από τους Έλληνες. Η ώρα της ευθύνης είναι τώρα.