Διαπόντια Νησιά- Η δυτικότερη άκρη της Ελλάδας φυλά Θερμοπύλες

Κείμενο – φωτογραφίες: Αλέξανδρος Κατέχης Μ.

Όλοι γνωρίζουν τη Γαύδο, το Καστελόριζο, τη Στρογγυλή και το Ορμένιο του Έβρου. Λίγοι όμως φαίνεται να ξέρουν το δυτικότερο σημείο της χώρα μας, τα Διαπόντια Νησιά. Ένα υπέροχο σύνολο νησιών βορειοδυτικά της Κέρκυρας, κόσμημα ολόκληρου του Ιονίου πελάγους!

Τα Διαπόντια, που βρίσκονται σε απόσταση 10 χλμ. από την Κέρκυρα, 43 χλμ. από το ακρωτήριο του Οτράντο και 48 χλμ από τη Σάντα Μαρία ντι Λέουκα της Ιταλίας, αποτελούνται από τρία μεγαλύτερα νησιά, τους Οθωνούς, την Ερείκουσσα και το Μαθράκι (1217 κάτοικοι κατά την απογραφή του 2011) και από 9 ακατοίκητες βραχονησίδες. (Tο νησί Σάσων, δυτικά της Αλβανίας, θεωρείται ως μέρος των Διαποντίων νήσων.)

Σύντομη ιστορική αναδρομή

Η συνθήκη που υπογράφηκε στις 29 Μαρτίου 1864 μεταξύ των τριών Μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και του Βασιλείου της Ελλάδας, τα Ιόνια Νησιά (και Διαπόντια νησιά) πέρασαν οριστικά στην ελληνική κυριαρχία στις 21 Μαΐου. Στις 5 Οκτωβρίου, 1864 η Ιόνιος Βουλή πραγματοποίησε την σύγκληση για ένωση με την Ελλάδα υπό το βασιλιά Γεώργιο Α. Από το 1869 μέχρι το 1912 οι Οθωνοί, το Μαθράκι και η Ερείκουσα σχημάτιζαν τον Δήμο Διαποντίων με τους Οθωνούς ως πρωτεύουσα. Το 1913, η Ελλάδα εκκένωσε τη Σάσωνα.

Τα Διαπόντια έχουν να επιδείξουν πλούσια ναυτική και ναυτιλιακή ιστορία. Πλήθος ανδρών ασχολήθηκαν με την ναυτιλία. Ενδεικτικά, το 1875 το 67% των επαγγελματιών των Οθωνών ήταν ναύτες και άλλο ένα 13% πλοίαρχοι. Μέχρι τα μέσα του 20ού ο οθωνιώτικος εμπορικός στόλος ταξίδευε σε πολλά λιμάνια της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας, ενώ πολλοί κάτοικοι διέθεταν ιστιοφόρα σκάφη. Εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του νησιού, μετέφεραν αγροτικά και βιομηχανικά προϊόντα από και προς την Ήπειρο, τις αλβανικές ακτές, την Αυστροουγγαρία, την Ιταλία και τη Μάλτα, ενώ διακινούσαν και το ντόπιο και το κερκυραϊκό λάδι. Πολλοί Διαπόντιοι ναυτικοί χάθηκαν στη θάλασσα. Ένα μνημείο στο λιμάνι του Άμμου Οθωνών το υπενθυμίζει, αφιερωμένο στους ναυτικούς που χάθηκαν σε ναυάγιο του 1991.

Οθωνοί

Με έκταση 11 τ.χλμ είναι το μεγαλύτερο των Διαπόντιων και αποτελεί το δυτικότερο σημείο της Ελλάδος με 392 κάτοικους κατά την απογραφή του 2011. Ο πληθυσμός του νησιού τους καλοκαιρινούς μήνες πολλαπλασιάζεται καθώς, όπως και τα άλλα Διαπόντια, κατακλύζεται από ντόπιους αλλά και εκατοντάδες Ιταλούς και Έλληνες τουρίστες. Πρόκειται για ένα τουριστικό μέρος, κατάλληλο για ιστιοπλοϊκή περιήγηση και για ήσυχες διακοπές. Το καράβι αφήνει τον επισκέπτη στον Αμμο, ένα όρμο, με ωραία παραλία και συγκεντρωμένα τα λιγοστά μαγαζιά.

Στους Οθωνούς υπάρχουν πάνω από 15 οικισμοί με 10-20 περίπου σπίτια ο καθένας με παλαιότερο το ‘’Χωριό’’.

Στο βορειοανατολικό άκρο, στο ακρωτήριο Καστρί, σε υψόμετρο 100μ., κοντά στα ερείπια του ενετικού οχυρού υπάρχει ο φάρος του νησιού. Κατασκευάστηκε το 1872, έχει ύψος 13μ. Στο νησί υπάρχει ένα πλήθος από μονοπάτια που δημιούργησαν και χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του νησιού και σήμερα είναι και πάλι διανοιγμένα χάρις στις υπηρεσίες της δημοτικής αρχής αλλά και πολλών ιδιωτικών πρωτοβουλιών. Δίνουν την δυνατότητα σε ντόπιους και επισκέπτες να τα διανύσουν και να φτάσουν περπατώντας σε κάθε συνοικισμό.

Το Ημεροβίγλι που είναι η υψηλότερη κορυφή του νησιού, με ύψος πάνω από 390 μέτρα είναι εύκολα προσβάσιμο σε σύντομο χρονικό διάστημα χάρις στο παραδοσιακό μονοπάτι (1300 μέτρα μήκος, διανοιγμένο με ιδιωτική πρωτοβουλία ντόπιων) και οδηγεί στην κορυφή του νησιού.

Oι περισσότερες ακτές είναι απότομες και βραχώδεις ενώ στα δυτικά υπάρχει η πανέμορφη παραλία ‘’Άσπρη Άμμος’’ με την σπηλιά της ‘’Kαλυψώς’’ και Bόρεια ο όρμος ’’Φύκι’’. Τα  ‘’Αυλάκια’’ είναι το αλιευτικό καταφύγιο των Οθωνών, στο οποίο βρίσκεται και το ημιτελές νέο λιμάνι του νησιού, πλάι στον παραθαλάσσιο οικισμό ‘Αμμος.

Οι Οθωνοί, όπως και τα άλλα Διαπόντια Νησιά, εξυπηρετούνται από στρατιωτικούς ιατρούς ενώ στο νησί υπάρχει λιμενικός και αστυνομικός σταθμός. Διαθέτουν ελικοδρόμιο το οποίο όμως δεν χρησιμοποιείται και μένει εδώ και χρόνια κλειστό όπως και στην Ερείκουσσα. Πάγια αιτήματα των μόνιμων κατοίκων είναι η ολοκλήρωση του λιμένα του νησιού, ο εκσυγχρονισμός της ηλεκτροδότησης, η διασύνδεση του νησιού με νέο πλοίο, καθώς με το υπάρχον, το νησί μένει αποκομμένο αρκετές ημέρες κάθε χρόνο, η τοποθέτηση εναερίτη της Δ.Ε.Η τους χειμερινούς μήνες, η επαναδημιουργία του ‘’Δήμου Διαποντίων’’ που καταργήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα αλλά και η δημιουργία στρατιωτικού φυλακίου ή και στρατοπέδου στο νησί για να νοιώθουν περισσότερη ασφάλεια.

Ερείκουσσα

Σε απόσταση 6 μιλίων βόρεια από τη Κέρκυρα, βρίσκεται η Ερεικούσσα, το βορειότερο από τα Διαπόντια με 496 κάτοικους κατά την απογραφή του 2011.

Το όνομα της, το οφείλει στον θάμνο Ρέικι, από τους οποίους είναι γεμάτο το νησί και οι οποίοι ανθίζουν τον Οκτώβριο.

Ένα από τα ωραιότερα σημεία του νησιού είναι το ‘’Πέρα Κάτεργο’’ όπου η θέα γίνεται πιο άγρια. Το Πέρα Κάτεργο, είναι το μοναδικό σημείο του νησιού που καλύπτεται από πέτρα, πολύτιμη πρώτη ύλη για τις ανάγκες του νησιού των περασμένο αιώνα.

Όσον αφορά τις παραλίες, αυτή στον οικισμό ‘’Πόρτο’’, είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή. Συνολικά στην Ερείκουσα υπάρχουν 6 οικισμοί με 20 περίπου σπίτια ο καθένας. Δεν πρέπει επίσης να ξεχάσει ο ταξιδιώτης να επισκεφθεί την ακτή Μπραγκίνι, ώστε απολαύσει τα υπέροχα νερά της όσο και για να θαυμάσει την βλάστηση που καλύπτει το τοπίο στο σύνολό του.

Το μοναδικό της λιμάνι, το Πόρτο, ανακατασκευασμένο το 2018 με θαυμάσια παραλία και αξιόλογες εγκαταστάσεις, συνδέεται με το λιμάνι της Κέρκυρας.

Αίτημα των μόνιμων κατοίκων είναι, και εδώ, ο εκσυγχρονισμός της ηλεκτροδότησης και της συγκοινωνίας με νέο και γρηγορότερο πλοίο (αλλά και η τοποθέτηση A.T.M. κάτι που λείπει και από τα τρία νησιά). Στο νησί λειτουργούσε μέχρι πρότινος, το μοναδικό μονοθέσιο σχολείο των Διαποντίων αλλά έκλεισε λόγο μετακίνησης του μοναδικού του μαθητή στην Αθήνα. Παρά τις εξαγγελίες για παροχή κινήτρων σε νέες οικογένειες για να εγκατασταθούν στα Διαπόντια, κάτι τέτοιο μέχρι σήμερα παραμένει μόνο υπόσχεση…)

Μαθράκι

Με έκταση 3 τ.χλμ, είναι το μικρότερο από τα Διαπόντια (329 κάτοικοι κατά την απογραφή του 2011). Βρίσκεται δυτικά της Κέρκυρας και απέχει 4,5 ν.μ. από τον Άγιο Στέφανο. Λιμάνι του είναι οι Πλάκες που συνδέονται με την Κέρκυρα, από το λιμάνι του Αγίου Στεφάνου και από το Σιδάρι.

Στα δύο άκρα του νησιού είναι χτισμένα τα δυο χωριά του, το Άνω και το Kάτω Mαθράκι. Διαθέτει δύο ξενοδοχεία και γραφικά ταβερνάκια. Η πιο μαγευτική παραλία του είναι το Πορτέλο. Μια αχανής αμμουδιά τριών χιλιομέτρων με ρηχά νερά.

Στο Μαθράκι υπάρχουν πολλοί οικισμοί που συνδέονται μεταξύ τους με γραφικά μονοπάτια. Αξιοσημείωτα μέρη είναι ο όρμος Φύκι, η νησίδα Τραχιά, ο παλιός λιμένας με το γραφικό οικισμό και οι Απιδιές με το μικρό λιμανάκι για αλιευτικές βάρκες.

Στο νησί λειτουργεί μονάδα αφαλάτωσης. Δεν διαθέτει ελικοδρόμιο αλλά έχει δρομολογηθεί η κατασκευή του. Το λιμάνι δεν είναι λειτουργικό και συχνά οι κάτοικοι του νησιού μένουν αποκομμένοι… Πολλά έργα στο νησί έχουν χρηματοδοτηθεί από ομογενείς, κάτι που ισχύει και για τα άλλα δύο Διαπόντια.

Παρά τις αντιξοότητες, σήμερα, οι λιγοστοί και μεγάλης ηλικίας κάτοικοι των Διαποντίων Νήσων, παραμένουν στα νησιά τους, απολαμβάνοντας τις αναρίθμητες ομορφιές του τόπου τους, πασχίζοντας για μια καλύτερη διαβίωση, μέσα από πολλές κακουχίες και ξεμένοντας πολλές φορές από πράγματα που για μερικούς από εμάς μοιάζουν αυτονόητα (ρεύμα, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.λ.π) και έχοντας εδώ και χρόνια τις ίδιες ανάγκες αλλά και τα ίδια αιτήματα, όπως καλύτερη συγκοινωνιακή κάλυψη. Η αδιαφορία από το κράτος (που αδυνατεί ή που απλά δεν θέλει να καταλάβει την σπουδαιότητα αυτού του τόπου), όσο και από πολλούς κατοίκους, έχουν φέρει τα νησιά αυτά σε παρακμή και ο κίνδυνος ολοκληρωτικής εγκατάλειψης μοιάζει πραγματικός.

Πολλοί είναι όμως αυτοί που δεν δέχονται να αποσπαστούν από την πατρίδα τους ενώ αρκετοί επιλέγουν να γυρίσουν πλέον μόνιμα από την Αμερική αλλά και από άλλα μέρη της Ελλάδος για να ζήσουν, έστω, τα τελευταία χρόνια τις ζωής τους εκεί. Στα χρόνια της κρίσης, μεγάλο, είναι το ενδιαφέρον για μόνιμη εγκατάσταση και επιχειρηματική δραστηριότητα στα νησιά πολλών Διαπόντιων που διαμένουν στην Κέρκυρα ενώ το επενδυτικό ενδιαφέρον ντόπιων και ξένων είναι υψηλότερο σε σχέση με άλλες εποχές.

Τα Διαπόντια Νησιά, που αρκετές φορές μοιάζουν παραμελημένα από το κεντρικό κράτος, αποτελούν όμως αναπόσπαστο κομμάτι της χώρας μας και οι κάτοικοι τους υψώνουν την ελληνική σημαία, σε πείσμα εκείνων που τα βλέπουν ως αμελητέα ποσότητα ή ακόμα και ως μελλοντική τους λεία…