Στο Σταυροδρόμι της Αλλαγής: Ο Τουρισμός το 2025 και ο Ρόλος της Ελλάδας

• Του Δημήτρη Σταθόπουλου

Η Διεθνής Έκθεση Τουρισμού ITB Berlin αποτελεί εδώ και χρόνια μια κομβική πλατφόρμα για τη διάδοση πρωτοποριακών ερευνών και στρατηγικών αναλύσεων για την πορεία του παγκόσμιου τουρισμού. Πρόσφατες μελέτες που παρουσιάστηκαν στην ITB Berlin 2025 αναδεικνύουν έναν κλάδο σε δυναμική μετάβαση, που χαρακτηρίζεται από ισχυρή μετα-πανδημική ανάκαμψη, επιταχυνόμενη τεχνολογική ενσωμάτωση και εντατικοποιημένη εστίαση στη βιωσιμότητα.

Μετα-πανδημική Ανάκαμψη και Μεταβαλλόμενη Δυναμική της Αγοράς

Το Παγκόσμιο Εξερχόμενο Ταξίδι Φτάνει τα Προ-Κρίσης Επίπεδα

Ο διεθνής τουρισμός σημείωσε ορόσημο ανάκαμψης το 2024, με τα εξερχόμενα ταξίδια να αυξάνονται κατά 13% σε ετήσια βάση, φτάνοντας τα επίπεδα του 2019. Η αναζωπύρωση αυτή τροφοδοτήθηκε από τη συσσωρευμένη ζήτηση, ιδιαίτερα στην Ασία, όπου τα εξερχόμενα ταξίδια εκτινάχθηκαν κατά 33%, παρότι παραμένουν 15% κάτω από τα επίπεδα αιχμής. Η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική παρουσίασαν σταθερότερη ανάπτυξη, ξεπερνώντας τα προ-πανδημικά νούμερα κατά 9% και 7% αντίστοιχα.

Η Ισπανία διατήρησε τη θέση της ως ο πιο επισκέψιμος προορισμός παγκοσμίως, ακολουθούμενη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία και την Ιταλία, αντανακλώντας τις διαχρονικές προτιμήσεις για τον πολιτιστικό και αστικό τουρισμό. Αξιοσημείωτα, η αναβίωση του επαγγελματικού τουρισμού - ένας τομέας που υστερούσε κατά τις αρχικές φάσεις ανάκαμψης - συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη του 2024, με τον τουρισμό MICE (Συναντήσεις, Κίνητρα, Συνέδρια, Εκθέσεις) να ανακάμπτει στο 85% των επιπέδων δραστηριότητας του 2019.

Περιφερειακές Ανισότητες και Μετασχηματισμοί των Αγορών Προέλευσης

Η άνιση γεωγραφική ανάκαμψη υπογραμμίζει διαρθρωτικές αλλαγές στον παγκόσμιο τουρισμό. Ενώ οι ταξιδιώτες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής επανέλαβαν γρήγορα τα διεθνή ταξίδια, οι αγορές της Ασίας-Ειρηνικού γνώρισαν καθυστερημένη αναζωογόνηση λόγω παρατεταμένων συνοριακών περιορισμών και οικονομικών αβεβαιοτήτων.

Ο εξερχόμενος τομέας της Κίνας, αν και ανακάμπτει με πιο αργό ρυθμό από ό,τι αναμενόταν, έδειξε ελπιδοφόρα σημάδια: το 75% των ενδιαφερομένων του κλάδου που συμμετείχαν στην έρευνα της ITB China Travel Trends Report 2024/25 προέβλεψαν πλήρη ανάκαμψη μέχρι τα τέλη του 2025, τροφοδοτούμενη από ταξιδιώτες της γενιάς Ζ που δίνουν προτεραιότητα σε εξατομικευμένα δρομολόγια με έμφαση στις εμπειρίες.

Τεχνολογική Διαταραχή και η Άνοδος της Τεχνητής Νοημοσύνης

Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως Καταλύτης για Λειτουργική και Εμπορική Καινοτομία

Η Έκθεση ITB για τα Ταξίδια και τον Τουρισμό 2025/2026 προσδιορίζει την τεχνητή νοημοσύνη ως την πιο μετασχηματιστική δύναμη που αναδιαμορφώνει τον τουρισμό, με το 68% των επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα να δίνουν προτεραιότητα στην ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης για την εξυπηρέτηση πελατών, τη δυναμική τιμολόγηση και την προγνωστική ανάλυση.

Ο Glenn Fogel, Διευθύνων Σύμβουλος της Booking Holdings, τόνισε την ικανότητα της γενεσιουργικής τεχνητής νοημοσύνης να ενισχύσει την υπερ-εξατομίκευση, δηλώνοντας: "Οι μηχανές συστάσεων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη τώρα επιμελούνται ταξιδιωτικές επιλογές που ευθυγραμμίζονται όχι μόνο με την προηγούμενη συμπεριφορά, αλλά και με συναισθηματικές καταστάσεις πραγματικού χρόνου που συνάγονται από τις αλληλεπιδράσεις των χρηστών".

Βιωσιμότητα και Αντοχή στην Κλιματική Αλλαγή

Απανθρακοποίηση Επαγγελματικών Ταξιδιών: Προκλήσεις και Λύσεις

Το Βραβείο Μελετών DGT-ITB 2024 αναγνώρισε το πρωτοποριακό έργο του Adrian Müller για την απανθρακοποίηση των εταιρικών ταξιδιών, που αντιπροσωπεύουν το 8-12% των παγκόσμιων εκπομπών τουρισμού. Η έρευνά του υποστηρίζει υβριδικά μοντέλα εκδηλώσεων, εργαλεία προϋπολογισμού άνθρακα και αλλαγές εντολών προς τις σιδηροδρομικές μεταφορές για επαγγελματικά ταξίδια μικρών αποστάσεων.

Παράλληλα, η ITB Berlin 2025 είδε την έναρξη της Πρωτοβουλίας MICE με Ουδετερότητα Άνθρακα, μιας κοινοπραξίας 42 παγκόσμιων εταιρειών που δεσμεύονται να μειώσουν τις εκπομπές ανά συμμετέχοντα σε εκδηλώσεις κατά 50% πριν από το 2030.

Εξελισσόμενες Καταναλωτικές Συμπεριφορές και Οικονομία Εμπειρίας

Η Άνοδος του "Bleisure" και των Ταξιδιών Πολλών Γενεών

Αναλύσεις δεδομένων κρατήσεων αποκαλύπτουν ότι το 43% των επαγγελματιών ταξιδιωτών τώρα επεκτείνουν τα επαγγελματικά τους ταξίδια σε διαμονές αναψυχής, θολώνοντας τα παραδοσιακά τμήματα της αγοράς. Αυτή η τάση "bleisure" ευθυγραμμίζεται με την προτίμηση των νεότερων ταξιδιωτών για ευέλικτες, υβριδικές εμπειρίες.

Ταυτόχρονα, τα ταξίδια πολλών γενεών έχουν αυξηθεί, με τα ταξίδια οικογενειακών συναντήσεων να αντιπροσωπεύουν το 22% των πολυτελών κρατήσεων το 2024 - μια αύξηση 14% από το 2019.

Προκλήσεις Εργατικού Δυναμικού και Ανάπτυξη Ταλέντων

Αντιμετώπιση της Έλλειψης Ειδικευμένου Εργατικού Δυναμικού

Παρά την ανάκαμψη του τουρισμού, ο τομέας αντιμετωπίζει μια κρίσιμη έλλειψη 1,2 εκατομμυρίων ειδικευμένων εργαζομένων παγκοσμίως, που επιδεινώνεται από τη φθορά της εποχής της πανδημίας και τις μεταβαλλόμενες επαγγελματικές φιλοδοξίες.

Η Έκθεση ITB για τα Ταξίδια και τον Τουρισμό 2025 υποστηρίζει συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την αναβάθμιση της επαγγελματικής κατάρτισης, δίνοντας έμφαση στον ψηφιακό αλφαβητισμό και τη διαχείριση βιωσιμότητας. Η πρωτοβουλία της Γερμανίας "Tourism Talent 2030", που παρουσιάστηκε στην ITB Berlin 2025, χρησιμεύει ως μοντέλο, προσφέροντας επιδοτούμενα προγράμματα αναβάθμισης δεξιοτήτων στην ανάλυση τεχνητής νοημοσύνης και τη λογιστική άνθρακα.

Ελληνική Τουριστική Αγορά: Πώς Ανταποκρίνεται στις Παγκόσμιες Τάσεις

Η Ελλάδα, ως πρωταγωνιστής στον μεσογειακό τουρισμό, εμφανίζει ισχυρά σημεία σύγκλισης με τις παγκόσμιες τάσεις που αναδείχθηκαν στην ITB Berlin. Σύμφωνα με στοιχεία του ΣΕΤΕ, ο ελληνικός τουρισμός σημείωσε εντυπωσιακή ανάκαμψη το 2024, με τις αφίξεις να ξεπερνούν τα 33 εκατομμύρια, υπερβαίνοντας κατά 8% τα επίπεδα ρεκόρ του 2019. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, με τους "ώμους" της σεζόν (Απρίλιο-Μάιο και Οκτώβριο-Νοέμβριο) να παρουσιάζουν αύξηση 17%, αντανακλώντας την παγκόσμια στροφή προς πιο διασπαρμένα και λιγότερο εποχικά ταξιδιωτικά μοτίβα.

Στον τομέα της τεχνολογίας, ελληνικές startup όπως η Ferryhopper και η Blueground πρωτοπορούν στην ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης, με την πρώτη να αναπτύσσει προγνωστικά μοντέλα για τη ζήτηση ακτοπλοϊκών δρομολογίων και τη δεύτερη να αξιοποιεί αλγόριθμους για τη βελτιστοποίηση τιμολόγησης μακροχρόνιων καταλυμάτων. Παράλληλα, το Υπουργείο Τουρισμού υλοποιεί την πρωτοβουλία "Sustainable Greece 2030", που ευθυγραμμίζεται με τους στόχους απανθρακοποίησης που συζητήθηκαν στην ITB, εστιάζοντας σε προορισμούς όπως η Αστυπάλαια που μετατρέπεται σε "πράσινο νησί" με ηλεκτρική κινητικότητα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ιδιαίτερα έντονη είναι η ανταπόκριση της Ελλάδας στην τάση του "bleisure", με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο να καταγράφει αύξηση 28% στη ζήτηση για συνδυασμένα επαγγελματικά-προσωπικά ταξίδια το 2024. Αυτό οδήγησε σε αναβάθμιση υποδομών συνεδρίων σε προορισμούς όπως η Θεσσαλονίκη, η Ρόδος και το Ηράκλειο, ενώ η Αθήνα κατατάσσεται πλέον στους κορυφαίους 20 προορισμούς παγκοσμίως για "ψηφιακούς νομάδες" σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση Work From Anywhere Index.

Η πρόκληση της έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού παραμένει οξεία, με εκτιμήσεις του ΙΝΣΕΤΕ να κάνουν λόγο για 55.000 κενές θέσεις στον ελληνικό τουρισμό το 2024. Σε απάντηση, δημιουργήθηκε η πλατφόρμα "Tourism Skills Academy", μια σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα που στοχεύει στην ταχεία κατάρτιση 15.000 επαγγελματιών σε αναδυόμενες δεξιότητες έως το 2026, με έμφαση στην ψηφιακή εξυπηρέτηση και τη διαχείριση βιώσιμου τουρισμού.

Πλοήγηση σε ένα Αντιφατικό Μέλλον

Το οικοσύστημα έρευνας της ITB Berlin σκιαγραφεί την εικόνα ενός κλάδου σε σημείο καμπής. Η αναζωογόνηση του τουρισμού στα προ-πανδημικά επίπεδα κρύβει υποκείμενες ευπάθειες: κλιματικές πιέσεις, εργασιακή αστάθεια και γεωπολιτικοί κίνδυνοι απειλούν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη. Ωστόσο, παράλληλες εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη, τις βιώσιμες πρακτικές και την καινοτομία με επίκεντρο τον καταναλωτή προσφέρουν διαδρομές προς την ανθεκτικότητα.

Τρεις προτεραιότητες αναδύονται για τους ενδιαφερόμενους:

• Ενσωμάτωση της Απανθρακοποίησης στα Βασικά Επιχειρηματικά Μοντέλα: Πέρα από την αντιστάθμιση, οι διαχειριστές πρέπει να επανασχεδιάσουν τις προσφορές τους γύρω από μεταφορές χαμηλών εκπομπών και ενεργειακά αποδοτικές υποδομές.
• Επένδυση στο Μέλλον του Εργατικού Δυναμικού: Η γεφύρωση του χάσματος δεξιοτήτων απαιτεί επανεφεύρεση της τουριστικής εκπαίδευσης, με προγράμματα σπουδών που δίνουν έμφαση στις ψηφιακές, περιβαλλοντικές και διαπολιτισμικές ικανότητες.
• Υπεύθυνη Αξιοποίηση Δεδομένων: Καθώς η εξατομίκευση βαθαίνει, η διαφανής διακυβέρνηση δεδομένων θα διαφοροποιήσει τις ηθικές μάρκες σε μια αγορά με αυξανόμενη συνείδηση της ιδιωτικότητας.

Το θέμα του Συνεδρίου ITB Berlin 2025, «Πρωτοπορήστε στη Μετάβαση στα Ταξίδια και τον Τουρισμό. Μαζί.», ενσωματώνει το συνεργατικό ήθος που απαιτείται για τη μετατροπή αυτών των προκλήσεων σε ευκαιρίες. Ενώνοντας υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, εταιρείες και κοινότητες, ο τομέας μπορεί να εξελιχθεί από κινητήρια δύναμη οικονομικής ανάπτυξης σε καταλύτη για παγκόσμια βιωσιμότητα και δίκαιη ανάπτυξη.