Σουηδία: Πώς συμβαδίζει η πράσινη μετάβαση με την ανάπτυξη;

• Από το 1990 μέχρι σήμερα η Σουηδία έχει μειώσει τις εκπομπές «αερίων του θερμοκηπίου» κατά 80% διπλασιάζοντας ταυτοχρόνως την οικονομική της παραγωγή. Πώς τα καταφέρνει; Η απάντηση στο ρεπορτάζ της DW, που ακολουθεί....

Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα στην πράσινη μετάβαση είναι το πώς μπορεί ένα κράτος να προστατεύσει το κλίμα, χωρίς ταυτοχρόνως να ζημιώσει την οικονομική ανάπτυξη. Και τώρα η Σουηδία φαίνεται να έχει βρει τη μαγική συνταγή.

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος η Σουηδία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των ευρωπαϊκών κρατών στη μείωση εκπομπής των αερίων που προκαλούν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου».

Ήδη από το 1990 η Σουηδία εκπέμπει πέντε φορές λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα κατά κεφαλήν σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Από τότε μέχρι σήμερα η χώρα έχει μειώσει κατά 80% τις εκπομπές αερίων, τη στιγμή που ο αντίστοιχος μέσος όρος στην ΕΕ βρίσκεται μόλις στο 30%.

Και όλα αυτά τη στιγμή που η Σουηδία, μία χώρα με ισχυρή βιομηχανία που παράγει χάλυβα, τσιμέντο και αυτοκίνητα, έχει επιπλέον διπλασιάσει την οικονομική της ανάπτυξη. Πώς τα έχει καταφέρει;

Επενδύσεις σε πράσινες πηγές ενέργειας
Η σκανδιναβική χώρα έχει ορισμένα σημαντικά πλεονεκτήματα: το 70% του εδάφους της αποτελείται από δασικές εκτάσεις, οι οποίες συμβάλλουν τα μέγιστα στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Επίσης, η Σουηδία έχει ισχυρούς ανέμους, όπως και βουνά, ρέματα και λίμνες – ένα τοπίο ιδανικό για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Η Σουηδία συνειδητοποίησε από νωρίς τη δυναμική του περιβάλλοντός της και ξεκίνησε εξίσου νωρίς να επενδύει στην ανανεώσιμη ενέργεια. «Η Σουηδία έχει υδροηλεκτρική ενέργεια εδώ και πάνω από έναν αιώνα», τονίζει ο Ματίας Γκόλντμαν, ιδρυτής της σουηδικής Γραμματείας 2030, ο οποίος εργάζεται με σκοπό να καταφέρει η χώρα να επιτύχει τους κλιματικούς της στόχους στον εθνικό τομέα μεταφορών.

Από τη δεκαετία του 1970 και την πετρελαϊκή κρίση η Σουηδία είχε ξεκινήσει ήδη να μειώνει το μερίδιο ορυκτών καυσίμων στο ενεργειακό της μείγμα, επενδύοντας ταυτοχρόνως στην πυρηνική ενέργεια. Σήμερα το 70% της ενέργειας στη χώρα παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – και οι εκπομπές αερίων κατά την παραγωγή ενέργειας είναι σχεδόν μηδενικές.

Πρόοδος και στην παραγωγή θερμότητας
Μάλιστα, η Σουηδία δεν έχει εκμηδενίσει το μερίδιο ορυκτών καυσίμων μονάχα στην παραγωγή ενέργειας, αλλά και θερμότητας.

Η χώρα έχει επενδύσει εδώ και καιρό στην τηλεθέρμανση, δηλαδή σε συστήματα θέρμανσης των κτηρίων με κεντρικούς καυστήρες και ένα ειδικό δίκτυο αγωγών.

«Για  την εγκατάσταση τέτοιων υποδομών είναι απαραίτητη η συνεργασία της κυβέρνησης και του ιδιωτικού τομέα», επισημαίνει η Άσα Πέρσον, σύμβουλος της σουηδικής κυβέρνησης σε κλιματικά ζητήματα. Αν και υψηλότερου κόστους, τέτοια συστήματα έχουν μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση, πλεονέκτημα μεγάλης σημασίας για μία χώρα με τόσο κρύο όπως η Σουηδία.

Επιπλέον, τα συστήματα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν με διάφορα είδη καυσίμων. Παλιότερα η Σουηδία χρησιμοποιούσε για παράδειγμα πετρέλαιο και άνθρακα, ενώ από τη δεκαετία του 1990 η χώρα επένδυσε στη χρήση βιομάζας. Σήμερα το 97% της θερμότητας που παράγεται στη χώρα προέρχεται από βιοκαύσιμα και καύση αποβλήτων.

«Μέσα στα τελευταία 30 χρόνια η Σουηδία κατάφερε να μειώσει τις εκπομπές της στους τομείς της ενέργειας και της θερμότητας κατά 70%, γεγονός που αποδεικνύει πως οι μεγάλες, θαρραλέες αλλαγές είναι εφικτές», προσθέτει η Πέρσον.

Κίνητρα για ιδιώτες και επιχειρήσεις

Σε αυτό το διάστημα η χώρα έχει εφαρμόσει σαφείς στρατηγικές για το κλίμα, επιβάλλοντας για παράδειγμα έναν από τους υψηλότερους φόρους για το διοξείδιο του άνθρακα, τόσο σε βιομηχανίες όσο και σε ιδιώτες.

«Για μας τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: είτε κάνουμε κάτι που είναι επιβλαβές για το περιβάλλον και πληρώνουμε τον αντίστοιχο φόρο, είτε κάνουμε κάτι που είναι πιο ωφέλιμο για το περιβάλλον και δεν φορολογούμαστε», λέει ο Γκόλντμαν.

Όπως έδειξε έρευνα του 2019, η σουηδική φορολογία για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ήταν αυτή ακριβώς που οδήγησε σε μία μέση ετήσια μείωση 6% των εκπομπών αερίων στον τομέα των μεταφορών. Ταυτοχρόνως αποτέλεσε επίσης κίνητρο για την επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης στους κλάδους της παραγωγής ενέργειας και θερμότητας, ωθώντας ιδιώτες και επιχειρήσεις να στραφούν στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

«Η περιβαλλοντική και κλιματική πολιτική στη Σουηδία τυγχάνει ευρείας αποδοχής και στήριξης και η χώρα μπορεί να καυχιέται πως αποτελεί μία από τους πρωτοπόρους του συγκεκριμένου τομέα», αναφέρει η Πέρσον.

Καθώς μάλιστα σχεδόν όλα τα πολιτικά κόμματα τάσσονται υπέρ της κλιματικής αυτής πολιτικής, διασφαλίζεται πως οι εν λόγω στρατηγικές θα συνεχίσουν να ακολουθούνται ακόμη και σε περίπτωση αλλαγής της κυβέρνησης.

Οι επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία
Πάντως υπάρχουν ορισμένοι κλάδοι στη Σουηδία που δεν έχουν σημειώσει εξίσου εντυπωσιακή πρόοδο στην απανθρακοποίηση, όπως οι τομείς των μεταφορών και της γεωργίας, που αποτελούν και τις μεγαλύτερες πηγές εκπομπών αερίων της χώρας.

Μετά την πρόσφατη ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία η συντηρητική κυβέρνηση της Στοκχόλμης απέσυρε ορισμένες σημαντικές στρατηγικές και μείωσε τον φόρο στη βενζίνη και το ντίζελ κατά 25% - με αποτέλεσμα η Σουηδία να γίνει μία από τις χώρες με τις χαμηλότερες τιμές βενζίνης και ντίζελ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ακόμη, εισήγαγε και άλλα μέτρα που έκαναν πολύ πιο οικονομική την οδήγηση αυτοκινήτων, προκειμένου να στηρίξει τα νοικοκυριά, καταργώντας παράλληλα ορισμένα από τα κίνητρα για την αγορά ηλεκτροκίνητων οχημάτων.

«Αυτήν τη στιγμή αυξάνουμε τις εκπομπές κατά περίπου 5 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ανά έτος. Πρόκειται πραγματικά για τη μεγαλύτερη αύξηση των εκπομπών στον τομέα των μεταφορών στην ιστορία της Σουηδίας», δηλώνει ο Γκόλντμαν.

Ο ειδικός ωστόσο εκτιμά πως αυτό το πισωγύρισμα δεν θα κρατήσει πολύ. Η κυβέρνηση υποσχέθηκε πως τα νέα αυτά μέτρα είναι σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Και ούτως ή άλλως η Σουηδία μπορεί ακόμη να πετύχει τους στόχους της για τον τομέα των μεταφορών: να επιτευχθεί δηλαδή μία μείωση των εκπομπών κατά 70% μεταξύ 2010 και 2030.

Σημαντικά μαθήματα για άλλες χώρες
Το success story της Σουηδίας μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο μάθημα για πολλές άλλες χώρες, δείχνοντάς τους πώς μπορούν να παράξουν ενέργεια ελαχιστοποιώντας τις εκπομπές «αερίων του θερμοκηπίου».

Ο Γκόλντμαν προτρέπει τις υπόλοιπες χώρες να βρουν τους κύριους τρόπους με τους οποίους επηρεάζουν το κλίμα και το πού μπορούν να κάνουν τη μεγαλύτερη διαφορά, εστιάζοντας η κάθε μία στα δικά της πλεονεκτήματα. Κάθε χώρα είναι διαφορετική, το σημαντικό όμως είναι να αποφασίσει να επιδιώξει ενεργά και έμπρακτα την πράσινη μετάβαση.

«Το μεγαλύτερο μάθημα από τη Σουηδία είναι πως χρειάζεται μία στενή συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης, του ιδιωτικού τομέα, αλλά και της τοπικής διοίκησης. Έτσι, μπορεί να υπάρξει κοινή επιδίωξη των συστηματικών λύσεων, όπως και να αναληφθεί ευκολότερο ο κίνδυνος των μεγάλων μακροπρόθεσμων επενδύσεων. Αυτός ήταν ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν σημαντικά στην επιτυχημένη απανθρακοποίηση της Σουηδίας», συμφωνεί η Πέρσον.

Πηγή: DW

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς