Γιώργος Βερνίκος: Για ένα νέο κεφάλαιο στον κοινωνικό διάλογο

Του Γιώργου Βερνίκου (*)

Η λειτουργία των Οικονομικών και Κοινωνικών Επιτροπών (ΟΚΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζεται στον τριμερή διαχωρισμό των οργανωμένων συμφερόντων. Η συμμετοχή τους στις τελικές πολιτικές αποφάσεις εδραιώνει τη δημοκρατία και συνδέεται με την προσπάθεια εκσυγχρονισμού της κεντρικής διοίκησης και της νομοθετικής εξουσίας στα κράτη-μέλη.  Η ελληνική ΟΚΕ από το 2001 αποτελεί και συνταγματικό θεσμό, με αποστολή «τη διεξαγωγή του κοινωνικού διαλόγου για τη γενική πολιτική της χώρας και ιδίως για τις κατευθύνσεις της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής» (άρθρο 82, παρ. 3 του Συντάγματος).

Ο θεσμοθετημένος κοινωνικός διάλογος στην Ελλάδα έχει συναντήσει πολλές δυσκολίες.  Πολλοί τον επικαλούνται, αλλά λίγοι πραγματικά τον πιστεύουν. Υπάρχει δυσπιστία της κεντρικής εξουσίας σε θεσμούς συμμετοχής και κοινωνικού διαλόγου. Τα προγράμματα δε δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας το πρόσφατο διάστημα και ο κατεπείγον χαρακτήρας της πλειονότητας των νομοθετικών ρυθμίσεων έθεσαν ουσιαστικά σε αναστολή τη λειτουργία του κοινωνικού διαλόγου.

Τα τελευταία όμως χρόνια οι μεγάλες προκλήσεις που αναδύθηκαν, σε συνδυασμό και με την πανδημία,  καθιστούν τον κοινωνικό διάλογο αναγκαία προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή και τη διασφάλιση της δημοκρατίας, ώστε να μη διολισθήσουμε σε συγκεντρωτικές και αυταρχικές μεθόδους διακυβέρνησης.  Οι προκλήσεις είναι μεγάλες.  Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον, οι νέες τεχνολογίες και οι ραγδαίες εξελίξεις στην απασχόληση και τις εργασιακές συνθήκες, τα όλο και περισσότερο εντεινόμενα μεταναστευτικά ρεύματα, επιβάλλουν στην Ευρώπη να προχωρήσει χωρίς ολιγωρία στην εμβάθυνση των διαδικασιών ολοκλήρωσης, με κεντρικό ενοποιητικό στοιχείο την αξιακή και πολιτική της παράδοση και τη συμμετοχή των πολιτών της στη λήψη των αποφάσεων. Τα νέα αυτά  δεδομένα απαιτούν υπευθυνότητα και ουσιαστική συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών ως απαραίτητης προϋπόθεσης για μια φυγή προς το μέλλον.

Είναι αξιοπερίεργο ότι το τέλος των μνημονίων και η συνεχή παραδοχή της ανάγκης κοινωνικού διαλόγου, τόσο από τα πολιτικά κόμματα όσο και από την ίδια τη Βουλή, δε συνοδεύτηκε από αντίστοιχη αξιοποίηση του ρόλου και της λειτουργίας της ΟΚΕ από καμία από τις δύο πλευρές:  Ούτε από την κυβέρνηση, αλλά και ούτε από τους κοινωνικούς εταίρους και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών.  Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας αναφορικά με τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν κατά την τελευταία εκλογική διαδικασία στο εσωτερικό της Ο.Κ.Ε. ανέδειξε μεταξύ άλλων και την έλλειψη συναινέσεων, καθώς σ’ ένα περιβάλλον ιδιαίτερα απαιτητικό και δύσκολο δεν κατέστη εφικτό ν’ αναδειχθεί Πρόεδρος κοινής αποδοχής. 

Ο σκοπός αυτού του άρθρου δεν είναι να επικαλεστώ επιχειρήματα για να υποστηρίξω συγκεκριμένες απόψεις μου και να προκαλέσω ρίξεις.  Ο σκοπός μου είναι πάντα ενωτικός, πατριωτικός, δημοκρατικός και να υπηρετώ την αλήθεια.  Θεωρώ ότι τόσο οι εργαζόμενοι όσο και οι εργοδότες, μαζί με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών και τα νέα κοινωνικά κινήματα, οφείλουν να πρωτοστατήσουν στον κοινωνικό διάλογο και στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους για αξιοπρεπή εργασία, κοινωνική δικαιοσύνη, φιλοεπενδυτικό περιβάλλον με λιγότερη γραφειοκρατία, αποτελεσματική και ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, την προστασία και τη διάσωση του περιβάλλοντος. 

Στις 30 Σεπτεμβρίου 2021 τα μέλη της ΟΚΕ θα κληθούν ν’ αναδείξουν –με πρωτοβουλία της Ομάδας των Εργαζομένων που είναι η σειρά τους να προτείνουν- νέο Πρόεδρο με ευρύτερη αποδοχή.  Σε αυτήν τη διαδικασία οφείλουμε ν’ αφήσουμε στο περιθώριο τις όποιες συντεχνιακές, κομματικές και προσωπικές μας φιλοδοξίες και να προσπαθήσουμε πραγματικά να ενισχύσουμε το διάλογο και τη συναίνεση.  Ν’ αναδείξουμε νέο Πρόεδρο, που θα συνεχίσει την προσπάθεια ενδυνάμωσης της ΟΚΕ και του κοινωνικού διαλόγου που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια, ώστε να μπορέσουμε να πρωτοστατήσουμε στο πλήθος των νέων προκλήσεων.  Δεν είναι εύκολο, αλλά αξίζει να προσπαθήσουμε μέσα από συναινέσεις και κοινωνικές συμμαχίες να καταστεί δυνατό ν’ αποδυναμωθεί το παραδοσιακό συγκεντρωτικό σύστημα εξουσίας, να ενδυναμωθεί η δημοκρατία και η ουσιαστική συμμετοχή όλων μας –χωρίς αποκλεισμούς- στη λήψη των αποφάσεων.

 (*) Ο Γ.Βερνίκος είναι Μέλος της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ΟΚΕ και Γενικός Γραμματέας του ΣΕΤΕ.  Έχει διατελέσει Πρόεδρος της ΟΚΕ από τον Οκτώβριο 2015 έως το Φεβρουάριο 2021