Αβδού: Ένα μικρό χωριό στο Ηράκλειο με μεγάλη ιστορία

• Κείμενο- φωτό: Δημήτρης Σταθόπουλος

Σαν πολύτιμο πετράδι κρυμμένο στην αγκαλιά της κρητικής γης, το Αβδού αναπαύεται γαλήνια στους πρόποδες της επιβλητικής Σελένας. Σε υψόμετρο 230 μέτρων, αυτός ο παραδοσιακός οικισμός λούζεται στο φως που διαπερνά τη ζωντανή κοιλάδα της Λαγκάδας, εκεί όπου ο Αποσελέμης χαράζει την πορεία του ανάμεσα σε καταπράσινους ελαιώνες, αμπελώνες που ετοιμάζονται να αναγεννηθούν με την άνοιξη, και περιβόλια γεμάτα υπόσχεση καρποφορίας.

Το όνομα και οι βιβλικές ρίζες

Η ονομασία του οικισμού, κατά την παράδοση που μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά, οφείλεται στον προφήτη Αβδιού, μαθητή του προφήτη Ηλία, που περπάτησε αυτά τα χώματα κατά το 800 π.Χ. Στην τοποθεσία Κοντάρια ή Λινές, στις παρυφές του χωριού, η μνήμη διασώζει την ύπαρξη ναού αφιερωμένου στο όνομά του – μια πρώιμη μαρτυρία πίστης που προαναγγέλλει τη μακραίωνη σύνδεση του τόπου με την πνευματικότητα, θυμίζοντας τις αναστάσιμες ιστορίες που γιορτάζουμε αυτές τις άγιες ημέρες.

Ταξίδι στον μεσαιωνικό χρόνο

Η ιστορική διαδρομή του Αβδού εκτείνεται βαθιά στους αιώνες, με την πρώτη επίσημη καταγραφή να εντοπίζεται σε ενετικό έγγραφο του 1381, όπου μνημονεύεται ως φεουδαρχική γη. Περιδιαβαίνοντας τα λιθόστρωτα δρομάκια του, ο επισκέπτης ανακαλύπτει ίχνη οχυρωματικής αρχιτεκτονικής από εποχές αναταραχής, περίκλειστες αυλές που αφηγούνται την οθωμανική περίοδο, πλατείες και ξέφωτα που ξεδιπλώνονται σε τρίστρατα δημιουργώντας έναν λαβύρινθο γοητείας και ιστορίας.

Οι επαγγελματίες του χθες στις πινακίδες του σήμερα

Σημάδια του παρελθόντος αποτυπώνονται σε καλαίσθητες ξύλινες επιγραφές που σηματοδοτούν τις παλαιές επαγγελματικές δραστηριότητες στο χωριό – το εργαστήριο του τσαγκάρη με τα δερμάτινα καλούπια του, ο πεταλωτής με τα σιδερένια εργαλεία του, το παντοπωλείο με τα αρώματα των μπαχαρικών, το κρεοπωλείο, το κουρείο όπου μαζί με το κούρεμα μοιράζονταν τα νέα του τόπου, το τενεκετζίδικο με τους μεταλλικούς ήχους της δουλειάς, το ξυλουργείο με το άρωμα του φρεσκοπριονισμένου ξύλου, η έδρα του κυρατζή (αγωγιάτη) που μετέφερε ανθρώπους και εμπορεύματα. Κάθε επιγραφή φέρει τα ονόματα των τεχνιτών και εμπόρων που υπηρέτησαν αυτά τα επαγγέλματα, καθώς και τις χρονολογίες άσκησής τους – μια πρωτοβουλία του φιλοπρόοδου Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού που μεταμορφώνει τη μνήμη σε ζωντανό στοιχείο του παρόντος.

Θρησκευτικά μνημεία και τέχνη βυζαντινών αγιογράφων

Το πνεύμα της ιστορίας αντηχεί στα σοκάκια του Αβδού και στη γύρω περιοχή. Λίγα βήματα από τον οικισμό, τα σπήλαια της Αγίας Φωτεινής και της Φανερωμένης, μαζί με θεμέλια πρωτοχριστιανικών ναών και βυζαντινές εκκλησίες, μαρτυρούν τη διαχρονική ανθρώπινη παρουσία. Ξεχωριστή θέση κατέχει ο ναός του Αγίου Κωνσταντίνου, χτισμένος το 1445 σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή.

Πρόκειται για έναν απέριττο μονόχωρο ναό, αγκαλιασμένο από τη φύση, που φυλάσσει στο εσωτερικό του εξαίσιες αγιογραφίες. Κάποιες από αυτές φέρουν την υπογραφή του Ιωάννη Φωκά, ο οποίος με τον αδελφό του Εμμανουήλ συγκαταλέγονται στους σημαντικότερους εκπροσώπους της κωνσταντινουπολίτικης τεχνοτροπίας στην Κρήτη. Η καλλιτεχνική προσέγγισή τους, που διακρίνεται για τη λιτότητα και την αρμονία των συνθέσεων, τους αναδεικνύει σε προδρόμους της φημισμένης Κρητικής Αγιογραφικής Σχολής.

Ανάμεσα σε δάση και πανοραμικές θέες

Στη διαδρομή προς το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη και της Αγίας Άννας, ένα πυκνό δάσος από πρίνους, αζιλάκους και σφενδάμια στολίζει το τοπίο με τα εποχικά του χρώματα, θυμίζοντας την αναγέννηση της φύσης που έρχεται με το Πάσχα. Το δάσος εκτείνεται έως τα 700 μέτρα υψόμετρο, σημείο όπου άλλοτε λειτουργούσαν αλώνια για το λίχνισμα των σιτηρών και από όπου η θέα αγκαλιάζει ολόκληρη την περιοχή με μια ματιά.

Το Καπετανοχώρι της επανάστασης

Το Αβδού φέρει επίσης με περηφάνια την κληρονομιά της επαναστατικής του δράσης. Στη Μονή Κεράς Καρδιώτισσας συγκεντρώνονταν οι τοπικοί οπλαρχηγοί για να σχεδιάσουν κινήσεις και να ορκιστούν αφοσίωση στον αγώνα για την ελευθερία – μια παράδοση που χάρισε στο χωριό το προσωνύμιο "Καπετανοχώρι".

Η σύγχρονη ζωή και οι παραδόσεις

Σήμερα, περίπου 300 μόνιμοι κάτοικοι συνεχίζουν την ιστορία του τόπου, διαφυλάσσοντας την ταυτότητα και την κληρονομιά του. Κατά τους θερινούς μήνες, τα στενά μονοπάτια και οι πλατείες ζωντανεύουν από συντροφιές και παιδικά παιχνίδια. Κάθε αφορμή – πολιτιστικές εκδηλώσεις, μουσικές βραδιές, αναβιώσεις πατροπαράδοτων εθίμων – αποτελεί κάλεσμα επιστροφής για τους ξενιτεμένους κατοίκους του Αβδού, που επανέρχονται στις ρίζες τους για να αναπνεύσουν τον αγνό αέρα ενός τόπου που διατηρεί τον ανθρώπινο ρυθμό της ζωής.