Τελικά τι συμβαίνει με το κλίμα;

• Η τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) για το κλίμα δείχνει ότι οι θερμοκρασίες σε όλον τον πλανήτη συνεχίζουν να αυξάνονται. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Διαβάστε το θέμα της DW....

Το περασμένο έτος ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί και η τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) δείχνει ότι «σαφείς ενδείξεις κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο έφτασαν σε νέα κορύφωση το 2024». Αυτό έσπασε το προηγούμενο ρεκόρ θερμοκρασίας από το 2023. Τους τελευταίους 12 μήνες, η παγκόσμια μέση θερμοκρασία ήταν 1,55 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από τη θερμοκρασία μεταξύ 1850 και 1900, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να καίνε ορυκτά καύσιμα, όπως ο άνθρακας και το πετρέλαιο, σε βιομηχανική κλίμακα.

Με βάση τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, οι κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί να περιορίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη πολύ κάτω από τους 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και, ει δυνατόν, να τη διατηρήσουν κάτω από τους 1,5°C. Επειδή οι μέσες θερμοκρασίες μετρώνται σε δεκαετίες και όχι σε μεμονωμένα έτη, τα αποτελέσματα της νέας έκθεσης του WMO για το κλίμα δεν σημαίνουν ότι ο στόχος του Παρισιού έχει χαθεί. Αλλά είμαστε κοντά στο να συμβεί αυτό.

Μια κλήση αφύπνισης

Σύμφωνα με την έκθεση, η μακροπρόθεσμη υπερθέρμανση του πλανήτη είναι επί του παρόντος μεταξύ 1,34°C και 1,41°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Οι τελευταίες μετρήσεις δείχνουν ότι η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), του αερίου του θερμοκηπίου, είναι υψηλότερη από οποιαδήποτε άλλη στιγμή τα τελευταία δύο εκατομμύρια χρόνια. Το CO2 απελευθερώνεται από την καύση ορυκτών καυσίμων που χρησιμοποιούμε για να τροφοδοτήσουμε τη βιομηχανία, να θερμάνουμε τα σπίτια μας και να λειτουργήσουμε τα αυτοκίνητά μας.

Η Γενική Γραμματέας του WMO, Σελέστ Σάουλο, χαρακτήρισε την έκθεση «κλήση αφύπνισης, καθώς αυξάνουμε τους κινδύνους για τη ζωή μας, την οικονομία μας και τον πλανήτη μας». Πρόσθεσε ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα εξακολουθούν να έχουν «καταστροφικές συνέπειες σε όλο τον κόσμο», επειδή μόνο οι μισές από όλες τις χώρες διαθέτουν επί του παρόντος επαρκή συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για την προστασία ζωών και περιουσιών. «Αυτό πρέπει να αλλάξει», προειδοποίησε η Σάουλο, ενώ τόνισε την ανάγκη για επενδύσεις σε υπηρεσίες καιρού, νερού και κλίματος.

Σε μια ξεχωριστή μελέτη σχετικά με τη σχέση μεταξύ ακραίων καιρικών φαινομένων και κλιματικής αλλαγής, η επιστημονική πρωτοβουλία World Weather Attribution (WWA) με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο δημοσίευσε τα ευρήματά της στα τέλη του 2024. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι στα 26 καιρικά φαινόμενα που εξετάστηκαν μόνο το 2024, «η κλιματική αλλαγή συνέβαλε στο θάνατο τουλάχιστον 3.700 ανθρώπων και στον εκτοπισμό εκατομμυρίων».

Σχεδόν 200 άλλα γεγονότα ακραίων πλημμυρών, ξηρασίας ή καταιγίδων δεν καταγράφηκαν στη μελέτη. Ως εκ τούτου, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο πραγματικός αριθμός των θανάτων μπορεί να είναι «δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες».

Πώς τα ορυκτά καύσιμα επηρεάζουν τους ωκεανούς

Η έκθεση του WMO βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα από εθνικές μετεωρολογικές και υδρολογικές υπηρεσίες, περιφερειακά κλιματικά κέντρα του WMO, εταίρους του ΟΗΕ και άλλους εμπειρογνώμονες. Σύμφωνα με την έκθεση, η αλλαγή από ένα ψυχρό καιρικό πρότυπο La Nina σε ένα θερμότερο El Niño ήταν επίσης ένας παράγοντας που συνέβαλε στο ρεκόρ του 2024. Ωστόσο, οι συντάκτες τόνισαν ότι οι αυξημένες θερμοκρασίες του αέρα αποτελούν μόνο μέρος μιας ευρύτερης εικόνας.

Το 90% της πλεονάζουσας ατμοσφαιρικής θερμότητας απορροφάται από τους ωκεανούς. Έτσι, το 2024 σημειώθηκε η ισχυρότερη αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών τα τελευταία 65 χρόνια. Σύμφωνα με την έκθεση, ο ρυθμός αύξησης της θερμοκρασίας των ωκεανών μεταξύ 2005 και 2024 ήταν υπερδιπλάσιος από ό,τι την περίοδο μεταξύ 1960 και 2005.

Μια τέτοια αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει τα θαλάσσια οικοσυστήματα, οδηγώντας σε μείωση της βιοποικιλότητας και μείωση της ικανότητας των ωκεανών να απορροφούν άνθρακα. Παρομοίως, η αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών συνδέεται με τροπικές καταιγίδες και αυξημένη οξίνιση, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τα θαλάσσια ενδιαιτήματα και συνεπώς την αλιευτική βιομηχανία.

Επειδή το θερμότερο νερό διαστέλλεται και απαιτεί περισσότερο χώρο, αυτό αποτελεί επίσης παράγοντα για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η οποία, σύμφωνα με την έκθεση, έχει «αλυσιδωτές επιζήμιες επιπτώσεις στα παράκτια οικοσυστήματα και τις υποδομές». Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ζημιές από πλημμύρες και μόλυνση των υπόγειων υδάτων με αλάτι από τη θάλασσα.

 «Ο πλανήτης μας εκπέμπει όλο και περισσότερα σήματα κινδύνου», ανέφερε σε δήλωσή του ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες. «Όμως η έκθεση αυτή δείχνει ότι ο περιορισμός της μακροπρόθεσμης αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου είναι ακόμη εφικτός».

Εναπόκειται στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων να «συνειδητοποιήσουν τα οφέλη της φθηνής, καθαρής ανανεώσιμης ενέργειας για τους λαούς και τις οικονομίες τους».

Αποτελούν προτεραιότητα οι ανανεώσιμες πηγές;

Ακόμη και στις ΗΠΑ, όπου οι κανονισμοί για την προστασία του κλίματος καταργούνται υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ υπέρ της αυξημένης στήριξης των ορυκτών καυσίμων, η βιομηχανία ηλιακής ενέργειας συνεχίζει να αναπτύσσεται. Πέρυσι εγκαταστάθηκαν περισσότεροι ηλιακοί συλλέκτες και συστήματα αποθήκευσης μπαταριών, πράγμα που σημαίνει ότι ο ήλιος μπορεί πλέον να καλύψει περισσότερο από το 7 % των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια.

Ο Φραντσέσκο λα Κάμερα, γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA), δήλωσε σε σχέση με μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε το περασμένο φθινόπωρο ότι το κόστος της καθαρής ενέργειας έχει μειωθεί τόσο πολύ, που «η τιμή της ανανεώσιμης ενέργειας δεν αποτελεί πλέον δικαιολογία, το αντίθετο μάλιστα».

Παρά τη συνεχή δυναμική της μετάβασης προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι επιστήμονες τονίζουν ότι απαιτείται πολύ μεγαλύτερη και ταχύτερη επέκταση και πρόσθετη απομάκρυνση του CO2 από την ατμόσφαιρα. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να κρατηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από το όριο του 1,5 °C.

Πηγή: DW

Επιμέλεια: Κώστας Αργυρός