Λ.Μενδώνη: Καταδυτικά πάρκα και επισκέψιμοι ενάλιοι χώροι συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξη

Η δημιουργία καταδυτικών πάρκων και επισκέψιμων ενάλιων χώρων πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να συμβάλει σημαντικά στη βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών, τόνισε σήμερα 16 Οκτωβρίου η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, κηρύσσοντας την έναρξη των εργασιών του Διεθνούς Συνεδρίου για τη Διαχείριση Επισκέψιμων Ενάλιων Χώρων της Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς "Dive in Blue Growth". Το τριήμερο Συνέδριο, που πραγματοποιείται στο Μουσείο της Ακροπόλεως με τη συμμετοχή 55 ομιλητών και περισσότερων από 200 συνέδρων από όλον τον κόσμο, διοργανώνεται από την Περιφέρεια Θεσσαλίας και το υπουργείο Πολιτισμού, υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπιου Παυλόπουλου. Το συνέδριο διοργανώνεται με αφορμή την επιτυχή ολοκλήρωση του βραβευμένου προγράμματος διευρωπαϊκής συνεργασίας Interreg BLUEMED, για τη δημιουργία καταδυτικών πάρκων και υποβρυχίων Μουσείων, στο οποίο η Περιφέρεια Θεσσαλίας είναι ο επικεφαλής εταίρος.

Οι σχετικές μελέτες, είπε η κυρία Μενδώνη, δείχνουν ότι η ερασιτεχνική καταδυτική δραστηριότητα αποτελεί προτιμώμενη επιλογή αναψυχής για έναν ολοένα αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων παγκοσμίως, οδηγώντας έτσι στην ανάδειξη όχι μόνο συγκεκριμένων περιοχών, αλλά και χωρών στο σύνολό τους σε διεθνείς προορισμούς για την άσκησή της. Σύμφωνα δε με τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, ο καταδυτικός τουρισμός καταγράφει διαρκώς ανοδικές τάσεις, καθώς ο αριθμός των πιστοποιημένων αυτοδυτών διεθνώς αυξάνεται εκθετικά, ο δε κύκλος εργασιών της καταδυτικής βιομηχανίας στην Ευρώπη ανέρχεται πλέον σε δισεκατομμύρια ευρώ.

Όσον αφορά στη χώρα μας, οι πελάτες των καταδυτικών κέντρων φαίνεται ότι είναι σε μεγάλο ποσοστό μέσοι τουρίστες, που συνδυάζουν τις διακοπές τους με μια ευκαιριακή κατάδυση αναψυχής και λιγότερο συστηματικοί δύτες, που ταξιδεύουν ειδικά για το σκοπό αυτόν. Είναι, δηλαδή, κατά κύριο λόγο επισκέπτες, οι οποίοι επιζητούν μια πιο πλούσια, ολοκληρωμένη και βιωματική εμπειρία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος της περιοχής που επισκέπτονται.

Η δημιουργία επισκέψιμων για το κοινό υποβρυχίων αρχαιολογικών χώρων, μεμονωμένων ή υπό τη μορφή ευρύτερων καταδυτικών πάρκων, υπήρξε – και παραμένει – για την Ελληνική Πολιτεία και το Υπουργείο Πολιτισμού, όπως είπε. ένα τολμηρό εγχείρημα μεγάλης ευθύνης και μια πρόκληση με ειδικές απαιτήσεις και προϋποθέσεις, που υπαγορεύονται από τρεις βασικές αναγκαιότητες: Την τήρηση της ασφάλειας του κοινού, τη διαφύλαξη του φυσικού περιβάλλοντος, και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η διαχείριση, ανάδειξη και απόδοση στο κοινό ενός ενάλιου αρχαιολογικού χώρου οφείλει να υπηρετεί ταυτόχρονα το δικαίωμα πρόσβασης στην πολιτιστική κληρονομιά και τις ανάγκες προστασίας της. Διαφοροποιείται, ωστόσο, ουσιωδώς από την αντίστοιχη ενός επίγειου. Κάθε ενάλιος χώρος αποτελεί μοναδική περίπτωση με ειδικές συνθήκες, που χρήζει ειδικής αντιμετώπισης στο πλαίσιο του ίδιου ευρύτερου θεσμικού πλαισίου. Κάθε χώρος θα πρέπει πρώτα να έχει επαρκώς διερευνηθεί, τεκμηριωθεί και οριοθετηθεί, ώστε να αποκλειστεί κατά το μέγιστο δυνατό η πιθανότητα ατυχήματος, το ενδεχόμενο πρόκλησης φθοράς στις αρχαιότητες ή η δυνατότητα ανάπτυξης παράνομων αρχαιοκαπηλικών δραστηριοτήτων. Η επίσκεψη στο χώρο δεν μπορεί παρά να είναι ελεγχόμενη και υπό αυστηρές προϋποθέσεις ασφάλειας.

Επισκέψιμοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι

Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο, ξεκίνησαν οι διαδικασίες με την υπογραφή των απαραίτητων ΚΥΑ για τη δημιουργία επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (στη Μεσσηνία το 2013, στη Μαγνησία και Αλόννησο το 2015, την Αττική το 2015, και στην περιοχή του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων το 2019), που συνοδεύονται από διαδικασίες κατάρτισης σχετικών προγραμματικών συμβάσεων μεταξύ Δημοσίου και Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την υλοποίηση των σχετικών έργων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ιδιαίτερα ο καίριος ρόλος της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης, τόσο στην αρχική υλοποίηση, όσο κυρίως στην μακροπρόθεσμη διασφάλιση της βιωσιμότητας των εν λόγω έργων προς όφελος των τοπικών κοινωνιών. Η σύμπραξη και συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα εν προκειμένω μπορεί να αποβεί πρόσφορη και αμοιβαία επωφελής τόσο στη φάση της υλοποίησης, όσο και σε αυτή της λειτουργίας.

Επίσης, τόνισε η υπουργός Πολιτισμού, οι δυνατότητες αξιοποίησης των επισκέψιμων ενάλιων αρχαιολογικών χώρων στον τομέα της έρευνας και της εκπαίδευσης, με τη συνδρομή ακαδημαϊκών και άλλων φορέων πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω, όπως και οι εναλλακτικοί τρόποι γνωριμίας και πρόσβασης σε ενάλιους χώρους της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης της εικονικής με τη βοήθεια της τεχνολογίας, για το συντριπτικό ποσοστό του κοινού, το οποίο δεν έχει την ικανότητα ή τη δυνατότητα της αυτοπρόσωπης φυσικής κατάδυσης.

Οι τελευταίες αυτές παράμετροι θα πρέπει να αξιολογηθούν από κοινού με τη μουσειακή μας πολιτική και να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προσέλκυσης του ενδιαφέροντος και της παρουσίας επισκεπτών, στο οποίο θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται και δράσεις, όπως αυτή της δημιουργίας του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά, το οποίο μετά από μια πενταετία ύπνωσης επανέρχεται δυναμικά, σε άμεση συνάφεια με το θαλασσινό στοιχείο και με τους χιλιάδες ταξιδιώτες που διέρχονται κάθε χρόνο από το κεντρικό λιμάνι της Χώρας.