Σ. Τσιόρδας: Tα 4 σενάρια για την εξέλιξη της πανδημίας

Το ΙΑΣΩ Γενική Κλινική διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία την Ημερίδα με θέμα «Επιδημίες – Πανδημίες που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα», η οποία πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 15 Οκτωβρίου, ώρα 09:30 π.μ., στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του ΙΑΣΩ. 

Στην Ημερίδα συμμετείχαν με ομιλίες εκλεκτοί και διακεκριμένοι επιστήμονες, οι κ.κ.: Σωτήριος Τσιόδρας, Στέφανος Γερουλάνος, Μάριος Λαζανάς, Θεοδώτα Λιακοπούλου-Τσιτσιπή, Αθηνά Λινού, Γεώργιος Σαμώνης, Γεώργιος Σαρόγλου, Νικόλαος Σμυρνής, Κυριάκος Σουλιώτης.

Συντονιστής της Ημερίδας ήταν ο κ. Μάριος Κ. Λαζανάς, Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Παθολογικής – Λοιμωξιολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική και Πρόεδρος Επιτροπής Λοιμώξεων.

Στην ημερίδα αναπτύχθηκαν τα ακόλουθα θέματα:

Επιδημίες στην Αρχαιότητα και στον Μεσαίωνα (Στέφανος Γερουλάνος)

Ο Καθηγητής κ. Στέφανος Γερουλάνος, MD, PhD, Dr.h.c., Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Ζυρίχης & τ. Ιστορίας Ιατρικής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πρ. Πρόεδρος Διεθνούς Ιπποκρατείου Ιδρύματος, Μέλος Ιονικής Ακαδημίας (1808), αναφέρθηκε στα αρχαιολογικά ευρήματα της Προϊστορικής Εποχής στην Κίνα και τις Στέπες της Ευρασίας, όπως επίσης στην 1η καταγεγραμμένη επιδημία ευλογιάς κατά τον Χέτταιο-Αιγυπτιακό πόλεμο του 1300 πΧ., που κατέληξε στην πρώτη γνωστή συνθήκη ειρήνης στον κόσμο, την Συνθήκη του Kadesh το 1274 π.Χ. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη πανώλη των Φιλισταίων, που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, τον λοιμό κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, τον λοιμό των Αθηνών, που σήμερα γνωρίζουμε ότι οφείλεται σε Salmonella enterica serovariationem typhi, την πανώλη των Αντωνίνων, που κατέστρεψε την Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Ιουστινιάνεια πανώλη επακόλουθο της οποίας ήταν η εξάπλωση του Μωαμεθανισμού. Τέλος αναφέρθηκε στην πανώλη των πρώτων Σταυροφοριών (1092-1204) και τον Μαύρο Θάνατο του (1347-1352) που εξολόθρευσε μέσα σε 5 χρόνια 25-50 εκατ. Ευρωπαίους σχεδόν τον μισό του πληθυσμού της Ευρώπης και συνεχίστηκε μέχρι το 1700. Από τις ανωτέρω επιδημίες επισημάνθηκαν τα παράλληλα στοιχεία καθώς και τα παρόμοια μέτρα πρόληψης με την πανδημία COVID.

Πανδημία Covid 19 (Σωτήριος Τσιόδρας)

Ο Καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων στο ΕΚΠΑ και βασικό μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον COVID κ. Σωτήρης Τσιόδρας παρουσίασε τις εκτιμήσεις του για την εξέλιξη της πανδημίας, επισημαίνοντας ότι υπάρχουν τέσσερα σενάρια. Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο οι παραλλαγές του κορονοϊού θα συνεχίσουν να εξελίσσονται, γεγονός το οποίο θα οδηγεί σε φθίνουσα ανοσία. Σε αυτήν την περίπτωση θεωρείται βέβαιο ότι θα χρειαστούμε νέα εμβόλια. Ειδικότερα όπως ανέφερε, το επόμενο διάστημα θα μας απασχολήσουν οι τρεις υποπαραλλαγές της μετάλλαξης Όμικρον και συγκεκριμένα το στέλεχος ΒΑ.2.275.2 (που διαφεύγει της προστασίας των μονοκλωνικων αντισωμάτων), το στέλεχος ΒΑ.4.6 (που αρχίζει να κυριαρχεί στις ΗΠΑ) και το στέλεχος ΧΒΒ (που κυριαρχεί στη Σιγκαπούρη). Στη χώρα μας για την ώρα απόλυτα κυρίαρχη είναι η μετάλλαξη Όμικρον και η υποπαραλλαγή ΒΑ.5 (κατά 98%), για τις οποίες έχουμε προστασία πλέον με τα επικαιροποιημένα εμβόλια.

Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο που είναι και το πιο επίφοβο, θα υπάρξει παράλληλη κυκλοφορία κορονοϊού και γρίπης. Στην περίπτωση αυτή είναι βέβαιο ότι θα έχει συνέπειες στα άτομα άνω των 60 ετών, γι΄αυτό και πρέπει άμεσα να ο πληθυσμός της ηλικιακής αυτής ομάδας να εμβολιαστεί και για τους δύο ιούς. Ήδη υπάρχει έξαρση γρίπης σε νεαρά άτομα, ενώ έχει εντοπιστεί ιικό φορτίο και στα λύματα.

Το τρίτο σενάριο προβλέπει ότι μπορεί να μην αξιοποιηθούν στο μέγιστο βαθμό τα εμβόλια και οι θεραπείες για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Για να προλάβουμε μια τέτοια εξέλιξη θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι κινητές μονάδες του ΕΟΔΥ, ώστε να παρέχονται τα αντιικά φάρμακα σε όσους τα χρειάζονται.

Τέλος το τέταρτο σενάριο, που είναι και το πιο αισιόδοξο, προβλέπει: α) ότι όλα τα στελέχη που θα ακολουθήσουν θα προέρχονται από τη μετάλλαξη Omicron, έναντι της οποίας έχουμε σε πολύ μεγάλο ποσοστό ανοσία, αλλά και το όπλο του επικαιροποιημένου εμβολίου και β) ότι οι κοινωνίες φαίνονται έτοιμες να επανέλθουν στην κανονικότητα, έχοντας αποδεχθεί ότι τα μέτρα είναι αναγκαία και αφορούν κυρίως τους ευπαθείς και τους ηλικιωμένους. Παράλληλα ο κ. Τσιόδρας στην ομιλία του αναφέρθηκε και στο θέμα της διασποράς ψευδών ειδήσεων σε ότι αφορά τον κορονοϊό και τα εμβόλια.

Eυλογιά (Αθηνά Λινού)

Η κα. Αθηνά Λινού, MD, MPH, PhD, FACE, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας, Πρόεδρος Ινστιτούτου Prolepsis, αναφέρθηκε στην ευλογιά, καθώς και στη συμβολή των εμβολίων στην εξάλειψη της. 

Η ευλογιά αποτέλεσε μια από τις σημαντικότερες ασθένειες που έπληξαν διαχρονικά την ανθρωπότητα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι πρωτοεμφανίστηκε πριν 3 με 4 χιλιάδες χρόνια. Υπολογίζεται ότι οδήγησε στο θάνατο 300 με 500 εκατομμύρια ανθρώπους. Η ευλογιά είναι η μοναδική νόσος που εκριζώθηκε το 1977 από τη γη.

Χρησιμοποιήθηκε σαν μέσο βιολογικού πολέμου και παρά το γεγονός ότι έχει εκριζωθεί η μεταδοτικότητα και ο παρατεταμένος χρόνος επώασης παράλληλα με τη διατήρηση του ιού της ευλογιάς σε συγκεκριμένα κέντρα, δίνει τη δυνατότητα στον ιό να χρησιμοποιηθεί ως βιολογικό όπλο παρά το γεγονός ότι τα κέντρα στα οποία φυλάσσεται ο ιός βρίσκονται υπό την επίβλεψη και έλεγχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).

Η κα. Λινού τόνισε ότι δυστυχώς δεν υπάρχει εκπαίδευση ούτε των γιατρών ούτε των επικοινωνιολόγων στον τρόπο που θα πρέπει να επικοινωνούνται τα θέματα της υγείας, ώστε να αποκτάται η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στα θέματα της προστασίας της υγείας και της πρόληψης.

Πολυομυελίτιδα (Θεοδώτα Λιακοπούλου Τσιτσιπή)

Η κα. Θεοδώτα Λιακοπούλου Τσιτσιπή, M.D., Ph.D., Διευθύντρια Ιατρικής Υπηρεσίας ΙΑΣΩ Παίδων, Διευθύντρια Α’ Παιδιατρικής Κλινικής ΙΑΣΩ Παίδων, αναφέρθηκε στην ιστορική διαδρομή της Πολιομυελίτιδας και στα σοβαρά προβλήματα υγείας που προκάλεσε στην ανθρωπότητα. Η ανακάλυψη εμβολίων, που μείωσαν εντυπωσιακά τα περιστατικά μέσω οργανωμένου προγράμματος μαζικών εμβολιασμών σε παγκόσμιο επίπεδο είχε ως αποτέλεσμα την εξάλειψη του άγριου ιού από όλες τις χώρες του κόσμου πλην του Αφγανιστάν και Πακιστάν, όπου εξακολουθεί να ενδημεί. Παρά τα επιτεύγματα αυτά, δυστυχώς, πρόσφατα σημειώθηκαν περιστατικά πολιομυελίτιδας και βρέθηκε ο ιός σε λύματα, ανεπτυγμένων χωρών, κυρίως ιός προερχόμενος από τα εμβόλια.  Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Εξάλειψη της Πολιομυελίτιδας (GPEI, Global Polio Eradication Initiative)  εφαρμόζει νέο πρόγραμμα από εφέτος, για την εξάλειψη της νόσου μέχρι το 2026 με χρησιμοποίηση νέων εμβολίων και πρακτικών, και ακολούθως την  παρακολούθηση  για τη διατήρηση ενός ελεύθερου Πολιομυελίτιδας κόσμου. Σημαντικό ρόλο αναμένεται να παίξουν τα νέα εμβόλια, εμβόλια νέας γενιάς  και αντιϊικά φάρμακα.

Γρίπη ανά τους αιώνες (Γεώργιος Σαρόγλου)

Ο κ. Γεώργιος Σαρόγλου, Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας Λοιμώξεων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και τ. Πρόεδρος του ΚΕΛΠΝΟ, αναφέρθηκε στην Γρίπη ανά τους αιώνες, και συγκεκριμένα ανέφερε ότι η λοίμωξη του αναπνευστικού με την ονομασία γρίπη που οφείλεται σε άπειρες παραλλαγές του ιού Influenzae ουδέποτε έχει σταματήσει να προκαλεί νόσηση με χιλιάδες νεκρούς ετησίως ανά τους αιώνες. Σαν «ΙΑΝΟΣ» μπορεί και παίρνει πολλές μορφές, άλλοτε ως πανδημία με εκατομμύρια θανάτους, άλλοτε ως εποχική ετήσια επιδημία με εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους παγκοσμίως και άλλοτε ως ζωονόσος με μορφή επιδημίας σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή (γρίπη των πτηνών, γρίπη των χοίρων κλπ). 

Το αεροπλάνο του τεχνικού πολιτισμού και τα αποδημητικά πτηνά στην φύση αποτελούν τους ενδιάμεσους φορείς του ιού στην διασπορά ανά την υδρόγειο. Από τα παθήματα των επιδημιών γρίπης η ανθρωπότητα έλαβε και τα παρακάτω μαθήματα Δημόσιας Υγείας: Τον ετήσιο επαναλαμβανόμενο εμβολιασμό, την καθολική χρήση της μάσκας ως μέτρο δημόσιας υγείας, την εφαρμογή των ταχέων παρακλίνιων εξετάσεων (point of care testing) στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών και στην κοινότητα, την προληπτική αντιϊική χημειοπροφύλαξη σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και τις κοινές δράσεις δημόσιας υγείας όλων των κρατών της υφηλίου υπό τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) σύμφωνα με τον Διεθνή Υγειονομικό Κανονισμό (International Health Regulation).

HIV λοίμωξη (Μάριος Κ. Λαζανάς)

Ο κ. Μάριος Κ. Λαζανάς,  Διευθυντής Παθολογικής Λοιμωξιολογικής Κλινικής ΙΑΣΩ Γενική Κλινική, Πρόεδρος Επιτροπής Λοιμώξεων Ομίλου ΙΑΣΩ, Πρόεδρος Ε.Ε.Μ.Α.Α. και Συντονιστής της Ημερίδας, αναφέρθηκε στην HIV λοίμωξη. Έχουν συμπληρωθεί 40 χρόνια από την εμφάνιση της HIV λοίμωξης και υπολογίζεται ότι περίπου 40 εκατομμύρια συνάνθρωποι ζουν ανάμεσά μας με την HIV λοίμωξη. Άτομα κάθε ηλικίας, ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος, οικονομικής κατάστασης, θρησκείας. Μια λοίμωξη που εκτός από τα εκατομμύρια θανάτους, έχει αφήσει πίσω της κοινωνικές, οικονομικές, ιατρικές ανισότητες, αλλά κυρίως το στίγμα, που καταβάλλεται έντονη προσπάθεια να καταπολεμηθεί. Τι έχει αλλάξει στην HIV λοίμωξη; Η έντονη ενημέρωση, τα συστηματικά προγράμματα πρόληψης, η χορήγηση αντιρετροϊκής αγωγής, τόσο για θεραπεία, όσο και για πρόληψη, έχουν μειώσει περίπου στο μισό τις νέες μολύνσεις και τους θανάτους. Δυστυχώς, η έλλειψη εμβολίου, σε σχέση με την επιδημία COVID-19, δεν κατόρθωσε να μειώσει περαιτέρω τις μολύνσεις. 

Οι οικονομικές επιπτώσεις των πανδημιών (Κυριάκος Σουλιώτης)

Ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Καθηγητής Πολιτικής Υγείας και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, αναφέρθηκε στις οικονομικές και τις κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας, τονίζοντας τον πολυδιάστατο χαρακτήρα τους. Σχολιάζοντας την διαχείριση της πανδημίας, υπογράμμισε τα γρήγορα αντανακλαστικά της χώρας μας στην αρχική της φάση και σημείωσε ότι η ανάγκη προστασίας των πολιτών από την πανδημία παράλληλα με τη διατήρηση ενός επιπέδου οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, αφενός έκανε ακόμα συνθετότερη τη λήψη των σχετικών αποφάσεων και αφετέρου “επέτρεψε” τη διατύπωση και διάχυση αντιεπιστημονικών απόψεων που προκάλεσαν σύγχυση στους πολίτες σε σχέση με την τήρηση των μέτρων. Τέλος, έκανε ειδική αναφορά στην υπερεθνική διάσταση της πανδημίας και την κρίση αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών στα αρχικά της στάδια, την οποία ακολούθησε η συνεργασία στο ζήτημα του εμβολιασμού και πρότεινε τη δημιουργία μηχανισμών άμεσης ανταπόκρισης σε αντίστοιχες μελλοντικές απειλές τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο».

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις των πανδημιών (Νικόλαος Σμυρνής)

Ο κ. Νικόλαος Σμυρνής, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Διευθυντής, Β Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική, Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο "ΑΤΤΙΚΟΝ", αναφέρθηκε στις μεγάλες πανδημίες που άφησαν το αποτύπωμα τους στον πολιτισμό από την αρχαιότητα ως σήμερα και άλλαξαν το ρου της ανθρώπινης ιστορίας. Παρόλο που οι επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη ιστορία ήταν τόσο σημαντικές η συστηματική μελέτη της επίδρασής τους  στην ψυχική υγεία του πληθυσμού δεν υπήρξε αντικείμενο συστηματικής μελέτης παρά μόνο πολύ πρόσφατα. Σε αυτή τη μελέτη τη πιο σημαντική συνεισφορά είχε η πρόσφατη πανδημία COVID-19. Στην παρουσίαση του ανέλυσε συστηματικά τις επιδράσεις των πανδημιών στη ψυχική υγεία που μπορεί να διαχωριστεί στις ειδικές επιδράσεις του λοιμώδους παράγοντα της πανδημίας στο κεντρικό νευρικό σύστημα που χωρίζονται σε οξείες (κατά τη λοίμωξη και την αποδρομή της) και μακροπρόθεσμες (που μπορεί να ανιχνεύονται και χρόνια μετά) καθώς και στις μη ειδικές επιδράσεις όπως είναι οι επιδράσεις της καραντίνας στη ψυχική υγεία του πληθυσμού, οι επιδράσεις στη ψυχική υγεία της βαριάς νόσου από τον λοιμογόνο παράγοντα της πανδημίας (επιζώντες), οι επιδράσεις στη ψυχική υγεία των υγειονομικών και άλλων επαγγελματιών υγείας  που βρίσκονται στη πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης της πανδημίας, καθώς και οι επιδράσεις στη ψυχική υγεία των οικογενειών και των οικείων προσώπων των θυμάτων της πανδημίας. Ενδιαφέρον επίσης έχουν και οι ψυχολογικές επιπτώσεις στο πληθυσμό των προγραμμάτων εμβολιασμού για την αντιμετώπιση της πανδημίας. 

Οι επιπτώσεις των πανδημιών στην Τέχνη (Γεώργιος Σαμώνης) 

Ο κ. Γεώργιος Σαμώνης, Ογκολόγος - Λοιμωξιολόγος, Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας, αναφέρθηκε στις επιπτώσεις των πανδημιών στην Τέχνη. Από καταβολής ανθρωπίνου είδους αποτέλεσε ανάγκη η απεικόνιση του δράματος της ζωής.

Οι πανδημίες, αφού ταλαιπώρησαν τις κοινωνίες με εκατόμβες θανάτων, άφησαν ανεξίτηλα σημάδια στην ιστορία του κόσμου. Η απεικόνιση αυτών των τραγικών γεγονότων ήταν μία ανάγκη έκφρασης που άρχισε αρκετά νωρίς. Πολλά από τα έργα αυτά χάθηκαν, άλλα όμως, νεότερα, επέζησαν και μας μεταφέρουν την ατμόσφαιρα του ανθρώπινου πόνου και της δυστυχίας μπροστά σε κάτι τόσο καταστροφικό, που ο ανθρώπινος νους αδυνατεί να καταλάβει και, προπαντός να αντιμετωπίσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις η τέχνη, και ιδίως η ζωγραφική, δρα ψυχοθεραπευτικά σαν είδος "προσευχής" ή "εξιλέωσης". Αξίζει να ασχοληθούμε με αυτές τις απεικονίσεις, που μοιάζουν να περιγράφουν διαχρονικά το ανθρώπινο δράμα και την αδυναμία απέναντι στην αρρώστια.

Η παρακολούθηση της Ημερίδας έγινε με φυσική παρουσία, αλλά και μέσω Live Streaming. Στο ακόλουθο link μπορείτε να παρακολουθήσετε όσα έγιναν: https://bit.ly/3CIDwfq