Πανδημία: Ο λόγος στην επιστήμη

Eπιστήμονες καταθέτουν προτάσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Όλα δείχνουν ότι ο χειμώνας θα είναι δύσκολος και δεν αποκλείονται νέα περιοριστικά μέτρα. Διαβάστε το θέμα της DW, που ακολουθεί...

Θεωρητικά η σχέση ανάμεσα στην επιστήμη και την πολιτική είναι ξεκάθαρη: οι επιστήμονες παρατηρούν, εξηγούν, προτείνουν εναλλακτικές λύσεις με βάση τα κριτήρια που θεωρούνται δεδομένα στο αντικείμενό τους. Αλλά σε τελική ανάλυση οι πολιτικοί αποφασίζουν. Μόνο εκείνοι διαθέτουν τη δημοκρατική νομιμοποίηση να επιλέξουν τις βέλτιστες λύσεις, ενώ η επιστήμη περιορίζεται σε ρόλο συμβούλου. Ωστόσο, στην πανδημία του κορωνοϊού οι ρόλοι κάπου συγχέονται. Επιστήμονες έχουν την αίσθηση ότι εμπλέκονται σε διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων. Με βάση δικές τους εισηγήσεις οι πολιτικοί έλαβαν και υλοποίησαν αποφάσεις που αγγίζουν θεμελιώδη δικαιώματα, όπως τα περιοριστικά μέτρα στις κοινωνικές επαφές και στην ελεύθερη μετακίνηση, η υποχρεωτική χρήση μάσκας και βέβαια το λόκνταουν. Όσο γρήγορα επιβάλλονται, άλλο τόσο αυτονόητα αίρονται τα μέτρα, όταν αυτή είναι η εισήγηση των επιστημόνων.

Και τώρα τι γίνεται, καθώς η πανδημία επανακάμπτει; Για μία ακόμη φορά οι πολιτικοί αρχίζουν να συζητούν την επαναφορά μέτρων, «τα οποία πιστεύαμε ή τουλάχιστον ελπίζαμε, ότι έχουμε αφήσει πίσω μας οριστικά», όπως επισημαίνει ο ιολόγος Κρίστιαν Ντρόστεν από την κλινική Σαριτέ του Βερολίνου. Άλλοι μισούν τον Κρίστιαν Ντρόστεν για την επίμονη συνήθειά του να τα λέει έξω από τα δόντια, άλλοι τον θεωρούν ήρωα.

Επιμονή στη χρήση μάσκας

Με κοινή απόφαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των κρατιδίων, στις 25 Νοεμβρίου 2020, καθιερώθηκε η υποχρεωτική χρήση μάσκας σε όλους τους χώρους εργασίας, ιδιαίτερα σε μεγάλες βιοτεχνίες ή αίθουσες γραφείων. Ωστόσο προβλέπονται εξαιρέσεις, για παράδειγμα σε περίπτωση που τηρούνται οι απαραίτητες αποστάσεις ή όταν εργάζεται μόνο ένα άτομο στο δωμάτιο. Ο επιδημιολόγος Χάγιο Τσέεμπ από το Επιδημιολογικό Ινστιτούτο Λάιμπνιτς με έδρα τη Βρέμη θεωρεί ότι η υποχρεωτική χρήση μάσκας πρέπει πλέον να επεκταθεί σε όλους τους κλειστούς χώρους.

Ιδιαίτερη περίπτωση θεωρούνται τα σχολεία. Σε κάθε ομόσπονδο κρατίδιο η κατάσταση είναι διαφορετική, αλλά η γενική τάση που διαφαίνεται καθώς τελειώνουν οι διακοπές του φθινοπώρου είναι ότι το μάθημα με φυσική παρουσία θα επιστρέψει, μαζί με την υποχρεωτική χρήση μάσκας. Η πίεση της κοινωνίας και της κοινής γνώμης είναι πολύ έντονη και αποτρέπει οποιαδήποτε διαφορετική απόφαση.

Δύσκολες εποχές για μη εμβολιασμένους

Το μεγάλο ερώτημα, ενόψει χειμώνα, είναι αν θα παραταθεί ή θα τροποποιηθεί προς το αυστηρότερο η σημερινή νομοθεσία που ορίζει ότι η είσοδος σε νοσοκομεία, γηροκομεία, εστιατόρια, μαζικές εκδηλώσεις, γυμναστήρια, ξενοδοχεία ή γυμναστήρια επιτρέπεται με πιστοποιητικό εμβολιασμού ή πιστοποιητικό ανάρρωσης ή αρνητικό τεστ (κανονισμός 3G). Πολλοί επιστήμονες θεωρούν τις διατάξεις αυτές ανεπαρκείς για την καταπολέμηση της πανδημίας και εισηγούνται μία αυστηροποίηση, ώστε η είσοδος να επιτρέπεται μόνο για όσους έχουν κάνει το εμβόλιο ή έχουν αναρρώσει (κανονισμός 2G). Ο ιολόγος Κρίστιαν Ντρόστεν, στο τακτικό του Podcast που μεταδίδεται από τον ραδιοτηλεοπτικό σταθμό NDR, έχει ξεκαθαρίσει ότι τα μέτρα που ισχύουν σήμερα δεν θα είναι αρκετά για να βγει ο χειμώνας.

Αλλά και ο επιδημιολόγος Χάγιο Τσέεμπ υποστηρίζει ότι «ο κανονισμός 2G θα καθιερωθεί πολύ γρήγορα». Αυτό σημαίνει ότι όποιος δεν έχει εμβολιαστεί θα αποκοπεί από μεγάλο μέρος της δημόσιας ζωής, ακόμη κι αν είναι διατεθειμένος να πληρώνει και να προσκομίζει συνεχώς αρνητικά μοριακά τεστ. Σε κάθε περίπτωση, προειδοποιεί ο Τσέεμπ, είναι απαραίτητο να επιστρέψουμε «από τη σημερινή χαλαρότητα σε μία πιο σοβαρή αντιμετώπιση της κατάστασης, ακόμη κι αν είμαστε εμβολιασμένοι», γιατί η αλήθεια είναι ότι από τον ιό μπορούν να προσβληθούν ακόμη και όσοι έχουν εμβολιαστεί ή αναρρώσει. Ακόμη πιο «αυστηρή» είναι η εισήγηση του Γιαν Φούρμαν, επιδημιολόγου στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, ο οποίος ζητεί να γίνονται κάθε τόσο υποχρεωτικά τεστ, για παράδειγμα για την είσοδο σε εστιατόρια, ακόμη και για όσους έχουν κάνει το εμβόλιο ή έχουν αναρρώσει από τον ιό.

Περισσότεροι εμβολιασμοί και αναμνηστικές δόσεις

Εκεί που όλοι οι επιστήμονες συμφωνούν είναι στην αναγκαιότητα του εμβολιασμού. Αυτό ισχύει και για την τρίτη, την αποκαλούμενη «αναμνηστική» δόση του όποιου σκευάσματος. «Υπάρχουν (στη Γερμανία) τουλάχιστον 15 εκατομμύρια άνθρωποι, που δεν έχουν ακόμη εμβολιαστεί, αν και θα έπρεπε» προειδοποιεί ο επιδημιολόγος Ντρόστεν. «σε αυτούς περιλαμβάνονται πολλοί που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, είτε γιατί είναι υπερήλικες, είτε γιατί υποφέρουν από υποκείμενο νόσημα. Επεκτείνοντας τον κανονισμό 2G αναγκάζουμε τον κόσμο να πάρει μία απόφαση, αν θέλει να συμμετάσχει σε μία στοιχειώδη κοινωνική ζωή ή να μείνει εκτός. Εδώ η πολιτική έχει σημαντικό περιθώριο δράσης...»

Από την πλευρά του και ο επιδημιολόγος Γιαν Φούρμαν προειδοποιεί ότι θα πρέπει να αυξηθούν και πάλι οι ρυθμοί του εμβολιασμού. «Χωρίς να έχουμε πλέον στη διάθεσή μας τα μεγάλα εμβολιαστικά κέντρα αμφιβάλλω πάντως αν μπορούμε να επιτύχουμε τους ρυθμούς που είχαμε κάποια στιγμή το καλοκαίρι του 2021, όταν εμβολιαζόταν κάθε μέρα το 1% του πληθυσμού», προειδοποιεί. Με τους σημερινούς ρυθμούς εμβολιασμού (γύρω στο 0,2% του πληθυσμού κάθε ημέρα) θα χρειαστούν μήνες ολόκληροι για να φθάσει η Γερμανία τα ποσοστά του Ισραήλ, που έχει ήδη καταφέρει να χορηγήσει αναμνηστική δόση στο ήμισυ του πληθυσμού. «Αν όμως πραγματικά επιταχύνουμε τους ρυθμούς εμβολιασμού όπως στο Ισραήλ, κατά πάσα πιθανότητα θα υπερνικήσουμε το νέο κύμα της πανδημίας» εκτιμά η Βιόλα Πρίζεμαν από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ του Γκέτινγκεν. Σημαντικό είναι σε κάθε περίπτωση, προσθέτει ο επιδημιολόγος Γιαν Φούρμαν, να αντιληφθούν και οι εμβολιασθέντες ότι «είναι τόσο μεταδοτική η παράλλαξη Delta του κορωνοϊού, που ακόμη και ο πλήρης εμβολιασμός δεν μπορεί να εξαλείψει την ασθένεια, όταν μαλιστα η προστασία του εμβολίου αρχίζει να εξασθενεί μετά από μερικούς μήνες...»

Υποχρεωτικός εμβολιασμός για συγκεκριμένες ομάδες;

Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών Leopoldina απαιτεί υποχρεωτικό εμβολιασμό για μία σειρά επαγγελματικών ομάδων, όπως οι νοσηλευτές και οι εκπαιδευτικοί. Υποστηρίζει μάλιστα ότι ο εργοδότης θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να ελέγχει εάν έχουν εμβολιαστεί οι εργαζόμενοι. Υποχρεωτικό εμβολιασμό (περιλαμβανομένης της τρίτης δόσης) για τα ιατρικά επαγγέλματα προτείνει και ο Χάγιο Τσέεμπ. Η ομοσπονδία εκπαιδευτικών αντιτείνει πάντως ότι το 90% των μελών της έχει ούτως ή άλλως εμβολιαστεί πλήρως, κατά συνέπεια δεν υπάρχει λόγος να επιβληθεί υποχρεωτικός εμβολιασμός.

Τί γίνεται όμως με τα δωρεάν τεστ; Μέχρι τις 11 Οκτωβρίου κάθε ασφαλισμένος δικαιούνταν ένα δωρεάν τεστ την εβδομάδα. Έκτοτε η διευκόλυνση αυτή έχει καταργηθεί. Η απόφαση αυτή ασκούσε μία επιπλέον πίεση στους ...αναποφάσιστους για να εμβολιαστούν. Σήμερα τα δεδομένα έχουν αλλάξει, εκτιμά ο Χάγιο Τσέεμπ και προτείνει «να επιστρέψουμε στην τακτική διεξαγωγή τεστ, ιδιαίτερα σε σχολεία και συγκεκριμένους επαγγελματικούς χώρους». Αν δεν αποδώσουν όλα αυτά τα μέτρα, τότε δυστυχώς δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση από το να περιορίσουμε και πάλι τις κοινωνικές επαφές και μάλιστα δραστικά. «Στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας η κατάσταση είναι δραματική πλέον», επισημαίνει ο Κρίστιαν Ντρόστεν και προειδοποιεί ότι τον χειμώνα που έρχεται η Γερμανία θα καταγράψει άλλα 100.000 θύματα του κορωνοϊού. «Πρέπει να κάνουμε κάτι, τώρα», συνοψίζει ο επιδημιολόγος από το Βερολίνο. «Διαφορετικά θα ζήσουμε έναν πολύ κουραστικό χειμώνα με νέα λόκνταουν».