Ευρώπη: Μετάβαση στην πολεμική οικονομία;

• Η Ευρώπη επενδύει όλο και περισσότερα χρήματα στην άμυνα και τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Τι σημαίνει όμως η μετάβαση σε μία «πολεμική οικονομία»; Διαβάστε το θέμα της DW....

Αν και δεν υπάρχει επίσημος ορισμός για την «πολεμική οικονομία», θα μπορούσε να ειπωθεί πως χαρακτηριστικό γνώρισμά της αποτελεί η αξιοποίηση πόρων, κατασκευαστικών δυνατοτήτων και εργατικού δυναμικού για την υποστήριξη της στρατιωτικής προετοιμασίας και παραγωγής για την περίπτωση – ή κατά τη διάρκεια – ενός πολέμου.

Η πλέον προφανής οικονομική αλλαγή είναι η μετατόπιση που παρατηρείται στη βιομηχανική παραγωγή, η οποία στρέφεται από τα καταναλωτικά αγαθά στα όπλα, τα πυρομαχικά ή άλλου είδους στρατιωτικούς εξοπλισμούς.

Δεδομένων αυτών, αλλά και του γεγονότος ότι η ανάπτυξη σύγχρονων στρατιωτικών τεχνολογιών, εξοπλισμών και όπλων απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, παρατηρείται ως αποτέλεσμα μία πιο συγκεντρωτική κυβερνητική διαχείριση και έλεγχος των εμπλεκόμενων βιομηχανιών και της κατανομής των διαθέσιμων πόρων. Έτσι, οι κυβερνήσεις μπορούν να θέσουν τις δικές τους προτεραιότητες και να κατευθύνουν τις πρώτες ύλες στην παραγωγή πολεμικών προϊόντων.

Ποιος επωφελείται από μία πολεμική οικονομία;

Σε μία πολεμική οικονομία όλα τα στοιχεία της κοινωνίας ανακατευθύνονται προς την υπεράσπιση της χώρας. Και αυτό έχει υψηλό κόστος – που συνεπάγεται μεταξύ άλλων και σημαντική αύξηση των κρατικών δαπανών, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οδηγήσει σε αυξανόμενο δανεισμό, πληθωρισμό, υψηλότερους φόρους και μείωση των δαπανών για την κοινωνική πρόνοια.

Ο Άρμιν Στάινμπαχ από τη δεξαμενή σκέψης Bruegel των Βρυξελλών αναφέρει πως οι επιχειρήσεις που ειδικεύονται στη στρατιωτική βιομηχανία, τις ψηφιακές και ιατροφαρμακευτικές τεχνολογίες είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι σε μία πολεμική οικονομία. «Η στροφή σε μία πολεμική οικονομία μπορεί να αποτελέσει καταλυτικό παράγοντα για τις επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες», εξηγεί ο ειδικός στην DW. Και οι τεχνολογικές εξελίξεις μπορούν να αξιοποιηθούν στη συνέχεια και από άλλες βιομηχανίες.

Η μετάβαση σε μία πολεμική οικονομία

Η μετάβαση σε μία πολεμική οικονομία μπορεί να γίνει είτε ταχύτατα είτε αργά και σταδιακά, αναλόγως των συνθηκών.

Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Γερμανία είχε το πλεονέκτημα, καθώς σχεδίαζε για καιρό τις στρατιωτικές της ενέργειες. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλοι σύμμαχοι, αντιθέτως, κλήθηκαν να ανταποκριθούν άμεσα στις νέες συνθήκες.

Σε παρόμοια κατάσταση βρίσκονται σήμερα η Ρωσία και η Ουκρανία. Η πρώτη έχει αυξήσει σημαντικά τις στρατιωτικές της δαπάνες, έχει εντείνει την παραγωγή στρατιωτικών προϊόντων και έχει εφαρμόσει κεφαλαιακούς ελέγχους, με στόχο την επιβράδυνση των κεφαλαίων που φεύγουν από τη χώρα για το εξωτερικό. Ο πληθωρισμός έχει ανέβει και η κυβέρνηση έχει αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες, προκειμένου να στηρίξει την πολιτική οικονομία.

Η πιο φτωχή Ουκρανία είναι σε πολύ πιο δύσκολη θέση. Απ' όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή, η Ουκρανία μάχεται για την επιβίωσή της και χρειάστηκε να επενδύσει πολύ περισσότερα χρήματα στην πολεμική της προσπάθεια. Σήμερα η Ουκρανία ξοδεύει το 58% του προϋπολογισμού της σε στρατιωτικές δαπάνες, όπως επισημαίνει ο Στάινμπαχ.

Όπως και η Ρωσία, η Ουκρανία έχει κινητοποιήσει ανθρώπινο δυναμικό για τη στήριξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων και κατόπιν κυβερνητικής εντολής πολλά εργοστάσια ασχολούνται πλέον με την παραγωγή όπλων και πυρομαχικών.

Ποιες άλλες χώρες μεταβαίνουν σε πολεμική οικονομία;

Υπάρχουν και άλλες χώρες που βρίσκονται σε μετάβαση προς μία εντελώς πολεμική οικονομία εξαιτίας των μαινόμενων πολέμων, συμπεριλαμβανομένης της Μιανμάρ, του Σουδάν και της Υεμένης.

Ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή, οι συγκρούσεις στη Συρία, την Αιθιοπία και την Ερυθραία έχουν οδηγήσει και άλλα κράτη της περιοχής να ξεκινήσουν τη μετάβαση στην πολεμική οικονομία. Σε αυτές συγκαταλέγεται φυσικά και το Ισραήλ.

Την ίδια στιγμή, η ΕΕ έχει αρχίσει επίσης τη στροφή στην πολεμική βιομηχανία, ενόψει και του περιορισμού της αμερικανικής στήριξης προς την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη γενικώς. Τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ – 23 εκ των οποίων ανήκουν και στην ΕΕ – δυσκολεύονταν ήδη να καλύψουν τον στόχο για αμυντικές δαπάνες ύψους 2% επί του ΑΕΠ. Τώρα ακόμα και αυτός ο στόχος θεωρείται χαμηλός.

Στις 4 Μαρτίου η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ένα αμυντικό σχέδιο ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ, ονόματι "ReArm Europe”. Ο στόχος του; Η αύξηση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της ΕΕ, μεταξύ άλλων και με δάνεια συνολικού ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ προς τα κράτη-μέλη της Ένωσης και με τη χαλάρωση των κανονισμών για τους προϋπολογισμούς.

Η δε Γερμανία τροποποίησε το κανονιστικό πλαίσιο για τον κρατικό προϋπολογισμό και πλέον μπορεί να ξοδέψει περισσότερα χρήματα για την ενίσχυση της αμυντικής της βιομηχανίας άνευ περιορισμών.

Για τη Γερμανία και την Ευρώπη συνολικά η προτεραιοποίηση των οικονομικών πόρων αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα. Όπως επισημαίνουν όμως οι ειδικοί, θα πρέπει να διευκολυνθεί και η ενεργειακή πρόσβαση για την κάλυψη των αναγκών της βιομηχανίας. Ακόμα, η διακρατική, κοινή έρευνα και ανάπτυξη τεχνολογιών θα μπορούσε να μειώσει το κόστος για τα κράτη.

Πηγή: DW

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς