Ευκαιρίες συνεργασιών Ελλάδας – Σερβίας στον τομέα πληροφορικής και νέων τεχνολογιών

Παρά το γεγονός ότι ο σερβικός κλάδος πληροφορικής και τεχνολογιών  πληροφορίας –επικοινωνίας αναπτύσσεται δυναμικά και συνεχώς τα τελευταία  χρόνια, εντούτοις υπάρχουν ακόμα σημαντικές προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης του.

Ο κλάδος  της πληροφορικής αντιστοιχεί σήμερα στο  10% του σερβικού ΑΕΠ.  Πρόσφατη  έρευνα σχετικά με τη χρήση υπολογιστών σε  σερβικές εταιρείες δείχνει ότι το 100% των εταιρειών χρησιμοποιούν   υπολογιστές, ανεξάρτητα από το μέγεθος τους , τον τομέα δραστηριότητάς τους  ή τη γεωγραφική τους θέση. Ωστόσο, το ποσοστό των εργαζομένων που  χρησιμοποιούν υπολογιστές στην καθημερινή τους εργασία είναι σημαντικά χαμηλότερο σε σχέση με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Πολλές εταιρείες γνωρίζουν ότι ο  ψηφιακός μετασχηματισμός των επιχειρήσεων βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά  εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να έχουν επιφυλάξεις στη χρήση της  τεχνολογίας. Είναι γεγονός ότι πολλές σερβικές επιχειρήσεις που ασχολούνται με τους τομείς τεχνολογιών και πληροφοριακών συστημάτων στη χώρα  δραστηριοποιούνται μόνο υπεργολαβικά και στη συνέχεια τα παραγόμενα  προϊόντα τους εξάγονται μέσω άλλων δικτύων προς ξένες αγορές. 

Ως εκ τούτου   πολλές εταιρείες της χώρας έχουν σημαντική τεχνογνωσία στην ανάπτυξη  λογισμικού αλλά υστερούν σε πωλήσεις και επιχειρηματική ανάπτυξη. Σε πολλές περιπτώσεις οι σερβικές εταιρείες έχουν αποκτήσει διεθνείς συμβάσεις  χρησιμοποιώντας τα δίκτυα επαφών ιδιοκτητών τους και τις διασυνδέσεις με την  Σερβική διασπορά. Από την άλλη πλευρά είναι πολύ σημαντικό να  υπογραμμιστεί ότι οι σερβικές εταιρείες πληροφοριακών συστημάτων   στερούνται της πληροφόρησης σχετικά με τις διεθνείς αγορές, διαθέτουν   ανεπαρκείς ειδικές γνώσεις σχετικά με τις δυνητικές αγορές για τα προϊόντα  αυτά και τις υπηρεσίες του, καθώς  επίσης δεν γνωρίζουν τον τρόπο πρόσβασης  στις αγορές αυτές. 

Συνεπώς οι ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου θα  μπορούσαν να δημιουργήσουν κοινές συνεργασίες προκειμένου να  αναπτυχθούν προϊόντα τόσο για την εσωτερική αγορά, όπου υπάρχουν  εξαιρετικές δυνατότητες απορρόφησης, αλλά και για το εξωτερικό  αναλαμβάνοντας την απευθείας προώθηση τους σε διεθνείς αγορές.   

Οι εταιρείες της Σερβίας επενδύουν περίπου το 0,7% των εσόδων τους σε  τεχνολογίες πληροφορικής, οι οποίες είναι σημαντικά χαμηλότερες από τον  παγκόσμιο μέσο όρο (3,5%). Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα έσοδα των σερβικών  εταιρειών είναι χαμηλά, το απόλυτο ποσό των δαπανών τους για συστήματα και  τεχνολογίες πληροφορικής εκτιμάται ακόμη μικρότερο.  Παρόμοια κατάσταση  παρατηρείται και με την απασχόληση στον τομέα των τεχνολογιών  πληροφορικής. Οι εταιρείες της Σερβίας απασχολούν 3 φορές λιγότερο ειδικούς πληροφορικής  (1,8%) από ότι ο ανταγωνισμός τους στο εξωτερικό (5,3%). Παρά το γεγονός ότι  ο ρυθμός ανάπτυξης των επενδύσεων (6%), καθώς και ο ρυθμός ανάπτυξης της απασχόλησης στον τομέα των τεχνολογιών πληροφορικής (4%) είναι υψηλότεροι από τον παγκόσμιο μέσο όρο, εντούτοις δεν επαρκούν για να  καλύψουν τις ανάγκες στη σερβική αγορά. Συνεπώς τα περιθώρια για  επενδυτικές ή εμπορικές συνεργασίες με  ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου  είναι ιδιαίτερα θετικά. 

Ο εξαγωγικός τομέας πληροφοριακών συστημάτων και λογισμικού της Σερβίας  αποτελείται από επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν κυρίως εξωστρεφή   δραστηριότητα.  Μεταξύ των 200 κυριοτέρων εταιρειών εξαγωγής λογισμικού  και υπηρεσιών πληροφορικής και σύμφωνα με τα παραγόμενα έσοδα, οι 138  από αυτές έχουν συνάψει συμβόλαια  εξωτερικής ανάθεσης (outsourcing), ενώ  οι υπόλοιπες 62 παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους με την  απευθείας πώληση των δικών τους προϊόντων. Οι εξωτερικοί συνεργάτες  απασχολούν το 82% του εργατικού δυναμικού και παράγουν το 69% των  εξαγωγών. Υπογραμμίζεται ότι σχεδόν το ήμισυ (44%) των ως άνω εταιρειών  αφορά ξένες επενδύσεις, οι οποίες απασχολούν το 58% του εργατικού  δυναμικού και παράγουν το 54% των εσόδων από εξαγωγές. Οι 88 αυτές  εταιρείες ξένων συμφερόντων λειτουργούν σχεδόν αποκλειστικά με outsourcing  με εξαγωγική δραστηριότητα, όπως η MICROSOFT. η IBM, η HP, η CISCO, η  ORACLE και η SAP. 

Ο κλάδος του outsourcing είναι το τμήμα της σερβικής βιομηχανίας  πληροφορικής με τις υψηλότερες επιδόσεις. Όλα τα δομικά χαρακτηριστικά του  Outsourcing είναι καλύτερα από αυτά των υπόλοιπων τμημάτων της βιομηχανίας  πληροφορικής  τόσο από πλευράς προστιθέμενης αξίας όσο και του  μέσου  μισθού που είναι υψηλότερος κατά 10-50% σε σχέση με αντίστοιχους μισθούς  άλλων  κλάδων. Ήδη ο σερβικός τομέας Outsourcing βρίσκεται στο δρόμο της  μεγάλης ανάπτυξης και οι διεθνείς εταιρείες πληροφορικής διεισδύουν στη  σερβική αγορά πληροφορικής. Οι τοπικές εταιρείες εκτίθενται στον παγκόσμιο  ανταγωνισμό, αλλά ταυτόχρονα οι πολυεθνικές εταιρείες πληροφορικής  δραστηριοποιούνται στην σερβική αγορά εγκαθιδρύοντας δικές τους εταιρείες  και τοπικά γραφεία στη Σερβία και απασχολώντας τοπικό εργατικό δυναμικό.

Ανάλογα με το πόσο γρήγορα ωριμάζει ο τομέας των πληροφοριακών  συστημάτων  στη Σερβία και την ευρύτερη περιοχή, η αγορά θα δημιουργήσει  ένα συνεχώς αυξανόμενο χάσμα μεταξύ εταιρειών που λειτουργούν με  outsourcing ως κύρια δραστηριότητα (ειδικά ανάπτυξης λογισμικού) ή  αποκλειστικά (εξειδικευμένοι υπεργολάβοι) και εκείνων που εργάζονται  περιστασιακά σε εξωτερικές αναθέσεις συμβάσεων.

Συμπερασματικά  οι σερβικές επιχειρήσεις πληροφορικής διαθέτουν υψηλής  ποιότητας δεξιότητες σε ανάπτυξη λογισμικού και τεχνογνωσίας που αποκτήθηκε  λόγω ισχυρού κλάδου υπεργολαβιών. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν τη  δυνατότητα συνεργασιών με τις αντίστοιχες σερβικές εταιρείες διευρύνοντας  περαιτέρω τις δυνατότητες πωλήσεων σε διεθνείς αγορές (κάτι που δεν το  επιτυγχάνουν οι σερβικές)  ή να αναλάβουν  διαχείριση μεγάλων έργων και να  συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.   Επιπρόσθετα δίνεται η δυνατότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν  ευκαιρίες στο τομέα των νεοφυών εταιρειών στη Σερβία δημιουργώντας επαφές  μεταξύ του Σερβικού οικοσυστήματος των νεοφυών επιχειρήσεων και των  ελληνικών VC funds που αναζητούν ευκαιρίες για επενδύσεις με ελκυστικές  αποτιμήσεις είτε στη Σερβία είτε στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή τα επενδυτικά  κεφάλαια στην Σερβία είναι εξαιρετικά περιορισμένα, ωστόσο από την άλλη  πλευρά στην Ελλάδα το νέο επενδυτικό εργαλείο EquiFund (fund of funds) του  Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων θα  μπορούσε να αξιοποιηθεί από τις καινοτόμες επιχειρήσεις της χώρας μας που ενδιαφέρονται να επεκτείνουν την επιχειρηματική τους δραστηριότητα στην  αγορά της Σερβίας.

Η  βιομηχανία της τεχνολογίας

Υπάρχουν περισσότερες από 2.500 εταιρείες λογισμικού που δραστηριοποιούνται  σήμερα στη Σερβία. Η βιομηχανία αναπτύσσεται σταθερά, γεγονός που  απεικονίζεται στα έσοδα από τις εξαγωγές των τεχνολογικών εταιρειών, τα οποία  αυξάνονται σταθερά την τελευταία δεκαετία, σχεδόν 10 φορές από το 2010.

Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ο τομέας της τεχνολογίας υπήρξε ο μοναδικός  μεγαλύτερος συντελεστής στη σερβική οικονομία, αφήνοντας πίσω τα  παραδοσιακά κυρίαρχα αγροτικά προϊόντα.

Το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας (περίπου 67%) εξακολουθεί να  επικεντρώνεται στη δημιουργία λύσεων για τρίτους και το ένα τρίτο (1/3)  αναπτύσσει τα δικά της προϊόντα. Τα δύο τρίτα του κέρδους προέρχονται επίσης  από επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες σε τρίτους. 

Ωστόσο, η τάση που βλέπουμε να εξελίσσεται τα τελευταία δύο χρόνια δείχνει ότι ένας σημαντικός αριθμός εταιρειών παροχής υπηρεσιών της Σερβίας αρχίζουν να  διαθέτουν τα δικά τους προϊόντα στην αγορά, συνδυάζοντας αυτούς τους δύο τύπους επιχειρήσεων. 

Το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανίας αποτελείται από μικρές και μεσαίες  επιχειρήσεις, ενώ ο μέσος αριθμός εργαζομένων ανά επιχείρηση είναι 11. Πολλές πολυεθνικές εταιρείες έχουν ισχυρή παρουσία στον τομέα της έρευνας και  ανάπτυξης στη Σερβία, με σημαντικότερη την Microsoft η οποία σε συνεργασία με  το αναπτυξιακό κέντρο του Βελιγραδίου δημιουργεί μερικές από τις πιο ευαίσθητες τεχνολογίες στη Σερβική πρωτεύουσα.  Σημαντικές αμερικανικές  εταιρίες έχουν ισχυρή παρουσία με R&D (έρευνας και τεχνολογίας) τμήματα στη  Σερβία. Η NCR Corporation κατασκευάζει τεχνολογική πανεπιστημιούπολη στο  Βελιγράδι η οποία θα απασχολεί 4.200 άτομα.

Η Blackrock εισήλθε πρόσφατα στην αγορά της Σερβία  με μια εξαγορά η οποία  οδήγησε στη δημιουργία ενός  γραφείου 500 ατόμων στο Βελιγράδι, ενώ η FIS  απασχολεί 300 άτομα έπειτα από την πρόσφατη εξαγορά της SunGard. Αλλά και  ευρωπαϊκές εταιρείες  έχουν ισχυρή παρουσία στη Σερβία.  Η SAP είναι παρούσα  στο Βελιγράδι για πολύ καιρό και πρόσθεσε ένα τεράστιο κέντρο R&D  μετά την  απόκτηση του CallidusCloud.  Η Schneider Electric έχει μια τεράστια παρουσία με  περισσότερους από 1000 εργαζομένους στο Νόβι Σαντ, όπου αναπτύσσει υπερευαίσθητα συστήματα διαχείρισης ηλεκτρικών δικτύων, με βάση μια αγορά που  αποκτήθηκε από μια εγχώρια εταιρεία τεχνολογίας. 

Μερικές πρόσφατες εξαγορές έφεραν νέους επενδυτές στη Σερβία – η Nutanix  εξαγόρασε την Frame με 200 εκατομμύρια δολάρια δημιουργώντας έναν ακόμα σημαντικό «παίκτη»  στον κλάδο του cloud  στο Βελιγράδι (εκτός από την ομάδα Azure της Microsoft και τη Seven Bridges) ενώ υπήρξε επίσης και η εξαγορά της 3lateral από την Epic Games.

Οι Νεοφυείς Επιχειρήσεις (start-ups)

Ο κλάδος των νεοφυών εταιρειών  είναι ιδιαίτερα δυναμικός, ειδικά στο Βελιγράδι  και το Νόβι Σαντ, τις  δύο μεγαλύτερες πόλεις και τεχνολογικά κέντρα στη Σερβία.

Η πιο πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη σε εκατό τοπικές start-up έδειξε ότι οι περισσότερες από αυτές δημιουργούν επιχειρηματικές λύσεις, video games, ανάλυση AI(τεχνητής νοημοσύνης) , διαχείριση μεγάλου όγκου δεδομένων (Big  Data) και λύσεις για «εξυπνότερες πόλεις»-Smart City.

Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγε η πρωτοβουλία Ψηφιακή Σερβία, οι  σερβικές start-ups έχουν «σηκώσει» περίπου 143 εκατ. Ευρώ σε επενδυτικά  κεφάλαια (venture capital) και απασχολούν σήμερα περισσότερους από 1.700 ανθρώπους. Οι περισσότερες από αυτές επικεντρώνονται στις αγορές των ΗΠΑ και της Δυτικής Ευρώπης. Το οικοσύστημα της Σερβίας υποστηρίχθηκε από την Google μέσω του προγράμματος Launchpad, το οποίο επικεντρώθηκε στην υποστήριξη αναδυόμενων αγορών και οικονομιών σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η Σερβία ήταν επίσης η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που έγινε μέρος του παγκόσμιου  προγράμματος επιτάχυνσης (accelerator) του Google Launchpad.

Οι σημαντικότερες νεοφυείς σερβικές εταιρείες είναι οι ακόλουθες:

- Seven Bridges Genomics- πλατφόρμα βοήθειας για τους επιστήμονες  προκειμένου να ανακαλύψουν θεραπείες για ασθένειες όπως διάφορες μορφές  καρκίνου, η οποία «σήκωσε» $ 100M +. Χρησιμοποιούν τον μεγαλύτερο αριθμό  βιοπληροφοριών οποιασδήποτε ιδιωτικής εταιρείας στον κόσμο και έχει έδρα στο Βελιγράδι. 

- Nordeus-πλατφόρμα τυχερών παιχνιδιών με το πιο δημοφιλές σε απευθείας  σύνδεση αθλητικό παιχνίδι στον κόσμο,

- Frame-Η Frame εξαγοράστηκε έναντι 200 εκατ. δολαρίων από τη Nutanix.

- 3lateral-αποκτήθηκε πρόσφατα από την Epic Games, οι δημιουργοί της Fortnite, για ένα μη ανακοινωθέν ποσό, γνωστό για την «τεχνολογία του  «ψηφιακού ανθρώπου».

Επιπλέον αξιοσημείωτες εξαγορές έγιναν και σε άλλες περιπτώσεις όπως: η εταιρία  AskGamblers από την  Catena Media (€16M),η  ManageWP από την  GoDaddy και η MotionDSP από την Cubic.