Η Ισπανία θωρακίζει την ενεργειακή της επάρκεια - Mόνο ηλεκτρικά αυτοκίνητα έως το 2050

Η Ισπανία είναι μία χώρα, η οποία, λόγω του μεγέθους της αγοράς και της βιομηχανίας της, έχει εκτεταμένες ενεργειακές ανάγκες.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας ποικίλουν. Συνεπώς, στην Ισπανία λειτουργούν επιχειρήσεις παραδοσιακού τύπου, οι οποίες χρησιμοποιούν για την παραγωγή ενέργειας ορυκτά καύσιμα, τα οποία κυρίως εισάγονται από τρίτες χώρες, άλλες που στηρίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (αιολική, ηλιακή, βιοκαύσιμα, βιομάζα κοκε) και, τέλος, λειτουργούν σταθμοί παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.  Τα τελευταία έτη, η Ισπανία θέτει οικολογικούς στόχους για την παραγωγή ενέργειας, παράγοντας όλο και περισσότερο μέσω ανανεώσιμων πηγών και κλείνοντας τις παραγωγικές μονάδες γαιάνθρακα. 

Παρόλα αυτά, η παραγόμενη ενέργεια, όπως είναι φυσικό, δεν αρκεί για την κάλυψη αυτών των αναγκών, οπότε η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ενέργειας. Η εξάρτηση αυτή, η οποία ανέρχεται σε περίπου 73%, αναφέρεται στο σύνολο των ισπανικών επιχειρήσεων που, άλλωστε, είναι και οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί καταναλωτές. 

Ηλεκτρική ενέργεια και Ορυκτά καύσιμα

Ο τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας έχει υποστεί βαθιές αλλαγές, οι οποίες ξεκίνησαν το 1998. Έως τότε, η δραστηριότητα στον τομέα ήταν συγκεντρωμένη σε ορισμένες επιχειρήσεις με χαρακτηριστική κάθετη ολοκλήρωση, οι οποίες λειτουργούσαν, υπό όρους μονοπωλίου, στις διάφορες περιοχές της Ισπανίας.

Ο νόμος 54/1997 εγκαινίασε μία προοδευτική διαδικασία απελευθέρωσης του τομέα, μέσω της παραχώρησης της δυνατότητας σε τρίτους να εισέλθουν σε αυτόν και καθιέρωσε ένα σύστημα ανοιχτών διαπραγματεύσεων, μειώνοντας ταυτόχρονα την κρατική παρέμβαση στον τομέα. Ο βασικός νόμος που ρυθμίζει τη δομή και τη λειτουργία του τομέα σήμερα είναι ο 24/2013 και αφορά εκείνους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως παραγωγοί, δηλαδή τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που αναλαμβάνουν την παραγωγή ενέργειας και επιπλέον την κατασκευή, λειτουργία και συντήρηση των εγκαταστάσεων παραγωγής. Ο νόμος αυτός διατηρεί τη διάκριση μεταξύ ρυθμιζόμενων και μη δραστηριοτήτων, η οποία προϋπήρχε, ενώ ταυτόχρονα προωθεί τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό στον κλάδο, εισάγοντας μεταξύ άλλων, μέτρα για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των δραστηριοποιούμενων στον κλάδο εταιρειών, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την πληροφόρηση του καταναλωτή και απλοποιώντας τις διαδικασίες αλλαγής παρόχου.

Όσον αφορά στους διανομείς, εμπόρους, καταναλωτές και διαχειριστές του συστήματος, εφαρμόζεται ο νόμος 25/2009 ο οποίος εισήγαγε αλλαγές στο νόμο 24/1997, προκειμένου να προσαρμοστεί στην οδηγία 2006/123/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Οι τροποποιήσεις αυτές συμπληρώνονται από το Βασιλικό Διάταγμα 198/2010.

Η διάθεση ενέργειας στον καταναλωτή γίνεται μέσα από δίκτυα μεταφοράς και διανομής που τηρούν τις προϋποθέσεις που τίθενται από το νόμο και αφορούν στην κανονικότητα, τη συνέχεια και την ποιότητα των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες που σχετίζονται με τη διάθεση ηλεκτρικής ενέργειας είναι: παραγωγή, μεταφορά, διανομή, εμπόριο και ανταλλαγές -διακοινοτικές και διεθνείς-, όπως επιπλέον οικονομική διαχείριση του συστήματος.

Η Ισπανία έχει κάνει σημαντικά βήματα για την παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες, για το 2018, κατέλαβαν το 40% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας που παράχθηκε στη χώρα. 

Σημειώνεται, όμως, ότι, σύμφωνα με έρευνα της EUROSTAT, τοποθετείται μεταξύ των δέκα πρώτων χωρών που εξαρτώνται άμεσα και σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, όπως πετρέλαιο, αέριο και άνθρακα. Συγκεκριμένα, εισάγει το 98% των ορυκτών καυσίμων που καταναλώνει ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη κυμαίνεται γύρω στο 73%.

Στον κλάδο των ορυκτών καυσίμων, που είναι ο πιο ανεπτυγμένος, τρεις είναι οι σημαντικότερες εταιρείες που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς. Σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία, είναι οι Endesa, Iberdrola και Naturgy (πρώην Gas Natural Fenosa). Η Endesa, της οποίας βασικός μέτοχος είναι η κατά το ήμισυ δημόσια ιταλική εταιρεία Enel με ποσοστό 70%, σημείωσε κέρδη 1.417 εκατ. ευρώ το 2018, δηλαδή 3% περισσότερα από το 2017. Η Iberdrola αύξησε τα καθαρά κέρδη της κατά 7,5% φθάνοντας, για πρώτη φορά, τα 3.014 εκατ. ευρώ. Αντίθετα, η Naturgy ήρθε αντιμέτωπη με έλλειμα 2.822 εκ. ευρώ.

Σχετικά με την ενέργεια που προέρχεται από γαιάνθρακα, η χώρα εξαρτάται κατά 90% από εισαγωγές, κυρίως από τη Ρωσία και την Κολομβία. Επιπροσθέτως, σε συνέχεια της οδηγίας της Ε.Ε. το 2010 για κλείσιμο όλων των μη-κερδοφόρων ορυχείων γαιάνθρακα, στην Ισπανία, σταμάτησαν τη λειτουργία τους συνολικά 26 ορυχεία. Επιπροσθέτως, έως και και τον Ιούνιο του 2020, έπειτα από σχέδιο της Κυβέρνησης, αναμένεται και το κλείσιμο εννέα εκ των δεκαπέντε ατμοηλεκτρικών εργοστασίων, προκειμένου η χώρα να μειώσει τις εκπομπές ρύπων της.

Εθνικό Ταμείο Ενεργειακής Αποτελεσματικότητας

Δραστηριοποιείται στην Ισπανία και έχει συσταθεί με το νόμο 18/2014 με στόχο, μεταξύ άλλων, τη χρηματοδότηση των μηχανισμών οικονομικής υποστήριξης, την παροχή τεχνικής βοήθειας, κατάρτισης και πληροφόρησης, προκειμένου να αυξήσουν την αποτελεσματική κατανάλωση και την εξοικονόμηση ενέργειας σύμφωνα με την Οδηγία 2012/27/UE. Μάλιστα έχει καθιερωθεί Εθνικό σύστημα Υποχρεώσεων για την Αποτελεσματική χρήση της Ενέργειας.

Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) 

Ως ΑΠΕ αναφέρονται οι φυσικοί πόροι που διαθέτει η χώρα και συγκεκριμένα ο ήλιος, ο αέρας, το νερό και το έδαφος (βιομάζα και βιοκαύσιμα). 

 Έως το 2020, η Ισπανία, όπως και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, οφείλει να παράγει τουλάχιστον το 20% της συνολικής ενέργειάς της από τη χρήση ΑΠΕ. Προκειμένου να το επιτύχει αυτό, η Ισπανία υιοθέτησε το Σχέδιο Δράσης Εξοικονόμησης και Ενεργειακής Αποτελεσματικότητας 2011-2020 καθώς και το Σχέδιο για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 2011-2020.

Η Ισπανία ξεκίνησε πρόσφατα να αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα όσον αφορά την παραγωγή ενέργειας μέσω ανανεώσιμων πηγών. Ακρογωνιαίος λίθος του εγχειρήματος είναι η διαθεσιμότητα των φυσικών της πόρων καθώς οι Κυβερνήσεις έχουν προβεί στην ανάθεση μεγάλων έργων παραγωγής ενέργειας. κυρίως. μέσω αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων. Το 2018 η Ισπανία κατάφερε να παράγει το 40% της συνολικής της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω Α.Π.Ε., καταφέρνοντας να επιτύχει το στόχο που είχε θέσει ενώ ο νέος στόχος της χώρας είναι  η πλήρης κάλυψη της ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. έως και το 2050.

Οι κύριες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο και ανέλαβαν τη διεκπεραίωση των προηγούμενων έργων είναι, όσον αφορά στα φωτοβολταϊκά συστήματα, η ACS μέσω της θυγατρικής της Cobra, η X-elio  αποτελούμενη από την KKR και την  Gestamp Renovables, η Endesa μέσω της Enel Green, η Forestalia, η Salaria και αρκετές ακόμη, μικρότερης δυναμικής, εταιρείες. Στην κατασκευή των αιολικών πάρκων πρωταγωνίστησε η Alfanar που ανήκει στην Capital Energy, ακολουθούμενη από την Ibervento, την Greenalia και την Gestamp. Έτσι η κοινότητα της Καστίλλης και Λεόν συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό ενέργειας παραγόμενης από ΑΠΕ (73,2%), ακολουθούμενη από τη Ναβάρα (62,7%), τη Γαλικία (54,1%) και την Aραγωνία (54,5%). Αντίστοιχα, οι Κανάριες Νήσοι αποτελούν την περιοχή στην οποία έχουν εγκατασταθεί, και συνεχίζονται να κατασκευάζονται, τα περισσότερα αιολικά πάρκα στην Ισπανία με τις επενδύσεις μεταξύ του 2010 και του 2020 να υπολογίζονται στα 434 εκ. ευρώ.

Ανεξάρτητα από τη δέσμευση που έχει αναλάβει η χώρα απέναντι στην Ε.Ε για πλήρη παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, η στροφή σε αυτές είναι σε θέση να της εξασφαλίσει μεγαλύτερη ανεξαρτησία και σταθερότητα, καθώς θα ελαχιστοποιήσει τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων.  

Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα 

Η Ισπανία, τα τελευταία χρόνια, έχει κάνει σημαντικά βήματα για την μείωση των ρύπων από αυτοκίνητα. Συγκεκριμένα, έχει αυξηθεί αρκετά η κυκλοφορία υβριδικών και ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων, καθώς η Κυβέρνηση έχει υιοθετήσει σειρά μέτρων για την προώθηση της χρήσης τους. Ισχυρό παράδειγμα αποτελεί η πρωτεύουσα της χώρας, Μαδρίτη, στην οποία τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα έχουν περισσότερες επιλογές θέσεων στάθμευσης, ενώ παράλληλα, η τοπική Κυβέρνηση έχει πρόσφατα εφαρμόσει αυστηρούς περιορισμούς κυκλοφορίας στο κέντρο της πόλης αυτοκινήτων που ξεπερνάνε τα επιτρεπτά όρια εκπομπής ρύπων.

Στο σχέδιο της Κυβέρνησης, αναφέρεται ότι έως το 2050 θα κυκλοφορούν μόνον ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τα οποία δεν θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Παρόλα αυτά, το σχέδιο μοιάζει αρκετά φιλόδοξο, δεδομένου ότι μόλις το 0,32% του συνόλου των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στην Ισπανία είναι ηλεκτρικά.  Αναλυτικότερα, το 2017, κυκλοφορούσαν στην Ισπανία 9.671 ηλεκτρικά αυτοκίνητα και 3.350 υβριδικά. 

Επίσης, στην Ισπανία λειτουργούν περί τα 4.464 σημεία φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων και 11.740 φορτιστές, γεγονός το οποίο την φέρνει στην 5η θέση στην Ευρώπη, ενώ οι σταθμοί αυτοί αυξάνονται όλο και περισσότερο. Η εταιρεία Iberdola στοχεύει να υιοθετήσει συνολικά 25.000 σημεία φόρτισης σε ολόκληρη τη χώρα, μέγιστης απόστασης μεταξύ των δύο κοντινότερων να είναι τα 100 χλμ., προκειμένου να δίνεται μεγαλύτερη αυτονομία και η δυνατότητα για υπεραστικά ταξίδια. 

Πυρηνική Ενέργεια 

Στην Ισπανία παράγεται ενέργεια που προέρχεται από τη χρήση πυρηνικών καυσίμων και υπολογίζεται ότι καταλαμβάνει σημαντικό ποσοστό της συνολικά παραγόμενης ενέργειας. Διαθέτει ικανή πυρηνική βιομηχανία, εξειδικευμένη και τεχνολογικά προηγμένη, η οποία εξάγει προϊόντα και υπηρεσίες και είναι παρούσα σε περισσότερες από 40 χώρες.

Η Ισπανία διαθέτει πυρηνικές εγκαταστάσεις που καλύπτουν ολόκληρο το φάσμα της πυρηνικής ενέργειας: επτά λειτουργικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες και συγκεκριμένα τους εξής: Almaraz I και II (Cáceres), Ascó I και II (Tarragona), Cofrentes (Valencia), Trillo (Guadalajara) και τέλος Vandellós II (Tarragona). Επίσης, διαθέτει ένα εργοστάσιο πυρηνικών καυσίμων στο Juzbado (Salamanca) και ένα κέντρο αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων χαμηλής και μέσης δραστηριότητας στο  El Cabril (Córdoba).

Το 2018, η πυρηνική ενέργεια ηγήθηκε του τομέα παραγωγής ενέργειας στην Ισπανία με ποσοστό ακαθάριστου προϊόντος 20,39%. Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες που λειτουργούν αυτή τη στιγμή αποτελούν θεμελιώδη πηγή ενέργειας για τη χώρα, εξασφαλίζοντας τη σταθερότητα στο σύστημα και είναι διαρκώς διαθέσιμοι. Την τελευταία δεκαετία, η πυρηνική ενέργεια αποτελεί μέρος της παραγόμενης και καταναλισκόμενης ενέργειας, σε διαρκή βάση. 

Όσον αφορά στη διαχείριση αποβλήτων έχει προβλεφθεί η δημιουργία κεντρικού χώρου αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων υψηλής δραστηριότητας στην Cuenca, όπου θα αποθηκεύεται το σύνολο των υψηλά ραδιενεργών αποβλήτων. Έως ότου, όμως, το κέντρο αυτό τεθεί σε λειτουργία, τα πυρηνικά απόβλητα θα βρίσκονται υπό την επίβλεψη και τον έλεγχο των ίδιων των κεντρικών σταθμών ή σε προσωρινές αποθήκες. 

Για τη διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων που παράγονται σε ισπανικό έδαφος, όπως και για την παύση λειτουργίας των πυρηνικών εγκαταστάσεων, αρμόδια είναι η Εθνική Εταιρεία Ραδιενεργών Αποβλήτων (Empresa Nacional de Residuos Radiactivos –Enresa).

Ένα από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει αυτός ο τύπος ενέργειας είναι ότι δεν παράγει διοξείδιο του άνθρακα, με αποτέλεσμα να θεωρείται φιλικότερος προς το περιβάλλον συγκριτικά με τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, επικρατεί έντονος προβληματισμός τόσο σχετικά με τον κίνδυνο ατυχήματος που επιφυλάσσει όσο και με την ασφαλή διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων, την οποία δεν μπορεί κανείς να εγγυηθεί μακροπρόθεσμα. Μάλιστα η ισπανική κοινή γνώμη φαίνεται να τίθεται ενάντια στη χρήση πυρηνικά παραγόμενης ενέργειας.