Μεγάλη Έρευνα του Tornos News: Οι ανάγκες ύδρευσης της Ελλάδας το 2030 (Μέρος Β΄)

• Στο δεύτερο μέρος της μεγάλης έρευνας του Tornos News για τη λειψυδρία και πως αυτή επηρεάζει τον τουρισμό παρουσιάζονται οι ανάγκες ύδρευσης της Ελλάδας έως το 2030, όπως καταγράφονται στο Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο για το Πόσιμο Νερό.

Σε αυτό το μέρος της έρευνας παρουσιάζονται οι ανάγκες σε 6 Περιφέρειες της χώρας (αύριο οι υπόλοιπες). 

Το Σχέδιο εκπονήθηκε στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2021–2027 από διϋπουργική ομάδα εργασίας των Υπουργείων Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Υγείας και Εσωτερικών, και εγκρίθηκε από τον Γενικό Γραμματέα Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων. Το σχέδιο θέτει το πλαίσιο για την εκτίμηση της επάρκειας και ποιότητας του πόσιμου νερού σε ορίζοντα δεκαετίας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του μόνιμου και εποχικού πληθυσμού, καθώς και τις υποδομές και το επίπεδο ετοιμότητας των παρόχων νερού στις Περιφέρειες.

Ο ημερήσιος πληθυσμός αιχμής το 2030

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εκτίμηση του ημερήσιου πληθυσμού αιχμής για το έτος 2030, με βάση την περίοδο του Αυγούστου. Ο πληθυσμός αυτός περιλαμβάνει τόσο τους μόνιμους κατοίκους όσο και τους διαμένοντες σε εξοχικές ή δευτερεύουσες κατοικίες, καθώς και τουρίστες που φιλοξενούνται σε ξενοδοχεία και κάμπινγκ. Σύμφωνα με τα στοιχεία του σχεδίου, ο ημερήσιος πληθυσμός αιχμής υπολογίζεται σε περίπου 13.297.610 άτομα. Η Περιφέρεια Αττικής καταγράφει το μεγαλύτερο νούμερο, με περισσότερα από 4,1 εκατομμύρια άτομα, ενώ ακολουθούν η Κεντρική Μακεδονία με 2,2 εκατομμύρια, η Κρήτη με περίπου 967.000 και το Νότιο Αιγαίο με περισσότερους από 740.000 κατοίκους και επισκέπτες. Αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμη και οι λιγότερο πυκνοκατοικημένες Περιφέρειες, όπως η Δυτική Μακεδονία και τα Ιόνια Νησιά, παρουσιάζουν σημαντική πληθυσμιακή επιβάρυνση τους θερινούς μήνες.

Για την εκτίμηση των υδρευτικών αναγκών χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα των αναθεωρημένων Σχεδίων Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών, με κύρια παραδοχή την κατανάλωση 250 λίτρων ανά άτομο ημερησίως για τον μόνιμο πληθυσμό και τους διαμένοντες σε εξοχικές κατοικίες, και 400 λίτρων για τους τουρίστες. Με βάση αυτόν τον υπολογισμό, οι συνολικές ετήσιες υδρευτικές ανάγκες της χώρας το 2030 προβλέπεται να φτάσουν τα 1.080.540.916 κυβικά μέτρα, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το 2021, όπου καταγράφηκαν 1.037.889.105 κυβικά μέτρα.

Η Περιφέρεια Αττικής καταλαμβάνει για ακόμη μία φορά την πρώτη θέση, με προβλεπόμενη κατανάλωση πάνω από 354 εκατομμύρια κυβικά μέτρα, ενώ υψηλές ανάγκες καταγράφονται και σε Κεντρική Μακεδονία (182 εκατομμύρια), Κρήτη (75 εκατομμύρια), Θεσσαλία (69 εκατομμύρια) και Νότιο Αιγαίο (52 εκατομμύρια κυβικά μέτρα).

Το σχέδιο επισημαίνει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης – άνω του 90% – προέρχεται από τον μόνιμο πληθυσμό της χώρας, γεγονός που καταδεικνύει την ανάγκη για διαρκή και όχι μόνο εποχική επάρκεια υδροδότησης. Παρότι σε πολλές Περιφέρειες υλοποιούνται ήδη έργα για την ενίσχυση της επάρκειας και τη βελτίωση της ποιότητας του πόσιμου νερού, όπως νέα έργα υδροληψίας, αφαλατώσεις, αναβαθμίσεις δικτύων και επεξεργασίας, καθώς και δράσεις για μείωση των διαρροών και εξοικονόμηση ενέργειας, η εικόνα δεν είναι ενιαία.

Το σχέδιο αναγνώριζε ότι η πλειονότητα των παρόχων νερού σε επίπεδο Περιφέρειας δεν διαθέτει ολοκληρωμένα Γενικά Σχέδια Ύδρευσης ή Σχέδια Ασφάλειας Νερού. Επιπλέον, σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται σοβαρή υποστελέχωση των τεχνικών υπηρεσιών, καθώς και απουσία των απαραίτητων μελετών που θα επέτρεπαν τον τεκμηριωμένο προγραμματισμό και την κοστολόγηση των απαιτούμενων έργων για τα επόμενα χρόνια.

Κατά συνέπεια, παρότι έχουν γίνει βήματα προς τη διασφάλιση της επάρκειας και ποιότητας του πόσιμου νερού σε όλη την επικράτεια, το Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο έφερε στο φως τις ανισότητες και τις αδυναμίες σε επίπεδο σχεδιασμού, που αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως, κινδυνεύουν να υπονομεύσουν τη βιωσιμότητα των υδατικών πόρων της χώρας, ειδικά ενόψει των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των αυξανόμενων τουριστικών ροών.

Η εικόνα και οι εκτιμήσεις που καταγράφηκαν, μεταξύ άλλων,  στο Επιχειρησιακό Σχέδιο ανά Περιφέρεια, έχουν ως εξής:

Περιφέρεια Αττικής:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 354.635.442, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 4.131.622. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 4.102.827 κάτοικοι και 351.628.793 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, στην Περιφέρεια οι υδρευτικές ανάγκες καλύπτονται κατά το μεγαλύτερο τμήμα τους από επιφανειακά ύδατα τα οποία μεταφέρονται από την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Το υπόλοιπο τμήμα του πληθυσμού υδρεύεται από απολήψεις από Υπόγεια Υδατικά Συστήματα.

Τα περισσότερα Υπόγεια Υδατικά Συστήματα δεν παρατηρήθηκε να έχουν ποσοτικά προβλήματα, ωστόσο σε κάποιες περιοχές κυρίως νησιωτικές ή παραθαλάσσιες, καταγράφηκαν φαινόμενα υπεραντλήσεων. Επίσης σε παράκτιες ζώνες σημειώθηκαν υπεραντλήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα τοπικής μόνο έκτασης υφαλμυρίνσεις στις παράκτιες ζώνες. Προβλήματα επάρκειας νερού κυρίως τους θερινούς μήνες καταγράφηκαν κυρίως στα νησιά του Αργοσαρωνικού και σε παραθαλάσσιους οικισμούς.

Τα έργα που κρίθηκαν αναγκαία, ήταν κυρίως επεκτάσεις, αντικαταστάσεις και αναβαθμίσεις εξωτερικών και εσωτερικών δικτύων, προμήθεια και εγκατάσταση συστημάτων τηλεμετρίας και έλεγχος διαρροών. Πάντως, στην Περιφέρεια Αττικής, αν και από τις πιο ανεπτυγμένες της χώρας, αναφέρονται περιπτώσεις μη εξυπηρετούμενων οικισμών από το δίκτυο νερού ανθρώπινης κατανάλωσης των παρόχων.

Περιφέρεια Ιονίων Νήσων:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 25.909.985, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 367.404. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 297.918 κάτοικοι και 22.153.289 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, οι υδρευτικές ανάγκες της Περιφέρειας καλύπτονταν στο μεγαλύτερο ποσοστό από Υπόγεια Υδατικά Συστήματα και δευτερευόντως από αφαλατώσεις.

Σε καθεστώς υπερεκμετάλλευσης βρίσκονται αρκετές τουριστικές περιοχές των νησιών, η οποία συνοδεύεται από υφαλμύρινση λόγω διείσδυσης της θάλασσας. Ταυτόχρονα σε πολλά νησιά παρουσιάζεται πρόβλημα ανεπάρκειας υδάτινων πόρων κατά την θερινή περίοδο, οπότε η παρουσία μεγάλου αριθμού επισκεπτών-παραθεριστών αυξάνει πολύ τη ζήτηση πόσιμου ύδατος. Τοπικά επίσης στις παράκτιες ζώνες σημειώνονταν υπεραντλήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα τοπικής μόνο έκτασης υφαλμυρίνσεις στις παράκτιες ζώνες. Σύμφωνα με τα παραπάνω, κρίθηκαν αναγκαία έργα υδροληψίας και εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού και έργα αναβάθμισης και αυτοματοποίησης δικτύων και εγκαταστάσεων. 

Περιφέρεια Κρήτης:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 75.142.131, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 966.798. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 818.945 κάτοικοι και 65.625.278 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, η ζήτηση σε νερό ύδρευσης στην Περιφέρεια καλύπτεται κυρίως από γεωτρήσεις εκμετάλλευσης του υπόγειου δυναμικού, λιμνοδεξαμενές και φράγματα καθώς και μονάδες αφαλάτωσης.

Επισημαίνεται ότι αναφέρθηκαν αρκετές περιπτώσεις μη κάλυψης (μη υδροδότησης) οικισμών με νερό ανθρώπινης κατανάλωσης. Επίσης, αναφέρθηκαν προβλήματα διαρροών των υφιστάμενων δικτύων νερού ανθρώπινης κατανάλωσης. Αναφορικά με νέα έργα ύδρευσης, καταγράφηκε η ανάγκη για έργα κατασκευής νέων εξωτερικών δικτύων και έργων υδροληψίας.

Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου:  

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 52.584.072, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 386.647. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 542.618 κάτοικοι και 39.771.767 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, η ζήτηση σε νερό ύδρευσης στην Περιφέρεια καλύπτεται από γεωτρήσεις εκμετάλλευσης του υπόγειου δυναμικού, λιμνοδεξαμενές και φράγματα, μονάδες αφαλάτωσης και μεταφορά νερού με υδροφόρες.

Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα επάρκειας της υδροδότησης των νησιών έχει επιδεινωθεί σημαντικά εξαιτίας της πίεσης που ασκείται από τον τουρισμό που αυξάνει τη ζήτηση νερού ανθρώπινης κατανάλωσης καθώς και στη μεγάλη απώλεια του μεταφερόμενου νερού στα δίκτυα ύδρευσης που οφείλεται στην παλαιότητα του δικτύου και η οποία κατά κάποιες εκτιμήσεις υπερέβαινε το 30% του μεταφερόμενου νερού.

Συνεπώς, το κυριότερο πρόβλημα που παρατηρήθηκε σχετιζόταν με την επάρκεια του νερού ανθρώπινης κατανάλωσης το οποίο επιδεινώνεται κατά τους θερινούς μήνες όπου παρουσιάζεται η αιχμή στην τουριστική κίνηση. Προς αυτή την κατεύθυνση, διακρίθηκε κυρίως η ανάγκη για έργα υδροληψίας και εξωτερικών δικτύων μεταφοράς νερού καθώς και Εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού και αφαλατώσεων η οποία μπορεί να συσχετιστεί άμεσα με τα προαναφερόμενα προβλήματα υπεράντλησης και υφαλμύρινσης.

Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 26.669.453, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 353.043. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 306.328 κάτοικοι και 23.003.763 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος. Σύμφωνα με το Επιχειρησιακό Σχέδιο, στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου δεν εντοπίστηκαν σημαντικά προβλήματα επάρκειας νερού. Η ζήτηση καλύπτεται κυρίως από γεωτρήσεις, λιμνοδεξαμενές ή και φράγματα και μονάδες αφαλάτωσης.

Η επάρκεια επηρεάζεται σημαντικά από το ύψος των βροχοπτώσεων που είναι μεν τα τελευταία χρόνια ικανοποιητικές αλλά είναι αβέβαιο, λόγω και της κλιματικής αλλαγής, ότι αυτό θα συνεχιστεί και για τα επόμενα χρόνια. Επίσης παρατηρήθηκαν εποχικές διακυμάνσεις ζήτησης και αύξηση της κατανάλωσης πόσιμου νερού λόγω των διαμενόντων σε εξοχικές και δευτερεύουσες κατοικίες και των διανυκτερεύσεων τουριστών κυρίως τους θερινούς μήνες του έτους.

Τα τελευταία χρόνια η ζήτηση νερού έχει αυξηθεί λόγω της στροφής της οικονομίας ορισμένων περιοχών προς την παροχή υπηρεσιών. Επίσης είχαν αυξηθεί οι απώλειες του μεταφερόμενου νερού στα δίκτυα ύδρευσης που οφείλεται στην παλαιότητα του δικτύου και αρκετά εξωτερικά και εσωτερικά δίκτυα ύδρευσης κρίθηκε ότι χρίζουν αντικατάσταση λόγω παλαιότητας και υλικού κατασκευής. Από τα διαθέσιμα στοιχεία των παρόχων ύδρευσης προέκυψε ότι δεν εντοπίζονται προβλήματα επάρκειας νερού εκτεταμένης κλίμακας, αλλά προβλήματα επάρκειας τοπικής σημασίας που συνδέονται άμεσα με την μελλοντική επάρκεια πόσιμου νερού στα περισσότερα νησιά. Τα περισσότερα έργα που κρίθηκαν αναγκαία, αφορούσαν σε φράγματα και λιμενοδεξαμενές, μονάδες αφαλάτωσης και η ανόρυξη γεωτρήσεων.

Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης:

Οι ετήσιες υδρευτικές ανάγκες σε κυβικά μέτρα το 2030 υπολογίζονται σε 57.545.904, με τον αριθμό των κατοίκων σε περιόδους αιχμής να είναι 693.023. Τα αντίστοιχα νούμερα το 2021, ήταν 682.006 κάτοικοι και 56.901.904 κυβικά μέτρα νερού ανά έτος.

Μεταξύ άλλων, σύμφωνα με το εγκεκριμένο Επιχειρησιακό Σχέδιο, στην Περιφέρεια παρατηρείται έλλειμμα επαρκούς πόσιμου νερού σε ορισμένες περιοχές, λόγω παλαιότητας δικτύων, εποχικής αύξησης της κατανάλωσης, εκτεταμένων καταστροφών συνέπεια πλημμυρών αλλά και λόγω μη επαρκούς παροχής.

Προς αυτή την κατεύθυνση, κρίθηκε αναγκαία η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας νερού και των δικτύων για να αντιμετωπισθούν φαινόμενα τοπικής υποβάθμισης της ποιότητας του νερού προς κατανάλωση, καθώς και των αντλιοστασίων, τα οποία είναι πεπαλαιωμένα, υπολειτουργούν και παρουσιάζουν σημαντική κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος με ταυτόχρονη μεγάλη απώλεια ύδατος λόγω εφαρμογής παρωχημένης τεχνολογίας. Σημειώνεται ότι τα υλοποιούμενα έργα που καταγράφηκαν, αφορούσαν κυρίως την κατασκευή ή αντικατάσταση εσωτερικών δικτύων, εξωτερικών δικτύων και συστήματα τηλεμετρίας και ελέγχου διαρροών. 

• Στο τρίτο μέρος της έρευνας (αύριο) θα παρουσιαστούν οι ανάγκες ύδρευσης της Ελλάδας το 2030 και οι ελλείψεις στον σχεδιασμό όπως καταγράφονται στο Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο για το Πόσιμο Νερό στις υπόλοιπες 7 Περιφέρειες της χώρας.

Διαβάστε επίσης το πρώτο μέρος

Μεγάλη έρευνα του Tornos News | Τουρισμός στα χρόνια της λειψυδρίας (Μέρος Α΄)