Ταξιδεύοντας στην καρδιά των Γρεβενών: Ανακαλύπτοντας το Σπήλαιο και τη μαγευτική γέφυρα της Πορτίτσας

• Κείμενο- φωτό: Δημήτρης Σταθόπουλος

Ξημέρωμα στην Αθήνα. Ξεκινάμε το ταξίδι μας προς τα Γρεβενά. Προορισμός μας το γραφικό Σπήλαιο και η ιστορική γέφυρα της Πορτίτσας, με τη φιλοδοξία να προλάβουμε το φως που χαρίζει απλόχερα ο πρωινός ήλιος στο πέτρινο αριστούργημα.

Η διαδρομή εξελίσσεται σε μια απολαυστική συζήτηση. Τα Μετέωρα μάς καλωσορίζουν στην Καλαμπάκα, φωτογραφίζοντας τη μοναδική αντίθεση μεταξύ της σύγχρονης πόλης και των επιβλητικών βράχων που ορθώνονται πάνω της σαν πανάρχαιοι φρουροί.

Όσο πλησιάζουμε στα Γρεβενά, τα σύννεφα συνθέτουν έναν μαγικό καμβά στον ουρανό, δημιουργώντας παιχνιδίσματα φωτός και σκιάς που μεταμορφώνουν το τοπίο.

Διασχίζοντας τον Όρλιακα: Μια διαδρομή μέσα στο άγριο πράσινο

Περνάμε τον ποταμό Βενέτικο και το γεφύρι του Ζιάκα, κάνοντας μια ολιγόλεπτη στάση στον ομώνυμο οικισμό. Ανταλλάσσουμε λίγες κουβέντες με τους ντόπιους, που απολαμβάνουν τον πρωινό τους καφέ στο τοπικό καφενείο, αντλώντας πληροφορίες για την προσέγγιση του προορισμού μας.

Επιλέγουμε μια χωμάτινη διαδρομή μέσα από την καρδιά του Όρλιακα, του επιβλητικού βουνού των Γρεβενών. Το μονοπάτι μάς οδηγεί μέσα από ένα μεγαλοπρεπές δάσος μαύρης πεύκης, όπου τα υπεραιωνόβια δέντρα φτάνουν σε εντυπωσιακά ύψη, δημιουργώντας μια αίσθηση δέους. Παρά τις μικρές δυσκολίες της διαδρομής, με τις αυλακώσεις που έχουν δημιουργήσει τα νερά της βροχής, η εμπειρία είναι ανεπανάληπτη.

Σταματάμε αρκετές φορές, όχι μόνο για να απαθανατίσουμε το τοπίο, αλλά και για να βιώσουμε την απόλυτη σιωπή της φύσης. Μόνο ο ήχος του ανέμου που χαϊδεύει τις φυλλωσιές και το μακρινό κελάηδημα των πουλιών διακόπτουν αυτήν την υπέροχη γαλήνη. Ακολουθώντας τις συμβουλές των ντόπιων, παραμένουμε κοντά στο όχημα, αφού το δάσος είναι η επικράτεια της άγριας ζωής.

Σε μια στροφή της διαδρομής, αποκαλύπτεται μπροστά μας το χωριό Σπήλαιο, σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά, με τις πέτρινες στέγες των σπιτιών του να ξεπροβάλλουν ανάμεσα στο πράσινο.

Το γεφύρι της Πορτίτσας: Εκεί που η ιστορία συναντά τη φύση

Φτάνοντας στην είσοδο του χωριού, ακολουθούμε τον κατηφορικό δρόμο προς το γεφύρι της Πορτίτσας. Οι πρόσφατες βροχοπτώσεις έχουν αυξήσει τη ροή του Βενέτικου, αλλά αυτό δεν μειώνει το μεγαλείο του τοπίου. Το στενό φαράγγι που σχηματίζεται από δύο κατακόρυφους βράχους και μέσα από το οποίο διέρχεται ο ποταμός, συνθέτει ένα επιβλητικό σκηνικό.

Το πέτρινο τοξωτό γεφύρι, με μήκος 34 μέτρα και ύψος περίπου 8 μέτρα, στέκεται αγέρωχο εδώ και αιώνες, από το 1743 συγκεκριμένα, σύμφωνα με ιστορικές εκτιμήσεις. Αποτελεί ένα αριστούργημα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και ταυτόχρονα ένα ζωντανό κομμάτι της τοπικής ιστορίας.

Την άνοιξη και το φθινόπωρο, το φαράγγι μεταμορφώνεται σε προορισμό για λάτρεις του καγιάκ, ενώ το καλοκαίρι προσφέρεται για πεζοπορία. Εμείς επιλέγουμε να περπατήσουμε για λίγο στο μονοπάτι που ξεκινάει από το Δημοτικό Σχολείο του Σπηλαίου και καταλήγει εδώ, μια διαδρομή 2 χιλιομέτρων που κανονικά απαιτεί 45 λεπτά.

Το χωριό Σπήλαιο: Ένας οικισμός βυθισμένος στην παράδοση

Επιστρέφοντας στον οικισμό του Σπηλαίου, που βρίσκεται σε υψόμετρο σχεδόν 1000 μέτρων, ξεκινάει να ψιχαλίζει ελαφρά. Η περιήγησή μας αρχίζει από το επιβλητικό πετρόκτιστο Δημοτικό Σχολείο, ένα διώροφο κτίριο των αρχών της δεκαετίας του '30, που λειτούργησε μέχρι το 1997.

Λίγο πιο κάτω, συναντάμε την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, που χτίστηκε το 1804, λέγεται με χρηματοδότηση από τη σύζυγο του γραμματέα του Αλή Πασά. Δίπλα της στέκεται ο μικρότερος ναός των Αρχαγγέλων, κατασκευασμένος το 1961.

Στην πορεία μας, γνωρίζουμε τον Κώστα Μαυρίδη, τον πρόεδρο της κοινότητας, έναν εξαιρετικά φιλόξενο άνθρωπο που μας προσκαλεί για τσίπουρο στην ταβέρνα του Γιώργου, δίπλα στην κεντρική πλατεία. Εκεί, απολαμβάνοντας εκλεκτούς μεζέδες, ο κύριος Μαυρίδης μας μιλά με πάθος για το χωριό του, μοιράζεται φωτογραφίες και μας προτρέπει να εξερευνήσουμε κάθε γωνιά του.

Το μοναστήρι της Παναγίας: Θρησκευτικό μνημείο αιώνων

Τελευταίος σταθμός της περιήγησής μας είναι το ιστορικό μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που ιδρύθηκε το 1633. Μας υποδέχεται η κυρία Ελένη Δημητρίου, εθελόντρια που φροντίζει καθημερινά τον ιερό χώρο και προσφέρεται να ξεναγήσει τους επισκέπτες με ένα απλό τηλεφώνημα (6947 580412).

Το μοναστήρι ανήκει στη μακεδονική μεταβυζαντινή εποχή, με την αρχιτεκτονική του να εξελίσσεται με την προσθήκη του ευρύχωρου εξωνάρθηκα και του κωδωνοστασίου. Οι τοίχοι, κτισμένοι με αργούς λίθους και ενισχυμένοι με πελεκημένες πέτρες, φανερώνουν την προσοχή στη λεπτομέρεια, ιδιαίτερα στις κόγχες και τους δύο τρούλους.

Εσωτερικά, οι τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 1650, αποκαλύπτουν την τέχνη των αγιογράφων Νικολάου και Ιωάννη. Μεταγενέστερες προσθήκες από τους Μιχάλη και Ηλία το 1658, καθώς και του Γεώργιου Πιτένη το 1911, προσθέτουν στρώματα ιστορίας και τέχνης. Τα ξυλόγλυπτα του 17ου αιώνα, όπως το τέμπλο, η πόρτα και τα παράθυρα, συμπληρώνουν το μοναδικό περιβάλλον όπου η θρησκευτική παράδοση συναντά την τέχνη και την ιστορία.

Επιστροφή με γεύσεις και αναμνήσεις

Καθώς ετοιμαζόμαστε για την αναχώρηση, συναντάμε έναν ηλικιωμένο κάτοικο που επιστρέφει στο σπίτι του. Μαθαίνουμε ότι οι λίγοι μόνιμοι κάτοικοι του Σπηλαίου ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία και τη γεωργία, παράγοντας εξαιρετικά φασόλια, κατσικίσια φέτα και φημισμένο τσίπουρο.

Ο πρόεδρος μάς αποχαιρετά, καλώντας μας να επισκεφθούμε ξανά το Σπήλαιο τον Δεκαπενταύγουστο, όταν προς τιμήν του μοναστηριού της Παναγίας διοργανώνεται τριήμερο πανηγύρι στην κεντρική πλατεία. Εκεί, γύρω από τον αιωνόβιο πλάτανο, τοπικά συγκροτήματα παίζουν παραδοσιακή μουσική και οι κάτοικοι χορεύουν τοπικούς χορούς, διατηρώντας ζωντανή την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του τόπου.

Φεύγουμε από το Σπήλαιο με τις αισθήσεις γεμάτες εικόνες, γεύσεις και αρώματα, πλουσιότεροι από μια αυθεντική εμπειρία στην καρδιά της ορεινής Ελλάδας.