Έκθεση στη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ζακύνθου από τη συλλογή του Αναστάσιου Λιάσκου

Στη Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ζακύνθου, πραγματοποιείται έκθεση κειμηλίων και αντικειμένων από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, με τίτλο «Ψηλαφώντας το ηρωικό έπος του 1821».

Η έκθεση η οποία θα διαρκέσει έως τις 15 Ιουνίου, φιλοξενεί πολύτιμα κειμήλια τα οποία προέρχονται από την προσωπική συλλογή του τ. Υφυπουργού, Βουλευτή και Προέδρου του Δ.Σ. Πολεμικού Μουσείου κ. Αναστάσιου Λιάσκου.

Μεταξύ των εκθεμάτων ξεχωρίζουν όπλα και χρηστικά εξαρτήματα της εποχής, σπάνια έγγραφα, λιθογραφίες προσωπογραφίες αγωνιστών, καθώς και ιστορικές σημαίες των επαναστατών.

Επιπλέον, οι επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν:

-Το καριοφίλι του Καλόγερου Παφνούτιου: Το καριοφίλι «Κάβουρας» του καλόγερου Παφνούτιου Χαρίτου, ο οποίος τη νύχτα της 18ης Νοεμβρίου 1826 έφυγε κρυφά από το μοναστήρι «Ιερουσαλήμ» και ειδοποίησε τον Στρατηγό Γεώργιο Καραϊσκάκη στο Δίστομο, με την κρίσιμη πληροφορία ότι οι Τούρκοι κατευθύνονταν στην Αράχωβα. Με αυτή την παράτολμη ενέργεια του καλόγερου Παφνούτιου, ο Καραϊσκάκης στη θρυλική μάχη της Αράχωβας, κατόρθωσε με το ευφυές σχέδιό του, να στήσει παγίδα θανάτου στον στρατό του Κιουταχή και να εξοντώσει ολόκληρο το Τουρκικό σώμα (3.000 Τούρκοι) μαζί με τον αρχηγό τους Μουστάμπεη.

-Λιθόγραφο το οποίο απεικονίζει τον Αρχιστράτηγο της επανάστασης Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, με βρετανική στολή Ταγματάρχη.

-Εκμαγείο προσώπου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και οι επωμίδες της στολής του (Βρετανικοί Λέοντες).

-Ασημόχρυση παλάσκα (θήκη για βόλια)

-Ζευγάρι ασημένιες πιστόλες, Ευρωπαϊκές με χρυσοκεντημένα αραβουργήματα στις κάνες, λάφυρο από τη μάχη της Αράχωβας στις 19 Νοεμβρίου 1826 και άλλα σπάνια αντικείμενα μνήμης.

Στα εγκαίνια της έκθεσης κεντρικοί ομιλητές ήταν:

-Ο πρόεδρος της Βιβλιοθήκης, Φίλιππος Συνετός, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Ζάκυνθος και Επανάσταση. Η διαχρονική συμβολή των γραμμάτων στην εθνική ιδέα».

-Η Επόπτρια Ποιότητας Εκπαίδευσης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ζακύνθου, Φιλιππίτσα Μάργαρη, με θέμα «Η μουσειοπαιδαγωγική επιστήμη ως εργαλείο αγωγής των νέων πολιτών».

-Ο κ. Αναστάσιος Λιάσκος, που μίλησε για τα «Όπλα και τα αντικείμενα των αγωνιστών του 1821 και τη σημασία τους».

Ο προϊστάμενος της Βιβλιοθήκης, κ. Γιάννης Μαρίνος, συντόνισε την εκδήλωση και, μεταξύ άλλων, ανέφερε:

«Η έκθεση αποτελεί μια ζωντανή εμπειρία ιστορικής μνήμης και θα προσφέρει τη δυνατότητα στους μαθητές και στους επισκέπτες να «ψηλαφίσουν» και να κατανοήσουν βαθύτερα τους αγώνες των προγόνων μας, οι οποίοι ύψωσαν το ανάστημα τους ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και με τις θυσίες τους μας χάρισαν την ελευθερία μας και την εθνική μας υπερηφάνεια.

Παράλληλα, αναδεικνύεται η συμβολή της Ζακύνθου στην Επανάσταση του 1821, η οποία υπήρχε καθοριστική: Σολωμός, Δ. Ρώμας, Φιλική Εταιρεία, Κολοκοτρώνης, Επιτροπή της Ζακύνθου.»

Για τον κ. Αναστάσιο Λιάσκο, ο κ. Μαρίνος τόνισε: «Ο κ. Αναστάσιος Λιάσκος, γεννήθηκε στην Αθήνα, είναι απόφοιτος του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, εργάστηκε ως οικονομολόγος και σύμβουλος ανάπτυξης επιχειρήσεων. Έχει μία πλούσια πολιτική δραστηριότητα. Υπήρξε νομάρχης Σερρών, βουλευτής στην Εύβοια με τη Νέα Δημοκρατία, διοργανωτής των ιστορικών εκθέσεων της Βουλής των Ελλήνων, υφυπουργός τουριστικής ανάπτυξης επί κυβέρνησης Καραμανλή, Γενικός Γραμματέας Τουρισμού και πάνω απ’ όλα Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πολεμικού Μουσείου».

Ακολούθησε χαιρετισμός του βουλευτή Ζακύνθου κ. Διονύση Ακτύπη, ο οποίος επεσήμανε ότι η έκθεση φιλοξενείται στην «καρδιά»  της πολιτιστικής ζωής της Ζακύνθου. Ο κ. Ακτύπης, ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής: «Η έκθεση είναι μια πρωτοβουλία υψηλού συμβολισμού και ιστορικής σημασίας όπου έχουμε την ευκαιρία όχι μόνο να γνωρίσουμε αυθεντικά κειμήλια της επανάστασης, αλλά να σταθούμε με σεβασμό απέναντι στους αγώνες, στις θυσίες και τα οράματα εκείνων που πότισαν το δέντρο της λευτεριάς με αίμα, πίστη και αρετή. Η Ζάκυνθος, τόπος πολιτισμού και ανθρωπισμού, υπήρξε πάντα ένα από τα πιο φωτεινά παραδείγματα συμμετοχής και προσφοράς στον εθνικό αγώνα.

Ο ρόλος της στην προεπαναστατική περίοδο αλλά και κατά τη διάρκεια του αγώνα του 1821 ήταν πολυεπίπεδος, συστηματικός και καθοριστικός. ‘Ήδη από το 1819 η Φιλική Εταιρεία είχε εγκαθιδρυθεί στη Ζάκυνθο με δραστήρια μέλη. Το 1824 με τη σύσταση της Επιτροπής Ζακύνθου, οι Ζακυνθινοί ανέλαβαν σημαντικό ρόλο στη διπλωματική και οικονομική στήριξη του αγώνα, εκφράζοντας με πράξεις το φιλελεύθερο φρόνημα του νησιού. Ο Σολωμός μέσα από τον Ύμνο στην Ελευθερία, ένα ποίημα που γράφτηκε στη Ζάκυνθο το 1823, έδωσε φωνή στον πόθο ενός ολόκληρου έθνους για λευτεριά και αξιοπρέπεια.

Ο Ύμνος αυτός δεν είναι μόνο το εθνικό μας άσμα, αλλά το πνευματικό μας συμβόλαιο με την ιστορία και τις αξίες που υπηρετούμε. Η Ζάκυνθος λοιπόν δεν ήταν μόνο ένας θεατής. Ήταν ενεργό και πρωτοπόρο μέλος του αγώνα. Σήμερα, με εκδηλώσεις όπως αυτή η έκθεση, η Ζάκυνθος συνεχίζει να τιμά την ιστορία της, να διδάσκει στις νεότερες γενιές και να αποτελεί φάρο πολιτισμού και εθνικής συνείδησης. Και εδώ έρχεται να προστεθεί η παρουσία ενός ανθρώπου με βαθιά αγάπη για την ιστορική μνήμη και την εθνική μας κληρονομιά, του κ. Αναστασίου Λιάσκου. Ο κ. Λιάσκος, πρώην υφυπουργός και βουλευτής, διακεκριμένος για το ήθος, τη συνέπεια και τη διαρκή προσφορά του στον δημόσιο βίο, δεν είναι μόνο ένας ενεργός πολιτικός άνδρας. Είναι και ένας ακούραστος ερευνητής, συλλέκτης και θεματοφύλακας της ελληνικής ιστορίας.

Η προσωπική του συλλογή η οποία εκτίθεται σήμερα εδώ, αποτελεί καρπό πολυετούς μελέτης και φροντίδας. Όπλα σπάνια, σπάνια έγγραφα, λιθογραφίες, προσωπογραφίες αγωνιστών και ιστορικές σημαίες των επαναστατών, φέρνουν στο φως όχι μόνο την υλική, αλλά και την ηθική διάσταση του αγώνα. Είναι συγκινητικό το πώς κάθε αντικείμενο μέσα από την προσεγμένη επιμέλεια του κ. Λιάσκου αποκτά ξανά φωνή και μας διηγείται τη δική του μικρή αλλά και χρήσιμη σελίδα της ιστορίας. Η προσφορά του δεν περιορίζεται όμως μόνο στα εκθέματα. Ο κ. Λιάσκος είναι ιδρυτής του ιστορικού εθνικού μουσείου στο Κοντοδεσπότι Ευβοίας, ενός χώρου αφιερωμένου στην τεκμηρίωση της νεότερης ελληνικής ιστορίας, που από το 1995 έως σήμερα προσφέρει δωρεάν ξενάγηση σε χιλιάδες μαθητές, σπουδαστές, φίλους της ιστορίας και απλούς πολίτες.

Δεν είναι μόνο αυτό. Πρόσφατα δημιουργήθηκε και εγκαινιάστηκε το Πολεμικό Μουσείο στη Χαλκίδα, το Μουσείο στο σπίτι του Ζέρβα, 5 Μουσεία ως Πρόεδρος που ήταν στο Πολεμικό μουσείο στην Αθήνα, στο κεντρικό μουσείο στο οποίο έγινε μια τεράστια δουλειά και άλλα 4 Μουσεία τα οποία φτιάχτηκαν επί των ημερών του.

Παράλληλα, έχει συγγράψει 4 ιστορικά βιβλία, συμβάλλοντας στην επιστημονική καταγραφή και μελέτη του 1821 και των μετέπειτα ιστορικών γεγονότων. Οφείλουμε λοιπόν να τον ευχαριστήσουμε από την καρδιά μας. Όχι μόνο γιατί μοιράζεται μαζί μας αυτά τα πολύτιμα τεκμήρια, αλλά και γιατί μας θυμίζει σε μια εποχή που η ιστορική μνήμη κινδυνεύει να αλλοιωθεί ή να ξεχαστεί, πως το παρελθόν είναι η πυξίδα του μέλλοντός μας».

Στο πλαίσιο της ομιλίας του, ο κ. Φίλιππος Συνετός, Πρόεδρος της Βιβλιοθήκης, ανέφερε τα εξής: «Η έκθεση αποτελεί μια σπουδαία συνεισφορά και συμβολή στον παιδαγωγικό χαρακτήρα της Δημόσιας Ιστορικής Βιβλιοθήκης, κυρίως απέναντι στη νέα γενιά, καθώς από την πλευρά μας προσπαθούμε να κρατήσουμε τη νέα γενιά συνδεδεμένη με την ιστορία της πατρίδας μας.

Η Ζάκυνθος όπως και τα άλλα Ιόνια Νησιά από την αρχαιότητα έως το 1864, ακολουθούσε μία πορεία που την έφερνε σχεδόν πάντα κοντά στις επικυρίαρχες δυνάμεις της εποχής. Στη μακραίωνη ιστορία του νησιού, υπάρχουν ορισμένες πολύ σημαντικές ημερομηνίες που σηματοδοτούν την πορεία σε ένα διεθνές περιβάλλον αλλόκοτο, η Ζάκυνθος βρέθηκε πάντα στο πλευρό και στον χώρο των χριστιανικών δυνάμεων. Δεν είχε την ατυχία να βρεθεί κάτω από Οθωμανικό ζυγό, όπως δυστυχώς συνέβη με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Ο Ζακυνθινός λαός, παρά την πρόωρη απομάκρυνσή του από το Βυζάντιο, ποτέ δεν ξέκοψε από την ορθόδοξη χριστιανική παράδοση-αφομοίωσε πολιτικά, ιδεολογικά και καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης και πάντρεψε την Ορθοδοξία με το πνεύμα της Αναγέννησης, κατά έναν τρόπο που ενίσχυσε την παρουσία του νησιού σε μια περιοχή όπου εκείνη την περίοδο ήταν το σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. Το πώς εξελίχθηκαν οι σχέσεις των κατοίκων του νησιού με τους πάσης φύσεως «προστάτες» ή κατακτητές από τον 12ο έως τον 19ο αιώνα και πως κατάφερε το νησί να αποτελέσει τον πιο σημαντικό ίσως παράγοντα από κάθε άλλο ελληνικό μέρος για την υποστήριξη της Επανάστασης, αυτό μπορεί να εξηγηθεί με δύο σημαντικούς λόγους, όπως τουλάχιστον αναγνωρίζεται μέχρι σήμερα.

Ο πρώτος και σπουδαίος λόγος υπήρξε η μόνιμη και διαρκής συμμετοχή στους πολέμους κατά των Οθωμανών και η υποδοχή χιλιάδων προσφύγων από την ηπειρωτική Ελλάδα, κάθε φορά που ένα κομμάτι του ελληνισμού ξεσηκωνόταν. Ο άλλος σπουδαίος λόγος είναι ότι πολύ νωρίς, οι κάτοικοι της Ζακύνθου δέχτηκαν και αφομοίωσαν τις ιδέες του Διαφωτισμού και μάλιστα διαμόρφωσαν μία ισχυρή, φιλελεύθερη συνείδηση από τα χρόνια της Γαλλικής επανάστασης και μετά.»

Από την πλευρά της, η κα Φιλιππίτσα Μάργαρη Επόπτρια Ποιότητας Εκπαίδευσης της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Ζακύνθου, μίλησε για την  Μουσειοπαιδαγωγική Επιστήμη ως εργαλείο Εκπαίδευσης και Αγωγής των νέων Πολιτών. Στο πλαίσιο της ομιλίας της, η κα Μάργαρη ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής:  «Χαίρομαι που έχουμε κοντά μας παιδιά γιατί μουσεία και εκθέσεις χωρίς παιδιά, δεν έχουν αξία καμία πραγματικά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ τον κ. Λιάσκο γιατί έκανε ένα πολύ σημαντικό πράγμα: Άνοιξε εκθέσεις, αρχεία που ήταν κλειδωμένα, που απευθύνονταν σε ένα πολύ εξειδικευμένο κοινό, όπως και την περίοδο που ήταν Πρόεδρος στο Πολεμικό Μουσείο, άνοιξε με δράσεις και με εκδηλώσεις αυτές τις εκθέσεις στο ευρύ κοινό».

Από την πλευρά του ο κ.Αναστάσιος Λιάσκος ανέπτυξε το παρακάτω θέμα: «Επανάσταση του 1821: Τα όπλα και τα αντικείμενα των Αγωνιστών και η σημασία τους». Μεταξύ άλλων, ο κ. Λιάσκος ανέφερε τα εξής: «Να ευχαριστήσω όλους εσάς για τα καλά σας λόγια και ιδιαίτερα τον κ. Ακτύπη. Το χρέος είναι προσωπική υπόθεση του καθενός. Περνούμε από εδώ και διαβαίνουμε και μετά έρχονται οι επόμενοι που πρέπει να τους έχουμε αφήσει κάποιο αποτύπωμα. Αυτό είναι στο μυαλό μου και στο μυαλό πιστεύω των ανθρώπων που έχουν ένα υπόβαθρο.

Πριν 204 χρόνια, οι πρόγονοί μας υψώθηκαν σαν ένας άνθρωπος απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και με ακλόνητη θέληση, μας χάρισαν την ελευθερία μας. Η Ελληνική Επανάσταση έρχεται μετά από μία σειρά επαναστάσεων που έχουν προηγηθεί, η Αμερικανική πρώτα, που είναι εξέγερση της αποικίας εναντίον της μητρόπολης, η Γαλλική, αλλά και τοπικές εξεγέρσεις, όπως στη Νάπολη, στη Σικελία και ενώ όλες αυτές αποτυγχάνουν, η Ελληνική Επανάσταση κόντρα σε κάθε πρόβλεψη, επιτυγχάνει. Οι διεθνείς συνθήκες της εποχής εκείνης, δηλαδή η Ιερά Συμμαχία και οι αρχές της, δηλαδή η αρχή της νομιμότητας, καθιστούσαν κάθε έννοια εξέγερσης να φαίνεται ως παράνοια.

Οι αυτοκρατορίες που ήταν τότε η Ευρώπη, αποφάσισαν ότι ουδείς δικαιούται να αλλάξει το status quo. Είχε βέβαια προηγηθεί η Γαλλική επανάσταση για αυτό το λόγο. Η Γαλλική επανάσταση με τα μηνύματά της, έδωσε τους πρώτους διανοούμενους που είναι ο Ρήγας Φεραίος, ο Αδαμάντιος Κοραής, και δημιούργησε και αυτό το κλίμα στους Έλληνες τότε του εξωτερικού, εμπόρους, φοιτητές, διανοούμενους, για να φτιάξουν πρώτα το ελληνόγλωσσο σχολείο και μετά βέβαια να ιδρύσουν τη Φιλική Εταιρεία η οποία εισαγάγει ένα φοβερό μήνυμα που μέχρι τότε οι Έλληνες, ο χριστιανός ραγιάς, δεν το είχαν ενστερνιστεί.  Ο χριστιανός ραγιάς πάντα περίμενε την ελευθερία του από κάποια άλλη μεγάλη χριστιανική δύναμη και δη τη Ρωσία. Η Φιλική Εταιρεία εισαγάγει το μήνυμα «με τις δικές μας δυνάμεις».

Με τις δικές μας δυνάμεις θα ελευθερωθούμε. Είναι και σήμερα ένα μήνυμα επίκαιρο όσο ποτέ, για όσους θεωρούν ότι σε στιγμή κινδύνου κάποιοι άλλοι θα μας σώσουν. Αυτό είναι το μήνυμα κατά την άποψή μου της Φιλικής Εταιρείας. Τα Ιόνια νησιά, αλλά κυρίως η Ζάκυνθος, αποτελεί τη μήτρα της επανάστασης γιατί εκτός των άλλων οργανώνεται εδώ η επανάσταση με την ορκωμοσία στη Φιλική Εταιρεία, του Κολοκοτρώνη και των οπλαρχηγών. Να πούμε εδώ για τον Κολοκοτρώνη το δώρο που έκανε η Ζάκυνθος στην Ελλάδα. Ο Μοριάς έστειλε στη Ζάκυνθο έναν κυνηγημένο κλέφτη το 1806, με πολύ πεζή αντίληψη και η Ζάκυνθος επέστρεψε στην Ελλάδα τον φτασμένο αρχιστράτηγό της.

Ουσιαστικά τον σπούδασε, του έδωσε πτυχίο, μεταπτυχιακό και διδακτορικό, το λέει ο ίδιος, «στη Ζάκυνθο άνοιξαν τα μάτια μου και είδα τον κόσμο.» Γιατί συγχρωτίστηκε με Ρώσους, Άγγλους, Γάλλους, έγινε ταγματάρχης στον αγγλικό στρατό, ήρθε σε επαφή με πνευματικούς ανθρώπους και κατάλαβε τα μηνύματα και είναι ο μόνος που στον Εμφύλιο δεν έβαψε τα χέρια του με αίμα ελληνικό, γιατί καταλάβαινε ότι έπρεπε να προσπεράσουμε αυτή την εμφυλιοπολεμική μας αντίληψη. Πραγματικά δεν έχει περάσει στο ευρύ κοινό αυτή η αντίληψη, του τι έκανε αυτός ο τόπος για να ελευθερωθεί η Ελλάδα. Να πούμε μόνο το εξής, ότι και οι διανοούμενοι, οι φιλέλληνες, η Ευρώπη ολόκληρη, έβλεπε στη Ζάκυνθο και τα Ιόνια που ήταν Ελλάδα πριν την Ελλάδα, πώς θα είναι η Ελλάδα. Βέβαια έβλεπαν ένα πολιτιστικό υπόβαθρο που μόλις πήγαιναν στην ηπειρωτική χώρα κατέρρεε. Αλλά έδιναν μία εικόνα τα Ιόνια, ώστε να υπάρχει συμπάθεια απέναντι σε μια διαφορετική κουλτούρα και πολιτισμό από την Οθωμανική.

Ο στρατός κατά την επανάσταση αποτελείται προεπαναστατικά από άτακτους, είναι οι Κλέφτες και οι Αρματωλοί. Και βέβαια αλλάζουν ρόλους κατά το δοκούν, οι Αρματωλοί γίνονται Κλέφτες και το αντίστροφο. Αυτοί έχουν τους Νταϊφάδες, τα σώματα των Κλεφτών και των Αρματωλών, όπου απόλυτο ρόλο παίζει ο Καπετάνιος, αυτός είναι που ρυθμίζει τα πάντα στον Νταϊφά, όλα περιστρέφονται γύρω από αυτόν. Εκείνος δίνει τη νότα για οτιδήποτε. Από την προσωπικότητα και τις αρετές του, εξαρτάται η επιβίωση του σώματος, γι΄ αυτό βλέπουμε αλλάζουν σώματα, εγκαταλείπουν έναν καπετάνιο που είναι άβουλος ή δεν είναι θαρραλέος ή δεν έχει αρετές. Αντίθετα, όταν υπάρχει ένας φτασμένος ηγέτης που είναι καπετάνιος, τα παλικάρια λένε, όπως είναι και ο Φιλήμων, «το είπε ο καπετάνιος» ή «το είπε ο γέρος».

‘Ήταν νόμος ο λόγος του. Αυτά τα πρώτα σώματα είναι και η μαγιά του αγώνα. Και βέβαια με την έναρξη της επανάστασης, έχουμε και τα πρώτα τακτικά σώματα. Το πρώτο τακτικό σώμα είναι ο Ιερός Λόχος. Το στάνταρ όπλο είναι το καριοφίλι, από 1,20 έως 1,70 με μηχανισμό πυρολίθου. Τον κόκορα οι πολεμιστές του ’21 τον έλεγαν λύκο, γιατί έχει αυτό το σχήμα, το στόμα του λύκου. Επίσης είχαν τις πιστόλες, τα ξίφη τους, το γιαταγάνι, μαχαίρια, παλάσκες, φυσέκια, μπαρούτι και χαρτί. Πολλά βιβλία χάθηκαν τότε για να χρησιμοποιηθεί το χαρτί ώστε να γίνει φυσέκια. Αυτό χρειαζόταν τότε βέβαια. Τα περισσότερα όπλα του ’21 είναι λάφυρα από τα χέρια των Τούρκων, βλέπουμε ότι έχουν αραβουργήματα ή οθωμανικά σύμβολα. Αυτά μπόρεσαν να οικειοποιηθούν τα επαναστατικά σώματα για να συνεχίσουν να πολεμούν. Και ήταν πολύ περήφανοι όταν έπεφταν στα πλιάτσικα, για να πάρουν όπλα».