Παράδοση στα ψηλά βουνά: Ο στολισμός του Επιταφίου στο Οροπέδιο Λιμνάκαρου της Κρήτης

• Κείμενο- φωτό: Δημήτρης Σταθόπουλος

Στα 1.120 μέτρα υψόμετρο, κρυμμένο ανάμεσα στις απόκρημνες κορυφές των Λευκών Ορέων της Κρήτης, το Οροπέδιο του Λιμνάκαρου διατηρεί ένα μοναδικό πασχαλινό έθιμο: τον στολισμό του Επιταφίου στην Εκκλησία του Αγίου Πνεύματος τη Μεγάλη Παρασκευή, με λουλούδια που συλλέγουν οι ντόπιοι στη διαδρομή τους προς το εκκλησάκι.

Η διαδρομή προς το Οροπέδιο

Ξεκινήσαμε νωρίς το πρωί από τον Άγιο Νικόλαο με κατεύθυνση το Οροπέδιο Λασιθίου. Στη διαδρομή θαυμάσαμε τις ανθισμένες αμυγδαλιές και τους εναπομείναντες ανεμόμυλους πριν επισκεφθούμε το Σπήλαιο του Δικταίου Άντρου, τον μυθικό τόπο γέννησης του Δία.

Η επίσκεψη στο σπήλαιο ήταν εντυπωσιακή – μια μοναδική εμπειρία που σε οδηγεί πρώτα στο ψηλότερο σημείο και έπειτα κατεβαίνεις στα έγκατά του. Επιστρέφοντας, κάναμε στάση στο εστιατόριο Χάλαβρο, όπου γνωρίσαμε τον Νικηφόρο, τον ιδιοκτήτη του καταστήματος και έναν άνθρωπο που αφιερώνει σημαντικό μέρος της ζωής του στην ανάπτυξη του Οροπεδίου.

«Θα ανέβω στον Λιμνάκαρο. Θέλετε να έρθετε;» μας πρότεινε ο Νικηφόρος, εξηγώντας πως εκείνη την ημέρα, Μεγάλη Παρασκευή, γίνεται παραδοσιακά ο στολισμός του Επιταφίου στην Εκκλησία του Αγίου Πνεύματος – ή απλά «στο Πνεύμα», όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι.

Η ανάβαση προς το "Πνεύμα"

Ακολουθώντας τον Νικηφόρο στον κακοτράχαλο δρόμο, είχαμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε από ψηλά το μεγαλύτερο Οροπέδιο του Λασιθίου. Σε αντίθεση, το Οροπέδιο του Λιμνάκαρου είναι πολύ μικρότερο, μόλις 750 στρέμματα, προσφέροντας όμως άμεση θέα στο Σπαθί, την ψηλότερη κορυφή των Λευκών Ορέων στα 2.148 μέτρα.

«Σήμερα αρκετός κόσμος θα ξεκινήσει περπατώντας για να φτάσει εδώ, μαζεύοντας λουλούδια από τους αγρούς, τα οποία θα τοποθετήσει στον Επιτάφιο», μας εξήγησε ο Νικηφόρος. Και πράγματι, λίγο πιο πάνω συναντήσαμε την πρώτη ομάδα ανθρώπων που ανηφόριζε.

«Δεν είναι εύκολο. Μπορεί να κάνουν και δύο και τρεις ώρες περπάτημα. Είναι όμως ένα συνήθειο που το ακολουθεί αρκετός κόσμος χωρίς δεύτερη σκέψη», πρόσθεσε.

Το έθιμο του στολισμού

Φτάνοντας στο οροπέδιο, που μοιάζει κρυμμένο στα 1.120 μέτρα υψόμετρο, αντικρίσαμε τη μικρή εκκλησία, γύρω από την οποία έβοσκαν μερικά ζώα. Ο κόσμος ήταν ήδη αρκετός και συνεχώς κατέφθαναν κι άλλοι.

Οι προσκυνητές περνούσαν να ασπαστούν την εικόνα, αφήνοντας τα λουλούδια που είχαν μαζέψει καθοδόν. Οικογένειες με μικρά παιδιά και ηλικιωμένοι με αναμνήσεις από το παρελθόν συγκεντρώθηκαν στο ξωκλήσι, καθώς ο ιερέας ξεκινούσε τη λειτουργία.

Ήταν μια ξεχωριστή στιγμή: δεκάδες άνθρωποι, άλλοι με μνήμες από το παρελθόν και άλλοι με διάθεση να εξερευνήσουν κάτι νέο, συμμετείχαν σε ένα έθιμο αιώνων. Μετά την περιφορά του Επιταφίου στον περίβολο, οι πιστοί έπαιρναν από ένα λουλούδι για να το τοποθετήσουν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους.

Το μοναδικό οικοσύστημα του Λιμνάκαρου

Μετά το τέλος της λειτουργίας, είχαμε χρόνο να περιηγηθούμε στο οροπέδιο του Λιμνάκαρου. Πρόκειται για έναν μοναδικό συνδυασμό πετρώδους τοπίου και γόνιμων εκτάσεων. Ενώ το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής καλύπτεται από χαλίκια που παρασύρουν τα ορμητικά νερά από το Σπαθί και τις άλλες κορυφές, στο βορειότερο άκρο του οροπεδίου υπάρχει μια έκταση περίπου 300 στρεμμάτων με πλούσιο, καλλιεργήσιμο έδαφος.

Εκεί οι ντόπιοι παραγωγοί καλλιεργούν διάφορα οπωροφόρα δέντρα όπως μηλιές, αχλαδιές και καρυδιές, εκμεταλλευόμενοι τις ευνοϊκές εδαφολογικές συνθήκες. Αξιοσημείωτη είναι η τοποθεσία «Σκαφίδια», όπου ένα μικρό καρυδοδάσος με δέντρα πολλών δεκαετιών προσφέρει μια γραφική εικόνα μέσα στο πετρώδες τοπίο.

Πέρα από τις καλλιέργειες, ο Λιμνάκαρος χρησιμοποιείται και ως βοσκότοπος από λίγους ντόπιους κτηνοτρόφους που αξιοποιούν τις λιγοστές βοσκήσιμες εκτάσεις. Με αυτόν τον μοναδικό συνδυασμό πετρώδους ομορφιάς και παραγωγικών καλλιεργειών, το οροπέδιο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της ποικιλόμορφης κρητικής φύσης, όπου ο άνθρωπος συνυπάρχει αρμονικά με το απρόσιτο τοπίο.

Πριν αναχωρήσουμε, ο Νικηφόρος μοιράστηκε μαζί μας ιστορίες από το παρελθόν – αναμνήσεις από επισκέψεις με τη μητέρα του και διηγήσεις για τους βοσκούς που ζούσαν κάποτε εδώ, αποκομμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο.

Κατά την επιστροφή, πήραμε μερικούς προσκυνητές στην καρότσα του αυτοκινήτου. Ήθελα να ανέβω κι εγώ, αλλά ο Νικηφόρος δεν το επέτρεψε, λέγοντας πως εμείς «δεν ξέρουμε από τέτοια» – ένα τελευταίο υπενθύμιση του πώς οι παραδόσεις και η γνώση του τόπου περνούν από γενιά σε γενιά στην ορεινή Κρήτη.