Φαράγγι της Σαμαριάς | Πηγή ζωής, περιβαλλοντικό στολίδι και μεγάλο κεφάλαιο για την Οικονομία της Κρήτης

Τι δείχνει έρευνα για το Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς, που υλοποιήθηκε από το ΜΑΙΧ σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης

Το Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς αποτελεί ένα ιδιαίτερα δημοφιλή και παγκοσμίως γνωστό τουριστικό προορισμό. Είναι μια προστατευόμενη περιοχή που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κατά τη διάρκεια κάθε τουριστικής σεζόν.

Η επισκεψιμότητα στο Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης από το Παρατηρητήριο Τουρισμού του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων, σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης, τη Διεύθυνση Δασών Χανίων και το Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς (ο οποίος ενσωματώθηκε στον Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. και λειτουργεί πλέον σαν Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς και ΠΠ Δυτικής Κρήτης)  από το 2013. 

Από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας κάθε χρονιά, φαίνεται ότι η ύπαρξη του Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς στο Νομό Χανίων, αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών, εκτός από περιοχή ιδιαίτερα φυσικού κάλους, και συμβάλει στην τουριστική και κατ’ επέκταση οικονομική ανάπτυξη τόσο της ευρύτερης περιοχής όσο και ολόκληρου του Νομού.

H παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Περιφέρεια Κρήτης και βασίζεται στα τελευταία δεδομένα που συγκεντρώθηκαν κατά την τουριστική σεζόν του 2022. Έχει ως στόχο να παρέχει στον αναγνώστη μία πολύπλευρη κατανόηση της επισκεψιμότητας στο Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς μετά την περίοδο της πανδημίας COVID-19 δίνοντας βάση στο προφίλ του επισκέπτη και στην ικανοποίησή του από την επίσκεψη. 

Επισκεψιμότητα στο Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς

Η επίσημη περίοδος λειτουργίας του Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς κάθε έτος είναι από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο. Τα προηγούμενα χρόνια μέχρι και το 2019 η επισκεψιμότητα σημείωνε σταθερά αυξητική τάση. Κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19 όπως είναι φυσικό σημειώθηκε σημαντική μείωση λόγω της σημαντικά μικρότερης διάρκειας λειτουργίας και του κλίματος που επηρέασε τον τουρισμό στο Νομό Χανίων γενικότερα. Για το 2020 συνολικά το επισκέφθηκαν 56.287 άτομα, με διαφορά ο χαμηλότερος αριθμός σε όλη την πρόσφατη ιστορία του πάρκου από το 1981, ενώ κατά την τουριστική σεζόν του 2021 οι επισκέπτες αυξήθηκαν σε 94.985. Το 2022, τη χρονιά κατά την οποία καταγράφηκε «έκρηξη» του τουρισμού στην Κρήτη, οι επισκέπτες έφτασαν τους 168.593, αριθμός ρεκόρ για τα τελευταία 16 χρόνια. 

Προφίλ του επισκέπτη – Χαρακτηριστικά της επίσκεψης

Τα ποσοστά ανδρών και γυναικών που φαίνεται να επέλεξαν να επισκεφτούν το Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς με βάση τη δειγματοληψία, είναι σχεδόν στο 50-50.  Όσον αφορά το βαθμό εκπαίδευσης των επισκεπτών, έξι στους δέκα φαίνεται ότι είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αναλυτικά το 29,9% είναι απόφοιτοι πανεπιστημίου ,ενώ το 30,8% έχει επιπλέον μεταπτυχιακό ή διδακτορικό. Η πλειονότητα των επισκεπτών κυμαίνεται στο ηλικιακό εύρος των 20 έως 50 ετών, καθώς έξι στους δέκα ανήκουν σε αυτή την ηλικιακή ομάδα. 

Δύο στους δέκα επισκέπτες φαίνεται να έχουν ετήσιο εισόδημα κάτω των 10.000 ευρώ. Περίπου το 62% των ερωτηθέντων έχει εισόδημα από 10.000 έως 45.000€. Παρατηρούμε επίσης ένα ποσοστό της τάξης του 18,5% των επισκεπτών με ετήσιο εισόδημα πάνω από 45.000€

Ενημερωμένοι για τη Σαμαριά πριν το ταξίδι τους φαίνεται να ήταν η πλειονότητα των επισκεπτών. Οι πληροφορίες προέρχονται κυρίως από το ίντερνετ σε ποσοστό 50,1% και από φίλους και συγγενείς που το έχουν επισκεφθεί στο παρελθόν σε ποσοστό 40,1%. Η πλειοψηφία με ποσοστό 58,3% ωστόσο δε γνώριζε ότι το φαράγγι της Σαμαριάς έχει ανακηρυχθεί UNESCO Biosphere Reserve αλλά το 53,9% γνώριζε για τα προστατευόμενα είδη του πάρκου. 

Η χρήση λεωφορείου είναι πάντα ο πιο δημοφιλής τρόπος για τη μετάβαση στη Σαμαριά. Μέσω λεωφορείου τουριστικού πρακτορείου φαίνεται να έφτασε η πλειονότητα στη Σαμαριά με ποσοστό 42,1%, ενώ το ΚΤΕΛ χρησιμοποίησε το 20,6%. 

Το 67,3% των τουριστών που επισκέφθηκαν φέτος τη Σαμαριά το έκαναν για πρώτη φορά ενώ το 32,7% έχουν επισκεφθεί το πάρκο στο παρελθόν. 

Σημασία του Πάρκου για την επίσκεψη στην Κρήτη και προθυμία πληρωμής

Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι το 21,8% των επισκεπτών επηρεάστηκαν πολύ ή καθοριστικά από την ύπαρξη του Εθνικού Πάρκου Σαμαριά όταν επέλεξαν να επισκεφθούν την Κρήτη. Αυτό δείχνει για άλλη μια φορά ότι το Εθνικό Πάρκο Σαμαριά αποτελεί «κεφάλαιο» για την Κρητική οικονομία αφού αποτελεί σημαντικό λόγο για μέρος των επισκεπτών να επιλέξουν την Κρήτη για τις διακοπές τους.

Σε ένα υποθετικό σενάριο όπου η τιμή του εισιτηρίου για το πάρκο θα αυξανόταν, οι πιο πολλοί θα το επισκεπτόταν και πάλι δίνοντας από 2€ έως 10€ παραπάνω. Αναλυτικά, το 84,9 θα το επισκεπτόταν και πάλι εάν η τιμή του εισιτηρίου αυξανόταν κατά 2€, το 55.7% εάν η τιμή αυξανόταν για 5€, ενώ μέχρι και 10€ θα έδινε το 20.8%. Τέλος, το 15.1% απάντησε ότι με οποιαδήποτε αύξηση της τιμής του εισιτηρίου δε θα επισκεπτόταν τη Σαμαριά.

Αξιολόγηση στοιχείων επίσκεψης - Ικανοποίηση

Θετικές αξιολογήσεις κέρδισε η Σαμαριά σχεδόν σε όλους τους τομείς, με τους επισκέπτες να μένουν σαφώς ικανοποιημένοι. Σχεδόν άριστα βαθμολόγησαν το τοπίο, τις τοπικές επιχειρήσεις στην ευρύτερη περιοχή, την παρουσία και την εξυπηρέτηση από τους υπαλλήλους του πάρκου και τους χώρους ανάπαυσης κατά μήκος της διαδρομής, ενώ έμειναν ικανοποιημένοι από τις διάφορες υποδομές μέσα κι έξω από το φαράγγι, τη συμβολή των συνοδών ξεναγών, το σύστημα κατανομής ανακυκλώσιμων υλικών κατά μήκος του μονοπατιού, τη σήμανση, την ασφάλεια, τις διαθέσιμες πληροφορίες για το πάρκο και το διαθέσιμο χρόνο μέσα στο πάρκο.

Την πιο χαμηλή βαθμολογία παρουσιάζει η ικανοποίηση για το κόστος από και προς το δρυμό με 3,22 / 5 αποτελώντας ίσως το μόνο κομμάτι όπου οι τουρίστες δε φαίνονται τόσο ικανοποιημένοι. Αυτό το γεγονός εμφανίζεται γιατί λόγω της φύσης της περιοχής και σε αντίθεση με το κόστος του αντιτίμου της εισόδου στη Σαμαριά που παραμένει στα 5€, η μετακίνηση από και προς το Εθνικό Πάρκο απαιτεί ένα συνδυασμό από διαφορετικά μέσα, όπως λεωφορείο, πλοίο από την Αγιά Ρουμέλη, κλπ., με σημαντικά υψηλότερο κόστος συγκριτικά.

Η πλειοψηφία των επισκεπτών απάντησε ότι θα πρότεινε την επίσκεψη του εθνικού πάρκου σε συγγενείς και φίλους αλλά επίσης φαίνεται ότι μια μερίδα επισκεπτών κινητοποιήθηκε μετά από την επίσκεψη στη Σαμαριά και θα ήθελε να ακολουθήσει και άλλες ορειβατικές διαδρομές είτε μέσα στον πυρήνα του πάρκου είτε στα ευρύτερα του όρια. Οι επισκέπτες φαίνονται επίσης πρόθυμοι να γευματίσουν σε μία ταβέρνα της περιοχής ενώ υπάρχει ενδιαφέρον και για διανυκτέρευση στην περιοχή με το μέσο όρο να δίνει πιθανότητα 3,73 / 5 σε αυτό το ενδεχόμενο. Η συνολική αξιολόγηση της επίσκεψης κατά μέσο όρο φτάνει το 4,23 / 5

Συμπεράσματα

Η φετινή τουριστική σεζόν του 2022, ήταν ιδιαίτερη για την Κρήτη αφού σημειώθηκε «έκρηξη» στην επισκεψιμότητα στο νησί μετά από την περίοδο της πανδημίας. Αυτές οι εξελίξεις δε θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο το Εθνικό Πάρκο Σαμαριάς και αποτυπώνονται στον αριθμό των επισκεπτών που σημείωσε ρεκόρ 16 ετών. 

Η εμπειρία που αποκομίζουν οι επισκέπτες φαίνεται άριστη για άλλη μια χρονιά ενώ πρόθεσή τους να προτείνουν σε γνωστούς και φίλους να τον εντάξουν στις επιλογές τους για προορισμούς διακοπών αποτελεί ένδειξη για τη δυναμική και τις προοπτικές του χώρου για περεταίρω τουριστική άρα και οικονομική ανάπτυξη. Η πρόθεση για διανυκτέρευση στην ευρύτερη περιοχή και για γεύμα σε εστιατόρια και ταβέρνες, καταναλώνοντας ντόπια προϊόντα, μπορούν να προκαλέσουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία. Η αυξημένη πιθανότητας οι επισκέπτες να παραμείνουν στην ευρύτερη περιοχή και να δοκιμάσουν και διαφορετικές ορειβατικές διαδρομές, τόσο μέσα όσο και έξω από τον πυρήνα του πάρκου είναι ένα γεγονός που δείχνει την αξία της ευρύτερης περιοχής για τους επισκέπτες.  Αυτό δείχνει ότι εκτός από τη μεγάλη περιβαλλοντική του αξία, το πάρκο έχει και σημαντική οικονομική αξία.

Το γεγονός ότι αφού άρθηκαν οι περιορισμοί που προκάλεσε η πανδημία, σημειώθηκε νέο ρεκόρ στον αριθμό των επισκεπτών, παράλληλα με το γεγονός ότι οι επισκέπτες δηλώνουν ευχαριστημένοι από την επίσκεψή τους την τρέχουσα περίοδο στο χώρο αλλά και από τις συνθήκες και τους ανθρώπους και εν γένει της παροχή υπηρεσιών στο χώρο, φανερώνει ότι και η Σαμαριά είναι πάγια πόλος έλξης και χώρος που προσφέρει πολλά στον επισκέπτη πράγμα που ωφελεί την ευρύτερη περιοχή, τα Χανιά και την Κρήτη συνολικά.

Στα πλαίσια της προστασίας του, το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης, συμμετέχουν στο ερευνητικό έργο TREEADS το οποίο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα HORIZON 2020. Στόχος του έργου είναι να μελετήσει το ενδεχόμενο πυρκαγιάς μέσα στον πυρήνα του πάρκου. Λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής, θα γίνουν προσομοιώσεις και θα προταθούν σενάρια για τη βέλτιστη δυνατή πρόληψη και αντιμετώπιση της με χρήση νέων τεχνολογιών και μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχημάτων ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος και η  τόσο για τους επισκέπτες όσο και για το ίδιο το πάρκο. 

Ένα πάγιο αίτημα των επισκεπτών που διαφαίνεται για όλα τα χρόνια που πραγματοποιείται η παρούσα μελέτη είναι η αύξηση των ψηφιακών υπηρεσιών που σχετίζονται με το φαράγγι. Η έκδοση ηλεκτρονικού εισιτηρίου που πλέον είναι διαθέσιμη είναι μια καλή αρχή αλλά θα μπορούσε να σχεδιαστεί μια εφαρμογή  που να δίνει στον επισκέπτη επιπλέον δυνατότητες, όπως για παράδειγμα η παροχή πληροφοριών κατά τη διάρκεια της διαδρομής, τόσο για τις διάφορες τοποθεσίες και την ιστορία τους, όσο και για τη χλωρίδα και την πανίδα μέσα στο πάρκο. Μέσω της εφαρμογής μπορούν επίσης να παρέχονται πληροφορίες για τη θέση του επισκέπτη, πράγμα χρήσιμο τόσο για να μπορεί να διαχειρίζεται καλύτερα το χρόνο του μέσα στο πάρκο, όσο και για να μπορεί σε περίπτωση ανάγκης να δώσει σαφέστερη εικόνα της θέσης του και της κατάστασης στο προσώπικό του πάρκου.

Θα πρέπει επίσης να διερευνηθεί η δυνατότητα πρόσβασης σε εναλλακτικές διαδρομές μέσα στο πάρκο, αφού φαίνεται να υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον των επισκεπτών για αυτές. 

Η ερευνητική ομάδα

Δρ. Γεώργιος Μπαουράκης, Διευθυντής ΜΑΙΧ

Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, Ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών, Βασιλική Ευρωπαϊκή Ακαδημία των Διδακτόρων, Επίτιμος Δρ. ΑΠΘ,  Πολυτεχνείο Κρήτης, Audencia Business School, France, CIHEAM – International Center for Advanced Mediterranean Agronomic Studies, France, Greece

 Γιώργος Φακωτάκης, Ερευνητής ΜΑΙΧ, Υποψήφιος Διδάκτωρ, Πολυτεχνείο Κρήτης