Παλαιά ελαιοτριβεία στο Μεγανήσι μετατρέπονται σε χώρους πολιτισμού

Η Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, στο πλαίσιο της προστασίας, ανάδειξης και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του Δήμου Μεγανησίου, αποφάσισε την αναπαλαίωση, αποκατάσταση και ανάδειξη δύο παλαιών ελαιοτριβείων τα οποία θα αποτελέσουν σημαντικούς χώρους πολιτισμού, παρουσιάζοντας την καθημερινή ζωή του νησιού στον προηγούμενο αιώνα και την παρουσίαση της γραμμής παραγωγής του ελαιόλαδου.

Ελαιοτριβείο Κατωμερίου

Ειδικότερα, το ανενεργό ελαιοτριβείο Κατωμερίου που βρίσκεται στα όρια του οικισμού, είναι ένα μεγάλο τετράγωνο κτίριο σε κεκλιμένο οικόπεδο. Στο πρώτο επίπεδο βρίσκεται η είσοδος και χωροθετείται η έκθεση της Ναυτικής Παράδοσης του νησιού. Στο κάτω επίπεδο παρατίθενται εκθέματα της Καθημερινής Ζωής όπως αγροτικά εργαλεία, εξαρτήματα οικοτεχνίας και οικιακά σκεύη.

Το υπερυψωμένο επίπεδο είναι το Μεγανησιώτικο Σπίτι με εκθέματα γιορτινών περιστάσεων και οικογενειακής ζωής, όπως είναι το νυφικό δωμάτιο, σαρμανίτσες, παιχνίδια και άλλες σκηνές της τότε καθημερινότητας . Η σύνδεση-κυκλοφορία του ισογείου με το κάτω επίπεδο γίνεται από περιμετρική ράμπα με μικρή κλίση ώστε να ομαλοποιείται η μετάβαση στις διαφορετικές θεματικές ενότητες και να εξασφαλίζεται η πρόσβαση των ατόμων με ειδικές ανάγκες. To πατάρι εξυπηρετείται από μικρή σκάλα και μηχανικό φορέα για τα άτομα με ειδικές ανάκγες. Στο σημείο της σκάλας που φτάνει μέχρι το κάτω επίπεδο δημιουργείται εσωτερικό αίθριο και εξασφαλίζεται η συνολική αντίληψη του χώρου.

Η στέγη θα ανακατασκευαστεί με σιδερένια δικτυώματα προκειμένου να αποφευχθούν οι ογκώδεις ξύλινες διατομές και η μεταλλική στέγη, ο καθαρισμός και η αρμολόγηση της λιθοδομής, η ανακατασκευή των σιδερένιων κουφωμάτων και η εξωτερική διέλευση των δικτύων με σιδηροσωλήνες στοχεύουν στην ανάδειξη του πρώιμου βιομηχανικού χαρακτήρα του κτιρίου. Για το λόγο αυτό και δεδομένου ότι η λιθοδομή και τα μικρά ανοίγματα εξασφαλίζουν συνθήκες δροσισμού τους καλοκαιρινούς μήνες, που θα χρησιμοποιηθεί το κτίριο, θα ήταν σκόπιμη η εξαίρεσή του από τις απαιτήσεις του ΚΕΝΑΚ. Εργαλεία και μηχανήματα που βρίσκονται στο χώρο θα μεταφερθούν στο νέο ελαιοτριβείο είτε στο υπό διαμόρφωση μουσείο του Βαθέως. Ο περιβάλλων χώρος θα διαμορφωθεί με πλακοστρώσεις και φυτεύσεις.

Ελαιοτριβείο Βαθέως

Παράλληλα, ανακατασκευάζεται το ελαιοτριβείο Βαθέως. Παρά το γεγονός της έντονης διαφοροποίησής του από την τυπολογία του οικισμού, το ελαιοτριβείο, παρουσιάζει ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά πρώιμης βιομηχανικής εγκατάστασης. Πρόκειται για μια λαϊκή εκδοχή της αρχιτεκτονικής του μοντέρνου κινήματος που αναπτύχθηκε προπολεμικά στην Ευρώπη. Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν πολύ αξιόλογα δείγματα, από τα προπολεμικά σχολεία επί υπουργίας Γ. Παπανδρέου μέχρι τα ξενοδοχεία Ξενία του '50 και του '60.

Το οπλισμένο σκυρόδεμα ως ακριβό υλικό χρησιμοποιήθηκε μόνο για τα υποστυλώματα τα δοκάρια και την πλάκα. Τόσο η σχεδίαση των υποστυλωμάτων, με τα ανακουφιστικά φορούσια, όσο και η επιμελημένη σκυροδέτηση, επιβεβαιώνουν τη μοντέρνα ταυτότητα του κτίσματος και συνηγορούν στην ανάγκη συντήρησης και την ανάδειξης του. Η επισκευή θα γίνει με ρητινούχα κονιάματα αφού πρώτα ο οπλισμός, κυρίως της πλάκας, εξασφαλιστεί από τη διάβρωση. Στο δώμα θα γίνει θερμομόνωση και υγρομόνωση ενώ τα παράθυρα θα αντικατασταθούν από ανακλινόμενα, σιδερένια απλού προφίλ.

Το κτίριο θα λειτουργήσει ως εκθεσιακός χώρος με βασικό έκθεμα τον υφιστάμενο εξοπλισμό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος κίνησης των μηχανημάτων με τροχαλίες και ιμάντες από έναν άξονα αναρτημένο στον πίσω εσωτερικό τοίχο, ο οποίος αντίστοιχα περιστρέφεται από μηχανή εσωτερικής καύσης. Σε παράλληλη έκθεση θα παρατεθεί η παραδοσιακή γραμμή παραγωγής με τα χειροκίνητα μηχανήματα. Οι περιμετρικοί τοίχοι μπορούν να φιλοξενήσουν περιοδικές εικαστικές εκθέσεις. Προκειμένου να επισημανθεί ο σύγχρονος χαρακτήρας της επέμβασης αλλά και η είσοδος του μουσείου,  θα κατασκευασθεί ανοιχτό πρόπυλο που αποτελείται μόνο από περιμετρικούς τοίχους χωρίς στέγαση.