Η φετινή τουριστική περίοδος τοποθετήθηκε στις ράγες, πολύ καθυστερημένα, πολύ ανορθόδοξα, αλλά πάντως εκκίνησε. Το τραίνο της φετινής τουριστικής σαιζόν ήταν απαραίτητο να μην εκτροχιαστεί, καθώς οτιδήποτε πλην του τίποτα θα είναι ένα μικρό κέρδος στην δυσκολότερη και πιο αναπάντεχη τουριστική σαιζόν της Ελλάδας κι όχι μόνο. Θα πουν πολλοί «μα πως μπορεί να μιλάει κάποιος για κέρδος αυτή τη περίοδο»; Σίγουρα σε πρώτη ανάγνωση δεν θα έχουν άδικο, συγκρίνοντας προηγούμενες σαιζόν υπό κανονικές συνθήκες. Όμως κέρδος είναι και η ελαχιστοποίηση της ζημιάς, κέρδος είναι να σταθούμε όρθιοι, να σταθούμε δυνατοί, περισσότερο υπεύθυνοι από πριν και να περάσουμε το μήνυμα ότι ο ελληνικός τουρισμός είναι εδώ, δίνει τη μάχη του και μέσα από αυτό το πόλεμο η νίκη πρέπει να έχει πλέον μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Ο Γερμανός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ (1898-1956) είχε πει: «αυτός που αγωνίζεται μπορεί να χάσει, όμως αυτός που δεν αγωνίζεται ήδη έχει χάσει».
Ο γράφων στον επίλογο του προηγούμενου άρθρου του που φιλοξενήθηκε στο TornosNews, είχε κάνει αναφορά στην αδήριτη ανάγκη να εργαστούμε όλοι μαζί (Πολιτεία, Φορείς, Επαγγελματίες και εργαζόμενοι του τουριστικού τομέα) για να θέσουμε τον ελληνικό τουρισμό επιτέλους σε νέες, πιο στέρεες βάσεις, ώστε η φετινή πρωτόγνωρη κρίση να αποδειχθεί πως δεν αποτέλεσε μόνο μια εφιαλτική περιπέτεια που βίωσαν όλοι οι άνθρωποι του τουρισμού, αλλά μια ευκαιρία που δεν πήγε χαμένη προκειμένου να ατενίσουμε την επόμενη ημέρα του ελληνικού τουρισμού με ρεαλιστική αισιοδοξία.
Έτσι λοιπόν και ανεξάρτητα από την τελική έκβαση της φετινής τουριστικής περιόδου και τις τελικές απώλειες που θα καταμετρήσουμε στο ταμείο, η επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού θα πρέπει να βρει τουριστικές επιχειρήσεις και εργαζόμενους στο τουρισμό, περισσότερο ενισχυμένους και προστατευμένους από την Πολιτεία, σε σχέση με ότι έχουμε δει μέχρι τώρα ως ενίσχυση και προστασία. Η πιθανή επανεμφάνιση δεύτερου κύματος του ιού το φθινόπωρο (για κάποιους ειδικούς επιστήμονες, ήδη πλέουμε στο δεύτερο κύμα) θα δοκιμάσει άλλη μια φορά τις αντοχές μας ως άτομα, ως κοινωνία, ως Πολιτεία σε κάθε επίπεδο. Όμως σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη για την κατάστρωση ενός Στρατηγικού Σχεδίου για τον Ελληνικό Τουρισμό είναι επιτακτική και δεν μπορεί να περιμένει άλλο.
Η προτεινόμενη Στρατηγική για τον τουρισμό της επόμενης ημέρας θα πρέπει να έχει έναν μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα τουλάχιστον σε βάθος 10ετίας-15ετίας και να οραματίζεται τον ελληνικό τουρισμό πιο ποιοτικό, πιο αποδοτικό, περισσότερο κατανεμημένο και βιώσιμο.
Στόχοι του θα πρέπει να είναι:
1. η ουσιαστική βελτίωση του παρεχόμενου τουριστικού προϊόντος και η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών
2. ο εμπλουτισμός της τουριστικής εμπειρίας των επισκεπτών μας
3. η προσήλωση στη ποιότητα και όχι στη ποσότητα των τουριστών
4. η πραγματική επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου
5. η ανάπτυξη με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας
6. ο ψηφιακός μετασχηματισμός του τουριστικού προϊόντος
7. η μείωση της περιφερειακής ανισότητας στην κατανομή του ελληνικού τουριστικού προϊόντος
Εργαλεία – Κατευθύνσεις
• στόχευση σε νέες αγορές για το τέλος της μονομέρειας, της εξάρτησης από συγκεκριμένες αγορές και για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου (βλ. Κινέζικη αγορά)
• προοδευτική απαγκίστρωση από τους μεγάλους και μεγαλύτερους Tour operators που μειώνουν το τελικό κέρδος του επιχειρηματία (η σημερινή αναλογία 80-20 στην πελατεία υπερ. του Tour Operator, ας εξισορροπηθεί τουλάχιστον)
• προοδευτική απαγκίστρωση από τους αποκλειστικούς διανομείς του τουριστικού προϊόντος
• επιτέλους αξιοποίηση των αποτελεσματικότατων και αποδοτικότατων εργαλείων ψηφιακού μάρκετινγκ (εντός ή εκτός των τουριστικών επιχειρήσεων) που μειώνουν την εξάρτηση από διανομείς, αυξάνουν το περιθώριο κέρδους κι ανοίγουν τις αγορές. Αξιοποίηση των τεχνολογικών εξελίξεων και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την αύξηση της διείσδυσης, της προβολής και της παραγωγικότητας
• αξιοποίηση χρηματοδοτικών και επενδυτικών εργαλείων του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027
• μείωση του ΦΠΑ και των ασφαλιστικών εισφορών των τουριστικών επιχειρήσεων προκειμένου να αυξηθεί η ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος
• αξιολόγηση όλων των φορέων τουρισμού της Πολιτείας, από το προσωπικό του υπουργείου, των ΠΥΤ, του ΕΟΤ, των Σχολών Εκπαίδευσης. Αλήθεια ποιος πιστεύει ότι ένα αποκτηθεν πτυχίο την δεκαετία του 80’ ακόμα κι αν είναι σχετικό με τον τουρισμό μπορεί να θεωρηθεί πως ακολουθεί την ραγδαία εξέλιξη του τουρισμού; Καλύπτει άραγε τις σύγχρονες ανάγκες και τεχνολογικές εξελίξεις; Αξιολόγηση λοιπόν, όλου του προσωπικού ανεξάρτητος βαθμίδος και επανακατάρτιση σε συγκεκριμένα εκπαιδευτικά πλαίσια και γνωστικά πεδία που θα καλύπτουν τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής και πάντως μόνο κέρδος θα αποτελεί για εργαζόμενο και αγορά. Έπειτα, αυστηρό ορισμό ελάχιστων τυπικών προσόντων για την κάλυψη μελλοντικών θέσεων στο κρατικό μηχανισμό τουρισμού. Ας ζητείται μεταπτυχιακός τίτλος σχετικός με τον τουρισμό ως πρώτη επιλογή, κι έπειτα μεταπτυχιακό με απόλυτη συνάφεια για την κάλυψη της θέσης. Σε περίπτωση μη εύρεσης των ζητούμενων προσόντων τότε μόνο να καλύπτεται η θέση με χαμηλότερου επιπέδου πτυχίο γνώσεων. Η άνοδος της ποιότητας του ανθρώπινου δυναμικού θα οδηγήσει σταδιακά και στην αύξηση της παραγωγικότητας και της ποιότητας του τουριστικού προϊόντος
• Επαναπροσδιορισμός λειτουργίας και αντικειμένου του ΕΟΤ προκειμένου να εκσυγχρονιστεί και να αναβαθμιστεί ουσιαστικά ο ρόλος του, επαναπροσδιορισμός λειτουργίας και αντικειμένου των Περιφερειακών Υπηρεσιών Τουρισμού (Π.Υ.Τ.). Στα πλαίσια επίτευξης του στόχου της ουσιαστικής περιφερειακής ανάπτυξης του τουρισμού, οι Π.Υ.Τ. ίσως να έπρεπε να λειτουργούν ως DMO’S, δηλαδή ως εξειδικευμένοι οργανισμοί διαχείρισης προορισμού σε περιφερειακό επίπεδο, αξιοποιώντας τη γνώση και τα πλεονεκτήματα της περιοχής και με δικό τους μπάτζετ διαχείρισης του τουριστικού προορισμού. Κάθε Περιφερειακός DMO θα έχει συγκεκριμένους στόχους και απολογισμό και θα αναφέρεται σε έναν επικεφαλής από τον Ε.Ο.Τ. που θα διοικεί και θα συντονίζει σύμφωνα και με τον εθνικό προορισμό Ελλάδα.
• αναβάθμιση των προγραμμάτων τουριστικής εκπαίδευσης, ώστε να βγαίνουν συνεχώς αξιόλογα και εξειδικευμένα στελέχη και να επανακαταρτίζονται συνεχώς οι υπάρχοντες επαγγελματίες (η γνώση εξελίσσεται συνεχώς και οι ανάγκες της αγοράς ακόμα περισσότερο)
• αξιοποίηση των εργαλείων τηλεκπαίδευσης επαγγελματιών /προσωπικού/εργαζομένων στο τουρισμό (π.χ. αξιοποίηση εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων της νεοσυσταθέισας Ψηφιακής Ακαδημίας Πολιτών
• σταδιακή απομάκρυνση από το μοντέλο του μαζικού τουρισμού και η επικέντρωση σε βιώσιμες και αειφόρες πρακτικές τουριστικής ανάπτυξης μέσω συνεργασιών με τα αντίστοιχα Παγκόσμια Συμβούλια και Φορείς ( π.χ GSTC). Η επίτευξη των στόχων της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να εναρμονιστεί με την επίτευξη των 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης (17 SDG’S) της Ατζέντας 2030 του Ο.Η.Ε (The 2030 Agenda for Sustainable Development). Η πράσινη τουριστική ανάπτυξη δεν είναι πλέον ευχή, αλλά απαίτηση των καιρών.
• συστηματική καλλιέργεια κουλτούρας φιλοξενίας στο εκπαιδευτικό σύστημα (είσοδος μαθημάτων φιλοξενίας και τουρισμού από το Δημοτικό Σχολείο ακόμα, εκπαιδευτικές εκδρομές σε τουριστικές επιχειρήσεις για την γνωριμία των μαθητών με το χώρο)
• σύνδεση του τουρισμού με τον Πολιτισμό (στρατηγική προβολή και ανάδειξη των 24 ελληνικών πολιτιστικών μνημείων που περιέχονται στο Κατάλογο Μνημείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, δημιουργία ενιαίου πολιτιστικού φορέα ψηφιακού πολιτιστικού μάρκετινγκ ανάδειξης και προβολής του ελληνικού πολιτισμού, ανάπτυξη κοινωνικού τουρισμού με κουπόνια για την γνωριμία του Έλληνα με τα πολιτιστικά μνημεία του τόπου του, έτσι θα συνδεθεί η γνώση με τα μνημεία ελληνικού πολιτισμού και θα αξιοποιηθεί περαιτέρω και το επάγγελμα του ξεναγού, εκσυγχρονισμός της λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων (επισκεψιμότητα, πρόσβαση, ωράρια, φύλαξη, επιμέρους εμπορική αξιοποίηση π.χ. αναμνηστικά, αναψυκτήρια)
• σύνδεση του τουρισμού με την ύπαιθρο, και την αγροδιατροφή
• ουσιαστική ανάπτυξη των εναλλακτικών και ειδικών μορφών τουρισμού
• ουσιαστική και κατά το δυνατόν ισοκατανεμημένη περιφερειακή ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος με την στρατηγική ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του κάθε τόπου και επικέντρωση στην στρατηγική προβολή και αξιοποίηση τους
• καλλιέργεια κουλτούρας συνεργειών σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για την ανάδειξη των τοπικών προϊόντων μέσω π.χ. των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων (διοργάνωση τουριστικών εκδρομών στους χώρους κατασκευής / παρασκευής παραδοσιακών προϊόντων όπως: ελαιοπαραγωγή, τυροκομικά, αναμνηστικά προϊόντα στα ξενοδοχεία)
• ουσιαστική ανάδειξη της ελληνικής γαστρονομίας και της μεσογειακής διατροφής
• ουσιαστική αξιοποίηση του θαλάσσιου τουρισμού, επένδυση στην κρουαζιέρα, μαρίνες, υδροπλάνα
• έμφαση στον ανερχόμενο τουρισμό τρίτης ηλικίας (Silver Tourism) που θα είναι κυρίαρχη μορφή τουρισμού τα αμέσως επόμενα χρόνια με την γήρανση του ελληνικού και ευρωπαϊκού πληθυσμού, αλλά και σε συνέχεια του προγράμματος φορολογικών κινήτρων για την προσέλκυση αλλοδαπών συνταξιούχων στη χώρα μας
Αν θέλουμε ανάπτυξη του τουρισμού, πρέπει να ενισχύσουμε τις υποδομές στην περιφέρεια, τα νοσοκομεία τις συγκοινωνίες, τα οδικά, ακτοπλοϊκά και σιδηροδρομικά δίκτυα, τα περιφερειακά αεροδρόμια, τα μελλοντικά υδατοδρόμια. Η πρόσβαση σε οποιοδήποτε τουριστικό προορισμό είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν και την επισκεψιμότητα του.
Πρέπει επιτέλους να γίνει κοινή συνείδηση η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό και στην εξειδίκευση στο αντικείμενο. Πρέπει επιτέλους Πολιτεία και επιχειρηματίες του τουρισμού να εμπιστευτούν τους ειδικούς πέρα και πάνω από πολιτικές σκοπιμότητες, προσωπικές εξυπηρετήσεις και σύνδρομα του τύπου «τα ξέρω όλα - τα κάνω όλα». Το πρότυπα “one man show” είναι πλέον παρελθόν. Κανένας υπουργός όσο και εργατικός και με γνώσεις αν είναι, δεν μπορεί να ανταποκριθεί επιτυχώς στο ευρύ και απαιτητικό φάσμα των αρμοδιοτήτων του υπουργείου τουρισμού, αν δεν περιστοιχίζεται από μια ευρεία γκάμα εξειδικευμένων επιστημόνων και έμπειρων στελεχών στο τουρισμό. Είναι μάταιο κι άστοχο να περιμένει κανείς, οι στόχοι του εκάστοτε στρατηγικού σχεδίου να επιτευχθούν από ένα μόνο πρόσωπο. Η επιτυχία ή αποτυχία αυτού, δεν θα είναι αποτέλεσμα των ικανοτήτων ενός ατόμου. Θα είναι αποτέλεσμα συνολικής και συλλογικής προσπάθειας, με ξεκάθαρους κατανεμημένους ρόλους, με αναλυτικές αρμοδιότητες ανά θέση εργασίας σε κάθε υπηρεσία και διεύθυνση, με σαφή στοχοπροσήλωση στα επιμέρους καθήκοντα των στελεχών και βάσει των μετρήσιμων αποτελεσμάτων που θα συνδέονται με έναν μικρότερο επιμέρους στόχο, εξίσου όμως σημαντικό στην επιτυχία του όλου εγχειρήματος. Για αυτό και είναι κρίσιμο και καθοριστικό το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Ελληνικού Τουρισμού να μείνει πέρα και πάνω από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου και να ακολουθηθεί ανεξαρτήτως πολιτικής κατεύθυνσης και ιδεολογίας.
Όλα τα παραπάνω, είναι μερικές μόνο προτάσεις, στις οποίες κι άλλες μπορούν να προστεθούν και πολλά ακόμα μπορούν να γραφτούν προκειμένου να εξειδικευτούν και πάντως δεν είναι δυνατόν να εξαντληθούν στο περιεχόμενο του παρόντος άρθρου. Σίγουρα όμως, απαιτούν συνεργασία, συντονισμό, ξεκάθαρες αρμοδιότητες, τον κατάλληλο άνθρωπο στη κατάλληλη θέση, αναλόγως των προσόντων και των απαιτήσεων του ρόλου και σε κάθε περίπτωση απαιτείται η ανάλογη χρηματοδότηση. Όπως κάθε επένδυση, έτσι κι αυτή χρειάζεται κεφάλαιο, είτε ανθρώπινο είτε χρηματικό. Η τεράστια ευκαιρία της χρηματοδότησης του ποσού των 32 δισεκατομμυρίων ευρώ που αναμένεται για την χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Ταμείο είναι η ευκαιρία που δεν υπήρχε. Είναι η ευκαιρία που προκύπτει μέσα και μετά από αυτή τη κρίση. Ε, λοιπόν ας μην χαθεί αυτή η μοναδική ευκαιρία. Ας υπάρξει έγκαιρα η προσήλωση πάνω σε ένα καλά δομημένο και τολμηρό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης που θα χρηματοδοτηθεί κατάλληλα, ώστε επιτέλους να δώσουμε στο τουριστικό προορισμό Ελλάδα και τους ανθρώπους του, την αξία, την προβολή και τη σημασία που του(ς) πρέπει.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων – Αειφόρου Τουριστικής Ανάπτυξης & Μάρκετινγκ, Chinese Tourism Expert / Εκπαιδευτής / Ερευνητής.