Ιστορικές φυλακές από διάφορα μέρη του κόσμου αρχίζουν να αποκτούν αυξημένο ενδιαφέρον από τους ταξιδιώτες ως ιδιαίτερα ελκυστικοί τουριστικοί προορισμοί, καθώς πολλοί ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν πώς ήταν η ζωή με την στέρηση της ελευθερίας των φυλακισμένων.
Πρόκειται για την ανάδυση του τουρισμού φυλακών ή τουρισμού σωφρονισμού, με τους ειδικούς να εντάσσουν αυτή τη δραστηριότητα στον ορισμό του σκοτεινού τουρισμού, λόγω της σκοτεινής πλευράς μιας επίσκεψης σε παλιές φυλακές με συγκεκριμένο ιστορικό.
Οι επισκέψεις αυτές δίνουν εκ νέου αξία στις φυλακές, που πλέον δεν χρησιμοποιούνται λόγω των παρωχημένων υποδομών τους, όμως παραμένουν ελκυστικές για λόγους τοποθεσίας, αρχιτεκτονικής, ιστορίας ή για το συνδυασμό αυτών των στοιχείων.
Οι επισκέψεις σε φυλακές, όπως άλλες αυθεντικές τουριστικές δραστηριότητες, περιλαμβάνουν μια εμπειρία και γνώση ενός τμήματος της ιστορίας μιας πόλης, μιας περιοχής ή μιας χώρας. Στην περίπτωση των φυλακών Βαρκελώνης, παρατηρήθηκε απότομη αύξηση των επισκέψεων από το 2018 όταν έγιναν επισκέψιμες, με την προσέλκυση περισσότερων από 154.000 τουριστών.
Ο τουρισμός φυλακών προήλθε από την εξέλιξη του τουρισμού Ολοκαυτώματος, που αποτέλεσε προγονό του, και οι επισκέψεις στο πλαίσιο αυτού φέρουν ομοιότητες με τις επισκέψεις σε φυλακές με ιστορία.
Είναι σημαντικό να χαρακτηριστούν και τα δύο κόνσεπτ που σηματοδοτούν μια ορισμένη απόσταση μεταξύ αυτών των δύο τάσεων. Στα ναζιστικά κέντρα οι κρατούμενοι κρατούνταν συστηματικά και δολοφονούνταν. Αυτό δεν συμβαίνει στις φυλακές, αν και υπήρξαν επίσης σκηνές βασανιστηρίων και θανάτου ή τόποι μυθικών αποδράσεων. Όλοι αυτοί είναι παράγοντες που χρησιμεύουν για να δώσουν πλαίσιο και αφήγηση στις επισκέψεις. Οι ειδικοί βλέπουν τις επισκέψεις σε κέντρα όπως το Άουσβιτς ή το Μαουτχάουζεν ως τρόπο να αποτίσει κανείς φόρο τιμής στα θύματα, να κάνει μια πολιτιστική εκδρομή ή να ικανοποιήσει τη νοσηρή επιθυμία να δει από κοντά τη φρίκη που σήμαιναν αυτοί οι χώροι για τα θύματά τους.
Όσον αφορά τους λόγους του ενδιαφέροντος για αυτά τα μέρη, αυτοί είναι συγκεχυμένοι. Καταρχήν υπάρχουν ηθικοί λόγοι, που προκύπτουν όταν το κοινό που επισκέπτεται αυτά τα κέντρα θέλει να μάθει για τις συνθήκες υπό τις οποίες έζησαν κρατούμενοι που φυλακίστηκαν για άδικους λόγους σε άλλες εποχές. Οι περισσότεροι τουρίστες θέλουν να μάθουν για την ιστορία του μέρους, αλλά υπάρχουν επισκέπτες με γοητεία ή νοσηρή περιέργεια για σενάρια ανθρώπινου πόνου.
Μια άλλη ομάδα είναι αυτοί που ενδιαφέρονται να μοιραστούν αυτή την εμπειρία, που σίγουρα μπορεί να είναι συγκλονιστική, στα κοινωνικά δίκτυα. Για τη συντριπτική πλειονότητα των επισκεπτών, πρόκειται για την απόλαυση της νοσηρής προκατάληψης: ενδιαφέρον για οτιδήποτε περιλαμβάνει κάτι παθολογικό ή βίαιο.