Τα θέματα της αειφορίας είναι κυρίαρχα στην ατζέντα του 2017. Η περιβαλλοντική προστασία, η ανάδειξη της τοπικής κοινωνίας, η προστασία του ανθρωπίνου κεφαλαίου και η οικονομική ευημερία αποτελούν τους βασικές άξονες της αειφορίας και μέρος κάθε επιχειρηματικής αειφορικής στρατηγικής.
Οι νέοι στόχοι της αειφόρου ανάπτυξης (Sustainable Development Goals-SDG) που προέρχονται από τα Ηνωμένα Έθνη και αφορούν όλο τον πλανήτη, περιλαμβάνουν πληθώρα θεμάτων όπως η φτώχεια, η ισότητα των φύλων, η υγεία, η εκπαίδευση, η χρηστή διακυβέρνηση, η μετανάστευση, η κλιματική αλλαγή, η προστασία του περιβάλλοντος όπως επίσης και θέματα υγείας και ασφάλειας.
Στους νέους στόχους της αειφόρου ανάπτυξης ο τουρισμός παίζει κυρίαρχο ρόλο καθώς γίνεται ξεκάθαρη αναφορά στους στόχους SDG8 (αξιοπρεπής εργασία και οικονομική πρόοδος), SDG12 (υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή) και SDG14 (Προστασία και χρήση με βιώσιμο τρόπο των ωκεανούς, των θάλασσών και των θαλασσίων πόρων για βιώσιμη ανάπτυξη). Σε αυτούς τους στόχους περιλαμβάνονται τα θέματα της αειφορίας, προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας και ασφάλειας στην εργασία.
Με δεδομένο ότι το 2017 έχει ανακηρυχθεί ως έτος αειφόρου τουρισμού το σύνολο των θεμάτων της αειφορίας θα πρέπει πλέον να αποτελέσει επιχειρηματική στρατηγική για τον τουριστικό και ξενοδοχειακό τομέα
Εξειδικεύοντας τη συζήτηση στα θέματα της υγείας και ασφάλειας στην εργασία και την αειφορία διαπιστώνεται αλληλοσυσχέτιση στα ζητήματα του ανθρωπίνου δυναμικού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της τήρησης της νομοθεσίας και της εφαρμογής καλών πρακτικών στον εργασιακό χώρο. Στο παρακάτω σχήμα φαίνεται η εξέχουσα θέση που κατέχει η διαχείριση της υγείας και ασφάλειας στην εργασία (OSH - Occupational safety and Health – υγεία και ασφάλεια στην εργασία) στους κύκλους της αειφορίας.
Η Υγεία και ασφάλεια στην εργασία και αειφορία στον ξενοδοχειακό κλάδο στους κύκλους της αειφορίας
Όλα λοιπόν τα παραπάνω τεκμηριώνουν τη σύνδεση μεταξύ της υγιεινής και ασφάλειας στον χώρο της εργασίας και την αειφορία. Έτσι, σε όλες τις πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την αειφορία θα πρέπει να ενσωματώνονται και δράσεις υγείας και ασφάλειας στην εργασία αρχίζοντας από τα θέματα της τήρησης της νομοθεσίας και στη συνέχεια της εφαρμογής καλών πρακτικών. Ένα ξενοδοχείο δεν έχει σημασία πόσο ενεργειακά αποδοτικό είναι ή πόσο αειφόρο αν σε αυτό δεν εφαρμόζονται καλές πρακτικές σε θέματα υγείας, ασφάλειας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων για το προσωπικό του. Το ίδιο ισχύει και στην εφοδιαστική του αλυσίδα και στους υπεργολάβους που συνεργάζονται με αυτό.
Η προαγωγή λοιπόν της υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας είναι μία συντονισμένη προσπάθεια των εργοδοτών, των εργαζομένων και της κοινωνίας, με στόχο τη βελτίωση της υγείας και της ευεξίας των ανθρώπων στο εργασιακό περιβάλλον. Για να αποτυπώσουμε καλύτερα τα θέματα της υγείας και ασφάλειας στην εργασία στον ξενοδοχειακό κλάδο θα πρέπει να εντοπίσουμε ορισμένα ειδικά χαρακτηριστικά του.
-Ο κλάδος των ξενοδοχείων, αποτελείται κυρίως από πληθώρα και εύρος μεγέθους επιχειρήσεων και απασχολεί συνήθως σημαντικό αριθμό εποχιακών εργαζόμενων. Το εργατικό του δυναμικό αποτελείται από άτομα νεαρής ηλικίας: σύμφωνα με ευρωπαϊκές στατιστικές (ΕΕ-25, Eurostat 2005) περίπου το 48 % είναι κάτω των 35 ετών, ενώ άνω των 55 ετών είναι λιγότερο από 10 % του εργατικού δυναμικού. Οι γυναίκες εργαζόμενες — >50 % του εργατικού δυναμικού— είναι περισσότερες από τους άντρες. Ο συγκεκριμένος κλάδος θεωρείται μια καλή αφετηρία για την είσοδο των νεαρών και σχετικά ανειδίκευτων εργαζομένων στο εργατικό δυναμικό. Το μορφωτικό επίπεδο των εργαζομένων είναι χαμηλό, το 40 % των απασχολούμενων είναι σχετικά ανειδίκευτοι ενώ μόνο ένας απασχολούμενος στους δέκα έχει ανώτερο επίπεδο μόρφωσης.
- Τα τελευταία χρόνια, η νομοθεσία σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκη (Εθνική – Ευρωπαϊκή – απαιτήσεις πιστοποιήσεων). Σε πολλές περιπτώσεις οι εργοδότες δε διαθέτουν το χρόνο και τους πόρους για να κατανοήσουν τα νομοθετικά ζητήματα που αφορούν τον κλάδο και να συμμορφωθούν προς αυτά. Η εφαρμογή της νομοθεσίας σε επίπεδο επιχειρήσεων φαίνεται να είναι ένα σημαντικό πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζεται πάντοτε επιτυχώς.
Στη λειτουργία ενός ξενοδοχείου τα θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία είναι πολλαπλά και σύνθετα και οι κίνδυνοι προέρχονται από πολλές και διαφορετικές πηγές. Οι πιο σημαντικοί κίνδυνοι της εργασίας συνοψίζονται στα παρακάτω:
- Η σωματικά απαιτητική εργασία που περιλαμβάνει παρατεταμένη ορθοστασία και στατικές θέσεις του σώματος.
- Η μεταφορά και ανύψωση φορτίων και επαναλαμβανόμενες κινήσεις, συχνά σε συνδυασμό με άλλες δυσμενείς συνθήκες εργασίας, όπως ο κακός σχεδιασμός του περιβάλλοντος εργασίας. (βλ. αποθήκες)
- Η έκθεση σε υψηλά επίπεδα θορύβου - περίπου 29% των εργαζομένων στον κλάδο εκτίθενται σε θόρυβο και περισσότερο από 4% θεωρούν ότι αυτό εκθέτει σε κίνδυνο την υγεία τους. (βλ. κουζίνες, αποθήκες)
- Το περιβάλλον εργασίας όπου επικρατεί ζέστη ή ψύχος, ιδιαίτερα ο συνδυασμός υψηλών θερμοκρασιών με ρεύματα, ανοιχτές πόρτες, εναλλαγή ανάμεσα στην εργασία σε συνθήκες ζέστης και υγρασίας και σε ψυχρά περιβάλλοντα όπως αποθήκες. (βλ. κουζίνες)
- Η πιθανότητα τραυματισμού από αιχμηρά αντικείμενα και εγκαύματα. (βλ. κουζίνες)
- Τα παραπατήματα, γλιστρήματα και πτώσεις ως αποτέλεσμα υγρού και ολισθηρού δαπέδου, εμποδίων και πτώσεων από ύψος. (βλ. κουζίνες, οροφοκομία)
- Η χρήση επικίνδυνων ουσιών, για παράδειγμα η εκτεταμένη χρήση καθαριστικών ή βιολογικών παραγόντων στις τροφές (βλ. κουζίνες, οροφοκομία)
Επίσης υπάρχουν μια σειρά από σημαντικούς παράγοντες ψυχοκοινωνικών κινδύνων που είναι:
- Το παρατεταμένο και μη σταθερό ωράριο εργασίας. Ο κλάδος χαρακτηρίζεται από μεγάλες βάρδιες, ακανόνιστες και ασυνήθιστες ώρες εργασίας μεγάλο μέρος της εργασίας διεκπεραιώνεται σε ώρες κατά τις οποίες οι περισσότεροι άλλοι εργαζόμενοι συνήθως δεν εργάζονται.
- Η δυσκολία διατήρησης ισορροπίας ανάμεσα στην εργασία και την προσωπική ζωή, ειδικά με δεδομένη την έλλειψη προβλεψιμότητας του χρόνου εργασίας, τη διάρκεια των εργάσιμων ημερών και την έλλειψη ελέγχου της εργασίας
- Ο υψηλός φόρτος εργασίας και πίεση χρόνου. Σύμφωνα με έρευνες περίπου 75% του προσωπικού του κλάδου αναφέρουν ότι δουλεύουν σε υψηλούς ρυθμούς, το 66% αναγκάζονται να δουλεύουν υπό πιεστικές προθεσμίες ενώ περίπου 48% ισχυρίζονται ότι δεν διαθέτουν αρκετό χρόνο για να διεκπεραιώσουν εργασίες.
- Η συνεχής επαφή με πελάτες, το οποίο μπορεί είτε να είναι πηγή άγχους είτε, στη χειρότερη των περιπτώσεων, να οδηγεί σε παρενόχληση ή ακόμη και βία.
- Η έλλειψη εκπαίδευσης και κατάρτισης. Τα άτομα δεν είναι πάντα σωστά εκπαιδευμένα για να κάνουν τη δουλειά τους, γεγονός που προκαλεί ακόμη περισσότερο άγχος.
Πως μπορεί όμως η διαχείριση της αειφορίας να βοηθήσει στην άμβλυνση των προβλημάτων;
Η διαχείριση της αειφορίας με μια σειρά ενεργειών μπορεί να βοηθήσει στην άμβλυνση των προβλημάτων υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Παρακάτω προτείνονται οκτώ βασικά βήματα που μπορεί να ακολουθήσει μια ξενοδοχειακή επιχείρηση ανεξαρτήτου μεγέθους για τη διαχείριση των θεμάτων υγείας και ασφάλειας:
1. ΘΕΣΠΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ.
2. ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΗΡΗΣΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΡΧΕΙΟΥ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ, ΕΦΑΡΜΟΓΗ, ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ, ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΡΙΤΩΝ ΜΕΡΩΝ.
3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΩΝ – ΜΕΛΕΤΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ, RISK ASSESSMENT.
4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ – ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΛΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥΣ.
5. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ – ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ.
6. ΘΕΣΠΙΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΜΟΝΗ ΚΑΙ ΣΙΤΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ.
7. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ – ΘΕΣΠΙΣΗ ΔΕΙΚΤΩΝ, ΣΤΟΧΩΝ, ΕΛΕΓΧΟΥ.
8. ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΙΣ, ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ, ΔΙΑΡΚΗΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗ.
Με τη σωστή οργάνωση και διαχείριση (αναγνώριση, προγραμματισμός, πλάνο εφαρμογής καλών πρακτικών και πιστοποίηση) τα θέματα της υγείας και ασφάλειας δε θα αποτελούν πλέον πρόβλημα αλλά ευκαιρία για κάθε ξενοδοχειακή επιχείρηση βελτιώνοντας τις συνθήκες εργασίες αλλά και την ικανοποίηση των εργαζομένων.
ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ TRAVELIFE
Tο πρότυπο Travelife με τη σειρά του και αναγνωρίζοντας την αλληλοσυσχέτιση μεταξύ των θεμάτων αειφορίας και υγείας & ασφάλειας στην εργασία περιλαμβάνει μια σειρά από κριτήρια για τη διαχείρισή τους. Στον πυρήνα του προτύπου βρίσκεται η απαίτηση της τήρησης της νομοθεσίας και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τα παρακάτω κριτήρια σχετίζονται με την εφαρμογή της αειφορίας και την υγεία και ασφάλεια και εφαρμόζονται με βάση το εύρος και τις λειτουργίες της ξενοδοχειακής επιχείρησης.
Κριτήριο 5 – Πολιτικές για την υγεία και ασφάλεια.
Κριτήριο 12 – Έλεγχος της τήρησης της νομοθεσίας.
Κριτήριο 14 – Έλεγχος και τήρηση των αδειών.
Κριτήρια 19, 21, 24 – Αναφορές μέτρησης της απόδοσης, στόχοι και προγράμματα.
Κριτήριο 128 – Διαδικασία αναφοράς παραπόνου από εργαζόμενο (συμπεριλαμβάνονται θέματα υγείας και ασφάλειας)
Η ολοκληρωμένη εφαρμογή του προτύπου (163 κριτήρια) οδηγεί σε πιστοποίηση και αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα (διοικητικό, λειτουργικό και μέσο πώλησης) για το ξενοδοχείο. Στην Ελλάδα ο νέος νόμος της αστεροποίησης περιλαμβάνει το Travelife στα προαιρετικά βαθμολογούμενα κριτήρια.
GRI ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ
Το πρότυπο GRI αφορά σε κατευθυντήριες οδηγίες του GRI για τη Σύνταξη Απολογισμού Βιωσιμότητας και προσφέρουν τις Αρχές Σύνταξης Απολογισμού, τις Τυποποιημένες Δημοσιοποιήσεις και ένα Εγχειρίδιο Εφαρμογής για την κατάρτιση απολογισμών βιωσιμότητας από οργανισμούς ανεξαρτήτως μεγέθους, κλάδου ή γεωγραφικής θέσης
Βάσει GRI τα θέματα υγείας και ασφάλειας στα οποία γίνεται αναφορά είναι
- Το ποσοστό του συνόλου του ανθρωπίνου δυναμικού που εκπροσωπείται σε επίσημες επιτροπές υγείας και ασφάλειας στην εργασία οι οποίες συμβάλουν στην παρακολούθηση και την παροχή συμβουλών σχετικά με τα προγράμματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία.
- Ο τύπος τραυματισμών και τα ποσοστά τραυματισμών, επαγγελματικών ασθενειών, χαμένων ημερών εργασίας και αδικαιολόγητων απουσιών από την εργασία.
- Οι εργαζόμενοι με υψηλή συχνότητα ή υψηλό κίνδυνο ασθενειών που σχετίζονται με το επάγγελμα τους.
- Ζητήματα ασφάλειας και υγείας που καλύπτονται από επίσημες συμφωνίες με τα εργατικά σωματεία.
ISO OHSAS 18001
Το OHSAS 18001 αποτελεί ένα από τα πιο αναγνωρισμένα πρότυπα διεθνώς για τα Συστήματα Διαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία. Σε κάποιες χώρες η εφαρμογή ενός συστήματος διαχείρισης υγείας και ασφάλειας στην εργασία αποτελεί νομοθετική απαίτηση. Πολλές επιχειρήσεις πάλι, θέλουν απλά να μειώσουν τα συμβάντα στο σύνολό τους. Όπως και να έχει πάντως, η διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων αποτελεί μείζον θέμα για τις σημερινές επιχειρήσεις.
Οφέλη από την εφαρμογή συστήματος κατά OHSAS 18001:
- ελαχιστοποίηση ή εξάλειψη της πιθανότητας νομοθετικών παραβάσεων
- ουσιαστική απόδειξη μιας υπεύθυνης πολιτικής σε θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία
- συστηματική προσέγγιση στην εκτίμηση της επικινδυνότητας και στη διαχείριση κινδύνων για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία.
- μείωση του αριθμού, της έκτασης και της σοβαρότητας εργασιακών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών μέσω των διαδικασιών της πρόληψης.
- μείωση του χαμένου χρόνου από εργασιακά ατυχήματα με παράλληλη αύξηση της παραγωγικότητας της επιχείρησης.
- καλύτερες συνθήκες εργασίας και βελτιωμένο ηθικό / παραγωγικότητα του προσωπικού
επίδειξη επιμέλειας και βελτίωση της εικόνας της επιχείρησης προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και το ευρύ κοινό
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά η διαχείριση των θεμάτων υγείας και ασφάλειας στην εργασία μπορεί να επιφέρει σημαντικά θετικά αποτελέσματα στην ξενοδοχειακή επιχείρηση βελτιώνοντας τις συνθήκες εργασίες αλλά και την ικανοποίηση των εργαζομένων. Η εφαρμογή των 8 προτεινόμενων βημάτων διαχείρισης που παρουσιάστηκαν παραπάνω μπορούν να βοηθήσουν στην ταχύτερη οργάνωση της ξενοδοχειακής επιχείρησης σχετικά με την αειφορία και την υγεία και ασφάλεια.
Πηγές
http://icr.unwto.org/content/tourism-and-sdgs
http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/
https://www.osha.gov/
https://osha.europa.eu/el/tools-and-publications/publications/factsheets/79
https://oshwiki.eu/wiki/Main_Page
http://www.travelife.org/Hotels/Home.asp
https://www.globalreporting.org/standards/
http://www.mfa.gr/exoteriki-politiki/pagkosmia-zitimata/stokhoi-biosimes-anaptuxes.html
(*) Ο Σωτήρης Μυλωνάς είναι Εκπρόσωπος της Travelife για την Ελλάδα και πιστοποιημένος ανεξάρτητος επιθεωρητής της. Διαθέτει τεράστια εμπειρία στην εφαρμογή της αειφορίας στον ξενοδοχειακό κλάδο ενώ εργάζεται σε περισσότερες από 10 χώρες. Είναι διπλωματούχος Πολιτικός Μηχανικός και κάτοχος ΜΒΑ. Επιπλέον διαθέτει σημαντική εκπαιδευτική και συγγραφική δραστηριότητα.