Η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην 11η ετήσια συνεδρίασή της (Αντίς Αμπέμπα, Αιθιοπία 28.11-2.12.2016), στη συνεδρία της Τετάρτης, 30 Νοεμβρίου 2016, ενέκρινε την εγγραφή στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας των Μωμόερων, εθιμικού δρώμενου του Δωδεκαημέρου, όπως τελείται σε οκτώ χωριά της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης (Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα, Καρυοχώρι), οι κάτοικοι των οποίων είναι κατά κύριο λόγο Πόντιοι, απόγονοι Ποντίων προσφύγων από την περιοχή της ορεινής Τραπεζούντας (Ματσούκα), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1923.
Σύνδεσμος εγγραφής.
Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόερων, ένα από τα πολλά καρναβαλικά δρώμενα του δωδεκαημέρου (περίοδος Χριστουγέννων, πρωτοχρονιάς και Θεοφανείων) που πραγματοποιούνται ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, έχει εορταστικό αλλά και ευετηριακό χαρακτήρα, καθώς συνδέεται άμεσα με τον ερχομό του νέου έτους. Επίσης, χαρακτηρίζεται για τη έντονη θεατρική του διάσταση, καθώς περιλαμβάνει πλειάδα θεατρικών ρόλων, που ενσαρκώνονται από τα μέλη της κοινότητας.
Το έθιμο των Μωμόερων αποτελεί παράλληλα και ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία συλλογικής ταυτότητας και αυτοπροσδιορισμού των Ποντίων, όχι μόνο των οκτώ χωριών της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης, αλλά και άλλων ποντιακών κοινοτήτων όπου τελείται το δρώμενο. Οι Πόντιοι, διασκορπισμένοι πλέον όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη, λόγω των τραυματικών ιστορικών εμπειριών του 20ού αιώνα, του ξεριζωμού και της προσφυγιάς, αποτελούν περήφανους φορείς λαϊκών παραδόσεων βαθιά ριζωμένων στον χρόνο.
Με αφορμή την εγγραφή των Μωμόερων στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, αξίζει να τονιστεί ο ρόλος που επέχει η άυλη πολιτιστική κληρονομιά σήμερα για τη διατήρηση του αισθήματος συνοχής και συνέχειας των προσφυγικών και εκτοπισμένων πληθυσμών. Προκειμένου να αναγνωριστεί αυτή η σημασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς για πληθυσμούς που υφίστανται κάθε είδους βία σε περιόδους συγκρούσεων και πολεμικών συρράξεων, με πρωτοβουλία της Ελλάδας έχει ξεκινήσει ευρύτατος διάλογος μεταξύ των κρατών-μελών της Σύμβασης. Η Απόφαση 15 της Διακυβερνητικής Επιτροπής («Intangible Cultural Heritage in Emergencies») αναγνωρίζει, στο προοίμιό της, την πρωτοβουλία της Ελλάδας στο άνοιγμα της συζήτησης για τον κρίσιμο ρόλο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς αναφορικά με τη διατήρηση της συνοχής κοινοτήτων που αντιμετωπίζουν κρίσεις και έκτακτες καταστάσεις (τα κείμενα της 11ης Διακυβερνητικής είναι διαθέσιμα όλα στο http://www.unesco.org/culture/ich/en/11com).
Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόερων είναι το τέταρτο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει η χώρα μας στον συγκεκριμένο κατάλογο της UNESCO. Είχαν προηγηθεί η εγγραφή της Μεσογειακής Δίαιτας (από κοινού με την Ιταλία, Ισπανία, Μαρόκο, Πορτογαλία, Κύπρο, Κροατία), η Παραδοσιακή Μαστιχοκαλλιέργεια στη Χίο, καθώς και η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία. Φακέλους υποψηφιότητας για εγγραφή στον ίδιο κατάλογο της UNESCO έχει υποβάλει η χώρα μας για το Ρεμπέτικο (η υποψηφιότητα θα αξιολογηθεί από τις αρμόδιες επιτροπές της UNESCO το φθινόπωρο του 2017), ενώ με πρωτοβουλία της Ελλάδας και της Κύπρου προετοιμάζεται από κοινού με άλλα κράτη-μέλη της Σύμβασης η υποβολή φακέλου για την Τέχνη της Ξερολιθιάς (2018).
Τον φάκελο υποψηφιότητας των Μωμόερων, όπως και όλων των άλλων υποψηφιοτήτων, επιμελήθηκε η αρμόδια για την εφαρμογή της Σύμβασης στην Ελλάδα υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ, η Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με την ενεργό συμμετοχή των οκτώ κοινοτήτων που τελούν το δρώμενο και τη συνδρομή της λαογράφου κ. Μυροφόρας Ευσταθιάδου.