Το επίπεδο και η διάρθρωση των φόρων είναι το τελευταίο διάστημα στο προσκήνιο της οικονομικο-πολιτικής συζήτησης στην Ελλάδα. Οι λόγοι για αυτό το ενδιαφέρον είναι ποικίλοι αλλά κυρίως σχετίζονται με το θεμελιώδες ερώτημα κατά πόσον η εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών θα πρέπει να επιτευχθεί τουλάχιστον εν μέρει από την πλευρά των εσόδων και αν ναι ποιοι φόροι μπορούν να αυξηθούν χωρίς να έχουν επιπτώσεις στην προοπτική της ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Σε μελέτη της Τράπεζας Πειραιώς Ηλίας (που υπογράφουν οι κύριοι Ηλίας Λεκκός, Group Chief Economist και Αρτέμης Λεβεντάκης, Senior Economist επιχειρήθηκε η συγκριτική ανάλυση των φορολογικών δεικτών της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης συνοψίζονται στα εξής:
Το φορολογικό σύστημα της Ελλάδας έχει υποστεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις κατά τα τελευταία έτη στο πλαίσιο του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής. Τα φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν αυξηθεί κατά τα τελευταία έτη αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και μεταξύ των χαμηλότερων της ζώνης του ευρώ. Συγκεκριμένα, τα φορολογικά έσοδα ως ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα είναι σημαντικά υψηλότερα σε σχέση με την προ κρίση εποχή αλλά αυτό οφείλεται κυρίως στη σημαντική μείωση του ΑΕΠ και όχι στη βελτίωση των εσόδων. Αντίθετα τα φορολογικά έσοδα έχουν μειωθεί σε σχέση με την περίοδο 2006-2010.
Επιπλέον η σημερινή δομή των εσόδων παρουσιάζει μεγαλύτερη εξάρτηση από έμμεσους φόρους σε σύγκριση με τους άμεσους φόρους και τις κοινωνικές εισφορές. Παρόλα αυτά, με δεδομένο τον υψηλό βασικό συντελεστή ΦΠΑ τα έσοδα από τη φορολόγηση στα προϊόντα υστερούν σημαντικά και αυτό οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες όπως η φοροδιαφυγή, οι ελλιπείς εισπρακτικοί μηχανισμοί, κοκ.
Αυτό αποτυπώνεται τόσο στο χαμηλό δείκτη αποδοτικότητας VAT Revenue Ratio του ΟΟΣΑ όσο και στον υψηλό δείκτη VAT-gap μεταξύ των χωρών της Ε.Ε.
Η φορολόγηση φυσικών προσώπων υστερεί κατά 7,4 ποσοστιαίες μονάδες έναντι του αντίστοιχου μεγέθους της ευρωζώνης. Αντίθετα η διαφορά στη φορολόγηση των επιχειρήσεων είναι σαφώς
μικρότερη. Η απόκλιση του πραγματικού φορολογικού συντελεστή των επιχειρήσεων μεταξύ Ελλάδας και Ευρωζώνης αναμένεται να διευρυνθεί μετά τις τελευταίες αυξήσεις του ονομαστικού φορολογικού συντελεστή.
Είναι σαφές ότι η υψηλή φορολόγηση σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα έχουν άμεσο αντίκτυπο στο επενδυτικό κλίμα και στις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας. Η φορολογική πολιτική είναι μέρος της μακροοικονομικής πολιτικής που βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στο πλαίσιο της ΕΕ.
Είναι σαφές ότι η αναμόρφωση του φορολογικού καθεστώτος είναι το σημαντικότερο και ταχύτερο μέσο επηρεασμού της οικονομικής συγκυρίας στο πλαίσιο της οικονομικής πολιτικής. Επίσης είναι κατανοητό ότι είναι απαραίτητο τόσο το σταθερό φορολογικό σύστημα και η εξάλειψη της πολυνομίας για προσέλκυση επενδύσεων, όσο και οι μεταρρυθμίσεις που αποσκοπούν στη δίκαιη κατανομή της φορολογικής επιβάρυνσης. Εκτιμάται ότι στο βαθμό που υπάρχει πολιτική βούληση και αποτελεσματική προσπάθεια για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής θα υπάρξουν θετικά αποτελέσματα και βελτίωση των δημοσιονομικών εσόδων.
Οι παραπάνω προϋποθέσεις θα επιφέρουν σταδιακά βελτίωση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους δημόσιους θεσμούς (η Ελλάδα με βάση το σχετικό δείκτη εμπιστοσύνης που καταρτίζει ο ΟΟΣΑ βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των χωρών του Οργανισμού), γεγονός που αποτελεί βασικό συστατικό τόσο για να διασφαλίζεται η είσπραξη βιώσιμων φορολογικών εσόδων όσο και να υποστηρίζονται υψηλά επίπεδα συμμόρφωσης.