Ο Δήμος Μαλεβιζίου ενέκρινε τη μελέτη συνολικής θεώρησης αισθητικής και λειτουργικής αναβάθμισης και ανάδειξης του Οικισμού Κάτω Καλέσια.
Ο οικισμός υφίσταται από τα χρόνια της Βενετοκρατίας, με την αρχαιότερη μνεία σε αυτόν να γίνεται στον αρχαιότερο κατάλογο των ορθόδοξων εκκλησιών του Χάνδακα το 1320. Αναφέρεται επίσης το 1366 σε δουκικό αρχείο του Χάνδακα, ενώ το 1577 γίνεται η πρώτη αναφορά από τον Francesco Barozzi σε Επάνω και Κάτω Καλέσα.
Yπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με την ονομασία του οικισμού.
Μαρτυρίες αναφέρουν ότι λεγόταν «Μουγκροχώρι», αλλά μετέπειτα ο Βενετός Calesso ή Calessi έδωσε στη περιοχή το επώνυμο της οικογενείας του. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η ονομασία προέρχεται από την λέξη «κάλεσμα» γιατί η εύφορη γη «καλούσε» τους κατοίκους των γύρω χωριών να εγκατασταθούν εδώ.
Ο οικισμός είναι ένα ιστορικό κέντρο με αξιοσημείωτη πολιτιστική ταυτότητα και λαογραφικό ενδιαφέρον. Η ευρύτερη περιοχή είναι γνωστή από την Μινωική εποχή όπως προκύπτει από ευτήματα. Συγκεκριμένα στην θέση Μπαίρια βρέθηκε μινωική θεότητα γονιμότητας, ενώ σε ανασκαφή του 1915 στην περιοχή Τζωρμπατζανά ανακαλύφθηκε μυκηναϊκός τάφος, ο οποίος περιείχε μια σαρκοφάγο με γραπτή διακόσμηση. Στην βάση του λόφου όπου έχει κτισθεί το χωριό, υπήρχαν, σπηλιές της Μινωικής εποχής οι οποίες αξιοποιήθηκαν αργότερα από τους Ενετούς διαμορφούμενες με λαξευτές καμάρες.
Στο σεισμό του 1856 τα Καλέσια όπως και τα γειτονικά χωριά, καταστράφηκαν ολοκληρωτικά, ενώ στην περίοδο της Κρητικής Επανάστασης οι Τούρκοι έκαψαν τα περισσότερα σπίτια καθώς και τις εκκλησιές του Αγίου Γεωργίου και της Παναγιάς. Στη συνέχεια στην Κρητική Επανάσταση του 1897 τα Καλέσια διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο καθώς στο χωριό υπήρχε το μοναδικό πυροβόλο της περιοχής.
Στα Κάτω Καλέσια διασώζεται ο Ιερός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, που διαθέτει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο και παλιές φορητές εικόνες. Στα Άνω Καλέσια είναι χτισμένος ο Ιερός Ναός του Αγίου Γεωργίου, το σήμαντρο του οποίου προήλθε, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, από εκκλησία της Κωνσταντινούπολης το 1750. Στα Καλέσια διασώζονται αξιόλογα κτίρια των παρελθοντικών χρόνων και χαρακτηριστικά του αρχικού οικιστικού ιστού. Αρκετά κτίσματα είναι εγκαταλελειμμένα και η αναστήλωση τους στο πλαίσιο μελλοντικών προγραμμάτων ανάπλασης θα διατηρήσει και αναδείξει τον ιστορικό και παραδοσιακό χαρακτήρα του οικιστικού ιστού. Τα παραδοσιακά οικοδομικά κατάλοιπα αφορούν σε οικίες, καθώς και σε βιομηχανικές αγροτικές εγκαταστάσεις του παρελθόντος, όπως ελαιοτριβεία.
Είναι γεγονός ότι η μετεγκατάσταση των κατοίκων προς την πιο πεδινή, παραλιακή και αστική -τουριστική περιοχή των βόρειων ακτών του Ηρακλείου, είχε ως αποτέλεσμα την ερήμωση αυτού του παραδοσιακού αυτοτελούς συνόλου, από τα λίγα που έχουν παραμείνει στο Ηράκλειο.
Συνεπώς, η ανάπλαση θα βοηθήσει μεταξύ άλλων και στη δημιουργία νέων κινήτρων για βελτίωση των συνθηκών και την περεταίρω αναζωογόνηση του οικισμού των Κάτω Καλεσίων.