Ανασκαφές στα λιγνιτωρυχεία Κοζάνης και Φλώρινας

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού ενέκρινε στις 19/4/2017 τη δυνατότητα πρόσληψης 2338 ατόμων, κυρίως αρχαιολόγων και ειδικευμένων εργατών, αλλά και συντηρητών αρχαιοτήτων και αρχιτεκτόνων-μηχανικών κ.ά., για τις προγραμματισμένες ή έκτακτες αρχαιολογικές εργασίες που προκύπτουν στο πλαίσιο της τρέχουσας δραστηριότητας της ΔΕΗ Α.Ε. για την εξόρυξη πρώτων υλών (κυρίως λιγνίτη) στους νομούς Κοζάνης και Φλώρινας. Οι εκτάσεις αυτές ανασκάπτονται από το 1995, και εκτείνονται σε αρκετές χιλιάδες στρέμματα όπου υπάρχουν εκτεταμένα υπολείμματα κυρίως νεολιθικών οικισμών. 

Κύριος του έργου είναι η ΔΕΗ η οποία και αναλαμβάνει τη σχετική χρηματοδότηση σύμφωνα και με τον αρχαιολογικό νόμο Ν3028/2002, αρ. 37 παρ.6. Η σχετική απόφαση βασίζεται σε έγκριση από το Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης και από τριμελή δι-υπουργική Επιτροπή η οποία προβλέπεται από την Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου ΠΥΣ 33/2006 που είναι σε ισχύ μέχρι τις 31/12/2017. Το 2016, για τις ίδιες περιοχές είχε εγκριθεί αντίστοιχα η δυνατότητα πρόσληψης 3564 ατόμων, το 2015 είχε εγκριθεί αντίστοιχη δυνατότητα για 2070 άτομα, και το 2014 για 2144 άτομα, με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, διάρκειας έως οκτώ (8) μήνες. 

Αναλυτικά, στις περιοχές των νομών Κοζάνης και Φλώρινας, λειτουργεί ένα από τα μεγαλύτερα λιγνιτικά κέντρα στον κόσμο, όπου ετησίως παράγονται εκατομμύρια τόνοι λιγνίτη για την στήριξη των ενεργειακών αναγκών της χώρας. 

Οι περιοχές των ορυχείων καλύπτουν χιλιάδες στρέμματα, όπου έχουν εντοπιστεί και εντοπίζονται σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Η περιοχή ανάπτυξης των λιγνιτωρυχείων κατά την προϊστορία καλυπτόταν από έλη, γεγονός που συνέβαλε στη δημιουργία του λιγνίτη. Δίπλα στα έλη αναπτύχθηκαν δεκάδες νεολιθικοί κυρίως οικισμοί. Οι ανασκαφές των οικισμών αποκάλυψαν ιδιαίτερα σημαντικά στοιχεία που αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό τις γνώσεις μας για την απώτερη προϊστορία της Ευρώπης. 

Ετησίως, από το 1995 και ιδιαίτερα μετά το 2005, έχουν διερευνηθεί ανασκαφικά εκατοντάδες στρέμματα γης, Τα αποτελέσματα των μεγάλων αυτών σωστικών ανασκαφών δημοσιεύονται κάθε χρόνο σε διάφορα επιστημονικά συνέδρια. 

Οι ανασκαφές που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο μεγάλων έργων (λιγνιτωρυχεία, υδροηλεκτρικά έργα, οδικοί άξονες, λιμενικά έργα, έργα υποδομής) όπως είναι γνωστό, βάσει του Αρχαιολογικού Νόμου, χρηματοδοτούνται από τον εκάστοτε «κύριο του έργου», στην προκειμένη περίπτωση από τη ΔΕΗ. 

Το ΥΠΠΟΑ έχει αναπτύξει εδώ και χρόνια πολύ καλή συνεργασία με τη ΔΕΗ. Μάλιστα το Δεκέμβριο 2016, συνδιοργανώθηκε Ημερίδα, όπου παρουσιάστηκε το 20ετές αρχαιολογικό έργο στα λιγνιτωρυχεία. 

Κάθε χρόνο το Υπουργείο Πολιτισμού ζητά με βάση την ισχύουσα νομοθεσία κατ΄ εξαίρεση έγκριση προσλήψεων εξειδικευμένου επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού ορισμένου χρόνου, προκειμένου, εκτός των άλλων, να καλύψει τις ανάγκες άμεσης ανασκαφής των αρχαιοτήτων και απόδοση των ορυχείων στη ΔΕΗ. 

Η εν λόγω έγκριση δίνεται με βάση τις ανάγκες που δηλώνουν οι αρμόδιες Εφορείες Αρχαιοτήτων και τις υφιστάμενες πιστώσεις του Φορέα υλοποίησης του Έργου, δηλαδή εδώ, της ΔΕΗ. 

Προκειμένου οι Εφορείες να μηδενίσουν τις πιθανότητες καθυστέρησης του έργου της ΔΕΗ (με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ενεργειακή επάρκεια της χώρας) ή όποιας άλλης Εταιρείας, επιβάλλεται να προβλέπεται έγκριση για αυξημένο αριθμό ειδικευμένου και ανειδίκευτου προσωπικού, ώστε να μπορεί να γίνει άμεσα προκήρυξη νέων θέσεων. Οι θέσεις που προκηρύσσονται μπορεί να αφορούν και σε λιγότερους από οκτώ μήνες ή σε μικρότερο αριθμό ατόμων ανάλογα με τον προγραμματισμό των έργων αλλά και τις όποιες έκτακτες ανάγκες προκύψουν. Οι προκηρύξεις γίνονται διαδοχικά και ανά περιοχή έργου σύμφωνα με τις εκάστοτε προτεραιότητες της ΔΕΗ. Άμεσα, οι δύο αρμόδιες Εφορείες θα προκηρύξουν τις πρώτες 850 περίπου θέσεις εργασίας διαφόρων ειδικοτήτων. 

Ο προγραμματισμός της δυνατότητας των συγκεκριμένων προσλήψεων ξεκινά κάθε φορά στο τέλος του προηγούμενου έτους, με μνημόνια συνεργασίας που υπογράφονται μεταξύ ΔΕΗ και Εφορειών Αρχαιοτήτων και ολοκληρώνεται με Υ.Α. συνήθως μέσα στον Απρίλιο του επόμενου έτους για να αντιμετωπιστεί η επιτακτική παράδοση στη ΔΕΗ των χώρων όπου διεξάγονται οι ανασκαφικές έρευνες.

Ο μεγάλος αριθμός προσωπικού που απασχολείται στις συγκεκριμένες ανασκαφικές εργασίες, δικαιολογείται αφενός λόγω των εκτεταμένων προς απόδοση χώρων, και αφετέρου λόγω του συντομότατου χρονικού διαστήματος που έχει η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων στη διάθεσή της , μετά από τις νόμιμες υπηρεσιακές και επιστημονικές διαδικασίες, για να αποδώσει τον κάθε φορά ανασκαμμένο χώρο. Επισημαίνεται ακόμη ότι λόγω των καιρικών συνθηκών, η ανασκαφική έρευνα μπορεί να διενεργηθεί μόνο 8 μήνες κάθε χρόνο. 

Η πρόσφατη Υπουργική απόφαση., βασίζεται στην ισχύουσα δημοσιονομική και αρχαιολογική νομοθεσία και στοχεύει στη προστασία των αρχαιοτήτων που εντοπίζονται συνεχώς στην περιοχή. Επίσης από την εφαρμογή της θα εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη λειτουργία των ορυχείων λιγνίτη, με κάθε επακόλουθο κοινωνικό όφελος: ενεργειακή επάρκεια, διατήρηση θέσεων εργασίας και ενίσχυση τοπικής οικονομίας.